Վիքիպեդիա

Անադիր

Անադիր (ռուս.՝ Ана́дырь; Chukchi: Кагыргын, Kagyrgyn, kɑɣərˈɣən, հարավային չուկչաների լեզվով՝ Въэӈын, V"èňyn), նավահանգստային քաղաք Ռուսաստանի ասիական մասի հյուսիս-արևելքում՝ Բերինգի ծովի Անադիրյան ծոցի և նրա մեջ թափվող Անադիր գետի ափերին։ Չուկոտյան ինքնավար շրջանի և Անադիրի շրջանի վարչական կենտրոնն է՝ առանց վերջինիս կազմի մեջ վարչականորեն մտնելու։ Ռուսաստանի ծայր արևելյան քաղաքն է։ Նախկինում կոչվել է Նովո-Մարիինսկ (մինչև 1923 թվականը)։ Զբաղեցնում է 20 քառակուսի կիլոմետր տարածք[4]։ Բնակչության թվաքանակը 2010 թվականի տվյալներով եղել է 13 045[5], 2021 թվականի դեկտեմբերի տվյալներով՝ 13 202[6]։ Շինությունները կանգնակների վրա են՝ բազմադարյա սառածության գոտում գտնվելու պատճառով։

Բնակավայր
Անադիր
ռուս.՝ Анадырь
ռուս.՝ Ново-Мариинск
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրՌուսաստան Ռուսաստան
ՀամայնքAnadyr Urban Okrug?[1]
Հիմնադրված է1889 թ.
Մակերես53 կմ²
ԲԾՄ35 մետր
Բնակչություն15 604 մարդ (հունվարի 1, 2018)[2][3]
Ժամային գոտիUTC+12
Հեռախոսային կոդ42722
Փոստային դասիչ689000
Պաշտոնական կայքnovomariinsk.ru​(ռուս.)
Անադիր (Ռուսաստան)##
Անադիր (Ռուսաստան)

Ժողովրդագրություն

խմբագրել
Բնակչության թվաքանակը
1888[7]1926[8]1939[9]1956[10]1959[11]1970[12]1971[13]
18↗224↗3344↗5000↗5859↗7703↗8000
1972[14]1973[15]1974[16]1979[17]1989[18]1992[15]1996[15]
→8000↗9000↗9700↗12 241↗17 094↘16 500↘13 200
2000[15]2001[19]2002[20]2003[21]2004[22]2005[23]2006[24]
↘11 900↘11 280↘11 038↗11 096↗11 777↘10 920↗11 073
2007[25]2008[15]2009[26]2010[27]2011[15]2012[28]2013[29]
↗11 817↘11 800↗11 827↗13 045↗13 529→13 529↗13 747
2014[30]2015[31]2016[32]2017[33]2018[34]2019[35]
↗14 029↗14 326↗14 899↗15 468↗15 604↗15 849

Պատմություն

խմբագրել

Հիմնադրվել է 1889 թվականի օգոստոսի 3-ին, կոչվել Նովո-Մարիինսկ։ 1914 թվականին այստեղ կառուցվել է երկար ալիքներ ընդունող ռադիոկայան, որ այն տարիներին ամենահզորներից մեկն էր Ռուսաստանում[36]։

1923 թվականին Անադիր վերանվանված բնակավայրը 1927 թվականին հռչակվել է նույնանուն շրջանի, դրանից երեք տարի անց՝ նոր կազմավորված Չուկոտյան ազգային ինքնավար շրջանի վարչական կենտրոն։

1934 թվականին ստացել է բանվորական ավանի կարգավիճակ[37]։

Բնակավայրի զարգացմանը լայն թափ է հաղորդել 1950-ական թվականների վերջին Անադիրի ծովածոցի ափին ծովային խոշոր նավահանգստի շահագործման հանձնումը։

1965 թվականին Անադիրն ստացել է քաղաքի կարգավիճակ[38]։

1984 թվականին իրականացվել է Մոսկվա-Անադիր ուղղությամբ Իլ-62 ինքնաթիռով առաջին անկանգառ թռիչքը՝ դնելով կանոնավոր թռիչքների սկիզբը։

Անադիր քաղաք մունիցիպալ կազմավորումը 2004 թվականի նոյեմբերի 29-ից ստացել է քաղաքային շրջանի կարգավիճակ՝ իր վարչական սահմաններում ներառելով նաև Տավայվաամ գյուղական բնակավայրը[39]։

Կլիմա

խմբագրել

Անադիրին բնորոշ է մերձարկտիկական կլիման (Köppen climate classification-ի դասակարգմամբ՝ Dfc)։ Ձմեռները երկար են ու ցրտաշունչ, ամառները՝ հաճելի, բայց կարճ։ Ամենացուրտ ամիսը հունվարն է՝ -22.1 C միջին ամսական ջերմաստիճանով, ամենատաքը՝ հուլիսը՝ 12.1 C միջին ամսական ջերմաստիճանով։ Ծովից փչող փոթորկոտ քամիները հաճախ հեղեղումներ են առաջացնում, մանավանդ աշնանը։

