Անիի շրջան

Անիի շրջան
Երկիր	Հայաստան
Կարգավիճակ	Շրջան
Մտնում է	Հայկական ԽՍՀ ; → Հայաստան
Վարչկենտրոն	Մարալիկ
Խոշորագույն քաղաք	Մարալիկ
Հիմնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն (1987)	19 700
Խտություն	46
Ազգային կազմ	Հայեր
Տարածք	429 ; (1,4 %)
Հիմնադրված է	1937-1995 թ.
Պատմական շրջան(ներ)	Այրարատ

Անիի շրջան (մինչև 1961 թվականը՝ Աղինի շրջան), Հայկական ԽՍՀ, ապա՝ Հայաստանի վարչական միավոր այժմյան Շիրակի մարզի հարավ-արևմուտքում։ Գտնվում էր ՀԽՍՀ արևմտյան մասում՝ սահմանակցելով Թուրքիային։ Կազմավորվել է 1931 թվականի դեկտեմբերի 31-ին։ Տարածությունը 429 քառ. կմ էր, բնակչությունը՝ 19 700 մարդ (1987), խտությունը՝ 46 մարդ։

Բնակավայրեր

Անիի շրջանի վարչական կենտրոնն էր Մարալիկ ավանը։ Ուներ 2 քտա (Մարալիկ, Անիպեմզա), 2 ավանային և 13 գյուղական խորհուրդ։ Բնակավայրերն են՝

Պատմություն

Անիի շրջանի տարածքը դեռ հնադարում եղել է Հայաստանի կազմում՝ Երվանդունիների (մ.թ.ա. 570-201) և Արտաշեսյանների (մ.թ.ա. 189-1) թագավորության ժամանակ։ Ավելի ուշ Անիի շրջանի տարածքը կազմել է Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Շիրակ գավառի մեջ։ Տարբեր ժամանակաշրջաններում այն եղել է Կամսարականների, Պահլավունիների, Վաչուտյանների և այլ իշխանների տոհմական կալվածքը։ 9-րդ դարի վերջից մտել է Բագրատունյաց թագավորության, ապա՝ Զաքարյան իշխանապետության մեջ։ 14-16-րդ դարերում այն մտել է մոնղոլական, ապա՝ կարակոյունլու և ակկոյունլու թուրքմենական պետությունների մեջ։

Պարսկական տիրապետության ժամանակ Անիի շրջանը Երևանի կուսակալության, ապա Երևանի խանության մի մասն էր։ Արևելյան Հայաստանը Ռուսաստանին միանալուց հետո, այն մտել է Հայկական մարզի, Երևանի նահանգի Ալեքսանդրապոլի գավառի, Հայաստանում խորհրդային կարգեր հաստատվելուց հետո՝ Լենինականի գավառի մեջ։

Ճարտարապետական հուշարձաններից նշանավոր են են Երերույքի տաճարը (5-րդ դար), Բարձրաշենի ու Սառնաղբյուրի եկեղեցիները (7-րդ դար)։ Կան կիկլոպյան ամրոցներ, կրոմլեխներ։

Շրջանային կուսակցական կազմակերպությունը ստեղծվել էր 1937 թվականին։ 1987 թվականին կար 69 սկզբնական կուսակցական, 83 կոմերիտական կազմակերպություն։ Լույս էր տեսնում «Անի» շրջանային թերթը։

Ռելիեֆ և կլիմա

Անիի շրջանը տարածքն զբաղեցնում է Շիրակի դաշտի հարավարևմտյան մասը։ Մակերևույթը բլրահարթավայրային է, բարձրությունը՝ 1300-2444 մ։ Տիրապետում են լեռնատափաստանային և ենթալպյան մարգագետնային լանդշաֆտները։ Հարուստ է շինանյութերով։

Կլիման բարեխառն է, հունվարի միջին ջերմաստիճանը՝ - 8 °C-ից մինչև -9 °C, հուլիսինը՝ 16-20 °C, տարեկան տեղումները՝ 400-500 մմ, վեգետացիայի շրջանը՝ 120-150 օր։ Արևմտյան սահմանով հոսում է Ախուրյան գետը։ Տարածքում են Սառնաղբյուրի և Ախուրյանի ջրամբարները։

Տնտեսություն

Տնտեսության առաջատար ճյուղերն են շինանյութերի արդյունահանումը, էլեկտրատեխնիկական սարքավորումների արտադրությունը, անասնապահությունը, հացահատիկի ու կերային կուլտուրաների մշակումը։ Գործում էր 9 արդյունաբերական ձեռնարկություն։ Արտադրանքի ծավալով առաջատար էին Մարալիկի լուսատեխնիկական էլեկտրասարքավորումների գործարանը, Մարալիկի և Անիպեմզայի շինանյութերի և իրերի կոմբինատները, Չկալովի անվ․ կարի արտադրական միավորման Սառնաղբյուրի և Գուսանագյուղի, «Ստրոմմաշինա» գործարանի և «Հայկերամիկա» կոմբինատի Անի կայարանի մասնաճյուղերը, Հիդրոհաղորդակ արտադր․ միավորման Մարալիկի գործարանը, Անիի գլխավորող պանրագործարանը, Մարալիկի բամբակամանվածքային ֆաբրիկան։

Կար 8 կոլեկտիվ և 7 խորհրդային տնտեսություն։ Երկաթուղիների երկարությունը 44 կմ էր, ավտոճանապարհներինը՝ մոտ 160 կմ։ Գործում էր 8 կապի բաժանմունք։

1986-87 ուսումնական տարում կար 12 միջնակարգ, 5 ութամյա, 1 երաժշտական, 1 մարզական, 1 գեղարվեստի դպրոց, 1 պրոֆտեխնիկական ուսումնարան։ 1987 թվականին գործում էր 22 գրադարան, 11 մշակույթի տուն, 7 ակումբ, 1 կինոթատրոն, 1 ժող․ թատրոն, 3 հիվանդանոց, 1 ամբուլատորիա։

Պատկերասրահ

Տես նաև

Հայկական ԽՍՀ վարչական բաժանում

Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 413)։