Արշակ Աթայան
Արշակ Գևորգի Աթայան (հունիսի 20, 1877[1][2], Մեծ Թաղեր, Շուշիի գավառ, Ելիզավետպոլի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն[1][2] - օգոստոսի 19, 1938), հայ բանաստեղծ, արձակագիր, թարգմանիչ, հասարակական գործիչ։ ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1935 թվականից։
Արշակ Աթայան | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հունիսի 20, 1877[1][2] |
| Ծննդավայր | Մեծ Թաղեր, Շուշիի գավառ, Ելիզավետպոլի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն[1][2] |
| Վախճանվել է | օգոստոսի 19, 1938 (61 տարեկան) |
| Մասնագիտություն | բանաստեղծ, դերասան, թարգմանիչ, թատերագետ, հասարակական գործիչ, արձակագիր, գրող և ուսուցիչ |
| Ազգություն | հայ |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն և .svg){kind=small} ԽՍՀՄ |
| Կրթություն | Գևորգյան հոգևոր ճեմարան[1], Ներսիսյան դպրոց[1] և Շուշիի թեմական հոգևոր դպրոց |
| Անդամակցություն | ԽՍՀՄ Գրողների միություն |
| Աշխատավայր | Մուրճ |
| Զավակներ | Ռաֆայել Աթայան, Ռոբերտ Աթայան և Արմեն Աթայան |
| Արշակ Աթայան Վիքիդարանում | |
Կենսագրություն
խմբագրելՍովորել է Վաղարշապատի Գևորգյան ճեմարանում, Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում և Շուշիի թեմական դպրոցում։ 1898-1902 թվականներին ծառայել է ցարական բանակում։ 1903-1904 թվականներին որպես սրբագրիչ աշխատել է «Մուրճ» ամսագրի (Թիֆլիս) խմբագրությունում։ 1904-1907 թվականներին ուսուցչություն է արել Իրանի Սավրա գյուղի դպրոցում։ Այստեղ գրի է առել Սալմաստի բոլոր 23 հայկական գյուղերի վիճակագրությունը, հավաքել ու գրի առել ժողովրդական երգն ու բանահյուսությունը։ 1907-1911 թվականներին ուսուցչություն է արել Նոր Ջուղայի դպրոցներում, ապա պաշտոնավարել ռուս-պարսկական բանկի Սպահանի բաժանմունքը։ Այդ տարիներին եղել է նաև քառաձայն երգչախմբի ղեկավար, մեներգիչ և դերասան՝ հյուրախաղերի եկած Սիրանույշի և Արմեն Արմենյանի խմբերում։ Գրել է դրամատիկական երկեր, որոնցից «Սասունցի Դավիթ»-ը Արմեն Արմենյանը բեմադրել է նախ Թեհրանում (1922), ապա՝ Ալեքսանդրապոլում (այժմ՝ Գյումրի)։ 1923 թվականին ընտանիքով վերադարձել է Հայաստան։ Ուսուցչություն է արել Երևանում, Լենինականում, Ստեփանակերտում։ Եղել է «Խորհրդային Հայաստան» թերթի պատասխանատու քարտուղար, լուսժողկոմատի բաժնի վարիչ, գյուղատնտեսական բանկի գլխավոր հաշվապահ[3]։ Անհիմն բռնադատվել է, գնդակահարվել 1938 թվականին, հետմահու արդարացվել է 1955 թվականին[4]։
Ստեղծագործություններ
խմբագրել- Թույն (վեպ), Բաքու, տպարան Հ. Գ. Գյուլբասարյանի, 1897, 148 էջ
- Իրանա, Բաքու, 1898
- Զգացմունք (երգիծական վիպակ), Բաքու, տպարան Ա. Մ. Ղազարյանի, 1898, 232 էջ
- Սիրո հովիտը, Թիֆլիս, տպարան Մ. Վարդանյանի, 1904, 16 էջ
- Հառաջաբան, Թեհրան, 1905, 39 էջ
- Սալմաստ (տեղագրություն), Նոր Ջուղա, տպարան ս. Ամենափրկչյան վանքի, 1906, 232 էջ
- Բանահյուսության տեսությունից, Նոր Ջուղա, 1907, տպարան ս. Ամենափրկչյան վանքի, 34 էջ
- Հայաստանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունը և նրա կառավարությունը, Նոր Ջուղա, տպարան ս. Ամենափրկչյան վանքի, 1922, 24 էջ
- Սասունցի Դավիթ (դրամա հինգ գործողությամբ), Նոր Ջուղա, տպարան ս. Ամենափրկչյան վանքի, 1925, 165 էջ
Թարգմանություններ (ռուսերենից և պարսկերենից)
խմբագրել
|
Այս հեղինակի կատարած թարգմանությունների ցանկը կարող եք որոնել «Թարգմանչաց արվեստ» շտեմարանի «Թարգմանիչներ» բաժնում |
- Միխայիլ Լերմոնտով, Բելա, Բաքու, տպարան «Արոր», 1898, 103 էջ
- Միխայել Լերմոնտով, Մաքսիմ Մաքսիմիչ, Բաքու, տպարան Ա. Մ. Ղազարյանի, 1898, 30 էջ
- Լև Տոլստոյ, Երեք մահ (պատմվածք), Ալեքսանդրապոլ, տպարան Ստեփանյանի, 1903, 28 էջ
- Վլադիմիր Կորոլենկո, Մակարի երազը, Թիֆլիս, 1904
- Մաքսիմ Գորկի, Դանկոյի սիրտը, Թիֆլիս, տպարան Մովսես Վարդանյանի, 1904, 16 էջ
- Մաքսիմ Գորկի, Չարաճճի, Ս. Պետերբուրգ, Պուշկինյան տպարան, 1904, 45 էջ
- Մաքսիմ Գորկի, Իմ ուղեկիցը, 1904, Թիֆլիս, արտատպված «Մուրճից», տպարան Ա.Քութաթելաձեի, 63 էջ
- Լեոնիդ Անդրեև, Պատը, Թիֆլիս, 1904
- Ե. Յարոսլավսկի, Աստվածաշունչը հավատացյալների և ոչ հավատացյալների համար, Երևան, 1923
- Արկ-Ան., Բանվորական շարժման պատմությունն Անգլիայում, Ֆրանսիայում, և Գերմանիայում, Երևան, 1924
- Մաքսիմ Գորկի, Պատմվածքներ, 2 հատորով, հ. 1 (գրքում տեղ գտած «Իմ ուղեկիցը» գործը թարգմանել է Ա. Աթայանը), Երևան, Պետհրատ, 1928, 130 էջ
- Մաքսիմ Գորկի, Պատմվածքներ, 2 հատորով, հ. 2 (գրքում տեղ գտած «Չարաճճի» գործը թարգմանել է Ա. Աթայանը), Երևան, Պետհրատ, 1928, 109 էջ
- Եվգենի Խազին, Հեղափոխության թմբկահարը (վիպակ), Երևան, Պետհրատ, 1934, 191 էջ
- Ֆուկիգավա, Ճապոն-ամերիկյան ապագա պատերազմը, Երևան, 1934
- Նիկոլայ Գոգոլ, Քիթը (վիպակ), Երևան, Պետհրատ, 1934, 50 էջ[5]
- Մաքսիմ Գորկի, Կլիմ Սամգինի կյանքը (քառասուն տարի), վեպ, մաս 1, Երևան - Մոսկվա, Պետհրատ, 1935, 576 էջ։
- Լև Ռուբինշտեյն, Սամուրայների շավիղը (վիպակ), Երևան-Մոսկվա, Պետհրատ, 1935, 170 էջ
- Օմար Խայամ, Քառյակներ, Երևան, Պետհրատ, 1936, 143 էջ
- Մաքսիմ Գորկի, Մայրը (վեպ), Երևան, Պետհրատ, 1938, 380 էջ
- Մաքսիմ Գորկի, Կլիմ Սամգինի կյանքը (քառասուն տարի), մասն 2, Երևան, Հայպետհրատ, 1945, 747 էջ
- Մաքսիմ Գորկի, Մայրը, Երևան, Հայպետհրատ, 1956, 420 էջ
- Օմար Խայյամ, Քառյակներ, Երևան, Հայպետհրատ, 1959, 242 էջ
- Ռուս դասականների գրադարան։ Մաքսիմ Գորկի, Ընտիր երկեր (գրքի մեջ մտնող «Մայրը» վեպը թարգմանել է Ա.Աթայանը), Երևան, «Սովետական գրող», 1983, 624 էջ
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
- ↑ Գրական տեղեկատու. Երևան: «Սովետական գրող». 1981. էջ 15-17.
- ↑ Արշակ Աթայանը Хайазг կայքում
- ↑ Նիկոլայ Գոգոլի ստեղծագործությունները հայերեն թարգմանությամբ
Արտաքին հղումներ
խմբագրել | Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արշակ Աթայան» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 127)։ 
|