Անադիր (Shakhtyorsky) weather station (WMO identifier: 25563), 64m amsl, 1991–2020, extremes 1889–presentի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 5.8
(42.4) 		2.7
(36.9) 		3.0
(37.4) 		7.1
(44.8) 		19.3
(66.7) 		26.5
(79.7) 		30.0
(86) 		26.6
(79.9) 		19.8
(67.6) 		15.6
(60.1) 		4.6
(40.3) 		4.3
(39.7) 		30.0
(86)
Միջին բարձր °C (°F) −18.5
(−1.3) 		−17.4
(0.7) 		−14.6
(5.7) 		−8.2
(17.2) 		2.0
(35.6) 		11.6
(52.9) 		16.1
(61) 		14.1
(57.4) 		8.3
(46.9) 		−1.1
(30) 		−8.3
(17.1) 		−15.8
(3.6) 		−2.6
(27.3)
Միջին օրական °C (°F) −22.1
(−7.8) 		−21.1
(−6) 		−18.4
(−1.1) 		−12.0
(10.4) 		−1.2
(29.8) 		7.2
(45) 		12.1
(53.8) 		10.5
(50.9) 		5.3
(41.5) 		−3.6
(25.5) 		−11.5
(11.3) 		−19.2
(−2.6) 		−6.2
(20.8)
Միջին ցածր °C (°F) −25.7
(−14.3) 		−24.7
(−12.5) 		−21.8
(−7.2) 		−15.6
(3.9) 		−3.9
(25) 		4.0
(39.2) 		9.0
(48.2) 		7.7
(45.9) 		2.7
(36.9) 		−5.9
(21.4) 		−14.6
(5.7) 		−22.6
(−8.7) 		−9.3
(15.3)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) −46.8
(−52.2) 		−44.7
(−48.5) 		−42.1
(−43.8) 		−39.6
(−39.3) 		−28.2
(−18.8) 		−7.6
(18.3) 		−1.2
(29.8) 		−4.3
(24.3) 		−11.8
(10.8) 		−28.2
(−18.8) 		−38.8
(−37.8) 		−45.2
(−49.4) 		−46.8
(−52.2)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 40
(1.57) 		44
(1.73) 		38
(1.5) 		23
(0.91) 		13
(0.51) 		16
(0.63) 		36
(1.42) 		45
(1.77) 		32
(1.26) 		29
(1.14) 		36
(1.42) 		33
(1.3) 		385
(15.16)
Միջ. անձրևոտ օրեր 0.2 0.2 0.2 1 9 15 17 19 17 6 2 1 88
Միջ. ձնառատ օրեր 18 18 15 17 16 2 0.1 0.3 5 19 19 18 147
% խոնավություն 82 81 81 82 84 78 79 81 80 84 84 82 82
Միջին ամսական արևային ժամ 29 101 197 249 245 279 257 186 138 105 47 15 1848
Աղբյուր #1: Pogoda.ru.net[40]
Աղբյուր #2: NOAA (sun, 1961–1990)[41]

Source 3: Time and Date (dewpoints, between 1985–2015)[42]

Անվանի անձինք

խմբագրել

Քույր քաղաք

խմբագրել

Պատկերասրահ

խմբագրել
  •  
    Ռուլտիտեգինի փողոցը
  •  
    Նավահանգիստը
  •  
    Ռուսական ուղղափառ եկեղեցու թեմի առաջնորդանիստ Վերափոխման տաճարը
  •  
    Մանկական ստեղծագործության պալատը

