Ալիապատ (Բաբեկի շրջան)
Ալիապատ, նաև Մյասնիկովաբատ[1](այժմ կոչվում է՝ Ալիաբադ, ադրբ.՝ Əliabad), գյուղ ներկայիս Ադրբեջանական Հանրապետության կազմում գտնվող Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության Բաբեկի շրջանում[2]։ Գտնվում է անմիջապես Երևան-Նախիջևան ճանապարհի ձախ կողմում։ Այժմ գրեթե ընդգրկված է Նախիջևան քաղաքի մեջ և անվանված է Մյասնիկովաբադ[3]։
| Գյուղ | ||
|---|---|---|
| Ալիապատ | ||
| Əliabad | ||
| Երկիր |  Ադրբեջան | |
| Շրջան | Բաբեկի շրջան | |
| Համայնք | Բաբեկի շրջան | |
| Բնակչություն | 9․495 մարդ (2010) | |
| Ազգային կազմ | Ադրբեջանցիներ | |
| Կրոնական կազմ | Շիա իսլամ | |
| Ժամային գոտի | UTC+4 | |
| ||
Անվան ծագում
խմբագրելԱլիապատ տեղանունը ծագում է տեղանուններ կերտող «ապատ» վերջածանցից։ Լեզվաբան Պ. Բեդիրյանի ստուգաբանությամբ՝ «Ապատ առաջին հերթին եղել է ածական և նշանակել է բարգավաճ, ծաղկուն, շեն. բնակեցված, բայց ունեցել է նաև գոյականի արժեք նշանակելով այդպիսի վայր»։ Հայերեն «ապատ» բառահասկացությունն իր ծագումով փոխառնված է միջին պարսկերենից[3]։
Պատմություն
խմբագրելԳյուղը գտնվում է Նախիջևան քաղաքը մտնող հին ու գլխավոր երթուղու մուտքի մոտ գտնվող մի բլրի փեշին։ Իսկ այդ բլրի հարթ և ընդարձակ տարածության վրա դեռևս մեր թվարկությունից առաջ կառուցված է եղել ամրաշինությունների մի ամբողջական համալիր, միջնաբերդ։ Վերջիններիս ավերակները սկսած` 18-րդ դարի վերջերից արագ կերպով քայքայվել են և այսօր այդ տարածքում գտնվում է քաղաքի հայկական և ռուսական նոր գերեզմանատներն ու տասնյակ բնակելի և այլևայլ շինությունները[3]։
Բնակչություն
խմբագրելՄիջին մեծության այս գյուղում` 1873 թվականի տվյալներով, կար 58 տուն բնակչություն, իսկ Ե. Լալայանի տեղեկություններով 1906 թվականին՝ 103 տուն հայ բնակչություն։ Վերջին հայ ընտանիքներն այդտեղից տեղահանվել են 1940-1950-ական թվականներին[3]։
Հուշարձաններ
խմբագրելԱյժմ Ալիապատում կանգուն է նրա Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին։ Վերջինս գտնվում է գյուղի կենտրոնում և կառուցված է ճեղքված քարերով ու աղյուսով, իսկ պատասխանատու տեղերում օգտագործված է նաև բազալտ։ Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին իր հորինվածքով քառամույթ գմբեթավոր բազիլիկ է, ունի երկու մուտք` հյուսիսային և հարավային ճակատներում։ Այս եկեղեցին, որը հավանաբար կառուցվել է հին եկեղեցու հիմքերի վրա 19-րդ դարում, կրկնում է Նախիջևան քաղաքի Սուրբ Գևորգ եկեղեցու հորինվածքն ու ճարտարապետական ձևերը։ Օրինակ` ծածկի եղանակը, լուսամուտների լայն ու բարձր բացվածքների, գմբեթի ձևը և այլն։ Եկեղեցու աբսիդը լուսավորվում է արևելյան որմերում բացված նմանատիպ երեքական լուսամուտներով։ Գեղեցիկ տեսք ունի հատկապես այս հուշարձանի խաչաձև ծածկի վրա վեր խոյացող բազմանիստ, աղյուսաշեն ու բրգաձև կոնով սլացիկ գմբեթը[3]։
Ալիապատի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, համաձայն նրա հարավային մուտքի կամարի գլխին, պատի շարվածքից դուրս ամրացված քարի վրա քանդակած հինգ տողից կազմված արձանագրության, վերակառուցվել է Ալիապատ գյուղի հասարակության միջոցներով 1887 թվականին՝ ի հիշատակ իրենց ծնողների։ Եկեղեցու հարավային մուտքի առջև կանգնեցված է երկու մույթերի հորինվածքով զանգակատունը, որը ևս աղյուսով է կիրառված։ Համաձայն զանգակատան արևելյան մույթի արևելյան երեսի բարձունքում ագուցված խաչքարի 8 տողից կազմված արձանագրության, այս զանգակատունը կառուցվել է ալիապատցի Յակոբի որդի Վարդանեանի հատուկ միջոցներով` 1854 թվականին։ Ժամանակին Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու արևելյան կողմում կառուցված շենքում գործում էր հայոց ծխական դպրոցը[3]։
Տես նաև
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Նախիջևանի ԻՍՍՀ բնակավայրերը
- ↑ «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ 1, էջ 80
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Ա․ Ա․ Այվազյան, ՆԱԽԻՋԵՎԱՆ․ պատկերազարդ բնաշխարհիկ հանրագիտակ, Երևան, «Հուշարձան», 1995, էջ 138-139 — 368 էջ. — 2700 հատ, ISBN 5-8079-0911-9։
Գրականություն
խմբագրել- «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան» (5 հատորով), 1986-2001 թթ., Երևանի Համալսարանի հրատարակչություն
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Ալիապատ (Բաբեկի շրջան) բնակավայրը «GEOnet Names Server» կայքում։