Արվիդ Յանսոնս

Արվիդ Յանսոնս
Բնօրինակ անուն	լատիշ․՝ Arvīds Jansons
Ծնվել է	հոկտեմբերի 10, 1914; Լիեպայա, Grobin County, Կուրլանդիական գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն
Երկիր	Լատվիա և ԽՍՀՄ
Մահացել է	նոյեմբերի 21, 1984 (70 տարեկան); Մանչեսթեր, Մեծ Մանչեսթեր, Միացյալ Թագավորություն
Գերեզման	Լիտերատորսկիե մոստկի
Ժանրեր	դասական երաժշտություն
Մասնագիտություն	դիրիժոր, երաժշտության ուսուցիչ, համալսարանի դասախոս և ջութակահար
Գործիքներ	ջութակ
Աշխատավայր	Սանկտ Պետերբուրգի կոնսերվատորիա
Կրթություն	Յազեպ Վիտոլի անվան Լատվիայի երաժշտական ակադեմիա
Պարգևներ	; և
	Arvīds Jansons Վիքիպահեստում

Արվիդ Յանսոնս (Յանսոն) (լատիշ․՝ Arvīds Jansons, հոկտեմբերի 10, 1914(1914-10-10)^[1], Լիեպայա, Grobin County, Կուրլանդիական գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն - նոյեմբերի 21, 1984(1984-11-21), Մանչեսթեր, Մեծ Մանչեսթեր, Միացյալ Թագավորություն), լատվիացի խորհրդային դիրիժոր, ջութակահար, մանկավարժ, ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1976)^[2], ստալինյան մրցանակի դափնեկիր (1951):

Անվանի դիրիժոր Մարիս Յանսոնսի հայրն է։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1914 թվականի հոկտեմբերի 10-ին (նոր տոմարով՝ հոկտեմբերի 23-ին, ըստ այլ աղբյուրների՝ հոկտեմբերի 24-ին^[3]), լատվիական Լիբավա (ներկայումս՝ Լիեպայա) քաղաքում։

1929 —1935 թվականներին սովորել է Լիեպայայի Ժողովրդական կոնսերվատորիայի ջութակի դասարանում։ 1931 թվականից՝ Լիեպայայի օպերայի և ֆիլհարմոնիայի նվագախմբի ջութակահար։ 1940 թվականին առաջին անգամ հանդես է եկել որպես դիրիժոր՝ նվագավարելով Ֆ. Ռայմոնդի «Կապույտ դիմակ» օպերետը Լիեպայայի օպերային թատրոնում։

1940-1944 թվականներին սովորել է Ռիգայում՝ լատվիական կոնսերվատորիայում, ջութակի և կոմպոզիցիայի դասարաններում, միաժամանակ հանդես է եկել լատվիական ազգային օպերայում՝ որպես ջութակահար, ինչպես նաև հաճախել է Լեո Բլեխի նվագավարության պարապմունքներին։ 1944 թվականին դարձել է լատվիական օպերայի, 1946-ին՝ լատվիական ռադիոյի սիմֆոնիկ նվագախմբի դիրիժոր։

1952 թվականին տեղափոխվել է Լենինգրադ՝ անվանի դիրիժոր Եվգենի Մռավինսկու հրավերով, դարձել վերջինիս ասիստենտը, որոշ ժամանակ անց՝ Լենինգրադի ֆիլհարմոնիայի սիմֆոնիկ նվագախմբի դիրիժորներից մեկը,իսկ 1964—1967 թվականներին՝ այդ նվագախմբի նաև ղեկավարը, նվագախումբ, որի հետ ելույթներ է ունեցել ոչ միայն ԽՍՀՄ-ում, այլև արտասահմանյան մի շարք երկրներում։ Հաճախ Արվիդ Յանսոնսին հրավիրել են նվագավարելու արտասահմանյան երկրների նվագախմբերի, մասնավորապես՝ Տոկիոյի նվագախմբի կատարումները։

1965 թվականից նա եռանդուն կերպով մանկավարժական գործունեություն է ծավալել, վարպետության դասեր տվել Գերմանիայում, Ֆինլանդիայում, Շվեդիայում... 1965—1975 թվականներին ղեկավարել է դիրիժորական վարպետության միջազգային դասընթացները Վայմարում։ 1972—1984 թվականներին աշխատել է Լենինգրադի Նիկոլայ Ռիմսկի-Կորսակովի անվան կոնսերվատորիայում՝ որպես օպերա-սիմֆոնիկ նվագավարության ամբիոնի վարիչ։