Տես նաև

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ OKTMO (ռուս.)
  2. ↑ https://web.archive.org/web/20190831171236/http://habstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/62f1a600408e9886a05deb4d45abe5e4/%D0%A7%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D0%A7%D1%83%D0%BA%D0%BE%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%BD%D0%B0+1+%D1%8F%D0%BD%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8F+2018+%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0.doc
  3. ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Federal State Statistics Service.
  4. ↑ Russian Federal State Statistics Service. "Регионы России. Основные социально-экономические показатели городов. 2012". Дальневосточный федеральный округ. Города Чукотского автономного округа.
  5. ↑ ru-pop-ref|2010Census
  6. ↑ Chukotka Autonomous Okrug Territorial Branch of the Federal State Statistics Service. [1] Արխիվացված 2020-01-24 Wayback Machine (ru)
  7. ↑ Географическо-статистический словарь Амурской и Приморской областей, со включением некоторых пунктов сопредельных с ними стран / Сост. преп. Благовещ. муж. гимназии Александр Кириллов. - Благовещенск : тип. т-ва Д.О. Мокин и К°, 1894. -[4, IV, 543 с. ; 25. -Библиогр.: с. III-IV.]
  8. ↑ Список населенных мест Дальневосточного края По материалам Всесоюзной переписи населения 17 декабря 1926 года и Приполярной переписи 1926-1927
  9. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1939 года. Численность городского населения СССР по городским поселениям и внутригородским районам» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2013-12-24-ին. Վերցված է 2013-11-30-ին.
  10. ↑ «Народное хозяйство СССР в 1956 г. (Статистический сборник). Государственное статистическое издательство. Москва. 1956». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013-10-26-ին. Վերցված է 2013-10-26-ին.
  11. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-28-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  12. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-29-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  13. ↑ Народное хозяйство РСФСР в 1972 году (Статистический ежегодник)
  14. ↑ ЧИСЛЕННОСТЬ НАСЕЛЕНИЯ В КРАЯХ, ОБЛАСТЯХ И АВТОНОМНЫХ РЕСПУБЛИКАХ на 1 января 1968 г.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 Народная энциклопедия «Мой город». Анадырь
  16. ↑ Население СССР (Численность, состав и движение населения). 1973. Статистический сборник
  17. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված օրիգինալից 2021-11-07-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  18. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011-09-26-ին.
  19. ↑ Российская Арктика:коренные народы и промышленное освоение
  20. ↑ «Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-03-ին.
  21. ↑ Российская Арктика:коренные народы и промышленное освоение
  22. ↑ Российская Арктика:коренные народы и промышленное освоение
  23. ↑ Российская Арктика:коренные народы и промышленное освоение
  24. ↑ Российская Арктика:коренные народы и промышленное освоение
  25. ↑ Российская Арктика:коренные народы и промышленное освоение
  26. ↑ «Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2009 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015-05-18-ին. Վերցված է 2014-01-02-ին.
  27. ↑ «Перепись населения 2010. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений» (ռուսերեն). Федеральная служба государственной статистики. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-06-ին. Վերցված է 2013-ին.
  28. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-16-ին. Վերցված է 2014-05-31-ին.
  29. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года» (ռուսերեն). М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат. 2013. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-10-12-ին. Վերցված է 2013-11-16-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ location (link)
  30. ↑ «Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-10-ին. Վերցված է 2014-08-02-ին.
  31. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-08-06-ին. Վերցված է 2015-08-06-ին.
  32. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
  33. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года». 2017-07-31. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-31-ին. Վերցված է 2017-07-31-ին.
  34. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-07-26-ին. Վերցված է 2018-07-25-ին.
  35. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года». Վերցված է 2019-07-31-ին.
  36. ↑ «История города Анадырь». Избирательная комиссия Чукотского автономного округа. 2010. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 23-ին.
  37. ↑ Об изменениях в составе рабочих посёлков Дальневосточного края и о границах некоторых районов того же края // Собрание узаконений и распоряжений Рабочего и Крестьянского правительства РСФСР. — 1934. — № 9 (10 Մարտի).
  38. ↑ «chukotken.ru». www.chukotken.ru (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 3-ին.
  39. ↑ «Закон Чукотского автономного округа от 29 ноября 2004 года № 40-ОЗ «О статусе и границах муниципального образования город Анадырь Чукотского автономного округа» (принят Думой Чукотского автономного округа 25 ноября 2004 года)». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 14-ին.
  40. ↑ «Weather and Climate- The Climate of Anadyr» (ռուսերեն). Weather and Climate (Погода и климат). Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  41. ↑ «Anadyr Climate Normals 1961–1990». National Oceanic and Atmospheric Administration. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  42. ↑ «Climate & Weather Averages at Anadyr (Shakhtyorsky) weather station». Time and Date. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 7-ին.
  43. ↑ «The official joining of the city of Bethel with Anadyr, U.S.S.R. as sister cities» (PDF). 2011 թ․ օգոստոսի 12. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ օգոստոսի 12-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 18-ին.

Գրականություն

խմբագրել
  • T. Armstrong. Russian Settlement in the North (1965) Cambridge University Press.
  • Н. Н. Диков (N. N. Dikov). "История Чукотки с древнейших времен до наших дней" (The History of Chukotka from Ancient Times to the Present Day) (1989) Moscow
  • P. A. Gray. The Predicament of Chukotka's Indigenous People: Post-Soviet Activism in the Russian Far North (2005) Cambridge University Press
  • Н. А. Жикарев (N. A. Zhikarev). "Очерки Истории Северо-Восточной РСФСР" (Sketches of the history of Northeast RSFSR) (1961) Magadan
  • А. И. Крусданов (A. I. Krusdanov). "Советы на северо-востоке СССР (1962–1982): Сборник документов и материалов, часть 3" (The Soviets of the Northeast USSR (1962–1982): Collection of Documents and Materials, Part 3) (1986) Magadan

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Անադիր» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wiki.x.io/w/index.php?title=Անադիր&oldid=9374565» էջից