Նրա որդին՝ Մարիսը, նույնպես անվանի դիրիժոր է։

Արվիդ Յանսոնսը մահացել է 1984 թվականի նոյեմբերի 21-ին, Մանչեսթրում, համերգի ժամանակ՝ Հալլեի նվագախմբի կատարումներից մեկը նվագավարելիս ինֆարկտ ստանալու պատճառով^[4]։ Հուղարկավորվել է Լենինգրադի (Սանկտ-Պետերբուրգի) Վոլկովյան գերեզմանատանը^[5]։

Ձայնագրությունների ընտրանի

«Մելոդիա» (ԽՍՀՄ)

Անտոնին Դվորժակ։ Սիմֆոնիա No. 9 E minor ԽՍՀՄ սիմֆոնիկ նվագախումբ
Ցեզար Ֆրանկ; Սիմֆոնիա D minor
Ֆերենց Լիստ; սիմֆոնիկ պոեմ Տասսո, Լենինգրադի ֆիլհարմոնիկ նվագախումբ
Անդրեյ Պետրով։ սիմֆոնիկ պոեմ, Լենինգրադի ֆիլհարմոնիկ նվագախումբ
Պյոտր Չայկովսկի; սյուիտ No. 1 և սիմֆոնիա No. 3 Մոսկվայի ռադիոյի սիմֆոնիկ նվագախումբ
Մանուել դե Ֆալյա; El amor brujo Իրինա Արխիպովայի հետ

Caprice Records (sv), Sweden

Հիլդինգ Ռոզենբերգ; Ջութակի No. 2 կոնցերտը, Ստոկհոլմ թագավորական ֆիլհարմոնիկ նվագախումբ

Ռադիոարխիվներ

BBC

Դմիտրի Շոստակովիչ։ No. 5 սիմֆոնիան, Չայկովսկու Քնած գեղեցկուհին բալետը (1971)
Գուստավ Մալեր։ No. 5 սիմֆոնիան (1984, վերջին կատարումը, Բրիտանական գրադարանի ձայնագրությունների արխիվում

Պարգևներ, կոչումներ

Երիտասարդ դիրիժորների համամիութենական ստուգատես-մրցույթ (2-րդ մրցանակ, Լենինգրադ, 1946)
Ստալինյան մրցանակ (երկրորդ աստիճանի) (1951) — Ա. Պ. Սկուլտեի «Ազատության սակտա» օպերայի նվագավարության համար
Լատվիական ԽՍՀ վաստակավոր արտիստ (1950)^[6]
ՌԽՖՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1957)
ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ (1968)^[7]
ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1976)
Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան
Ժողովուրդների բարեկամության շքանշան (20.01.1983)
երկու «Պատվո նշան» շքանշան (1946; 03.01.1956)
մեդալներ
Տոկիոյի սիմֆոնիկ նվագախմբի պատվավոր դիրիժոր (1958)
Տոկիոյի արծաթե մեդալ (1964).

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Store norske leksikon(նորվ.) — 1978. — ISSN 2464-1480
↑ Арвид Янсонс հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում
↑ «Театральная Энциклопедия. драма опера балет оперетта цирк эстрада драматург режиссёр». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 28-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 25-ին.
↑ Tom Service talks to conductor Mariss Jansons | Music | The Guardian
↑ «Волковское кладбище, Музей-некрополь "Литераторские мостки"». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 18-ին.
↑ Статья об Арвиде Янсонсе на сайте «Театральная Энциклопедия».
↑ Янсонс Арвид Кришевич (1914—1984)

Գրականություն

М. Янсонс. Арвид Янсонс. — СПб., 1994
Arnolds Klotiņš: Lemma Jansons, Arvīds, in: Oxford Music Online, Oxford : Oxford University Press
Alexsei V. Vulʹfson: Arvid Jansons : vospominanija o čeloveke i muzykante. Sankt-Petersburg : Izdat. Kompozitor, 1994.
Inga Reča: Jansonu dzimta : Arvīds, Iraīda, Mariss, Ilona. Riga : Likten̦stāsti, 1999.

Արտաքին հղումներ

Фотографии Янсонса(չաշխատող հղում)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արվիդ Յանսոնս» հոդվածին։

[_7f8213fcbac63138-1] 1,0 ^1,1 Store norske leksikon(նորվ.) — 1978. — ISSN 2464-1480

[2] Арвид Янсонс հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում

[3] «Театральная Энциклопедия. драма опера балет оперетта цирк эстрада драматург режиссёр». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 28-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 25-ին.

[4] Tom Service talks to conductor Mariss Jansons | Music | The Guardian

[5] «Волковское кладбище, Музей-некрополь "Литераторские мостки"». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 18-ին.

[6] Статья об Арвиде Янсонсе на сайте «Театральная Энциклопедия».

[7] Янсонс Арвид Кришевич (1914—1984)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]