Գանձակի երկրաշարժ (1139)
Գանձակի երկրաշարժ, բնական խոշորագույն աղետ Գանձակ քաղաքում, որը տեղի է ունեցել 1139 թվականի մարտի 17-ին։ Այն համարվում է Հայկական լեռնաշխարհում երբևէ տեղի ունեցած առավել աղետաբեր երկրաշարժերից մեկը։ Երկրաշարժի հետևանքով քաղաքն ամբողջությամբ ավերվել է։ Երկաշարժի պատճառած ավերածությունների պատճառով քաղաքը տեղափոխվում է։ Վերջինիս ավերակները գտնվում են ժամանակակից քաղաքի մոտ։
| Գանձակի երկրաշարժ | |
|---|---|
| Տեսակ | երկրաշարժ |
| Տեղանք | Գանձակ |
| Տարեթիվ | 1139 |
| Մագնիտուդ ռիխտերի սանդղակով | 9 |
Կործանարար աղետին անդրադարձել են ժամանակի և հետագայի գրեթե բոլոր պատմիչները. «Ի ՇՁԸ թվին՝ ի ԺԷ. արեգ ամսոյ շարժմամբ կործանեցաւ Գանձակ քաղաք. եւ սուրբ վարդապետքն՝ Գրիգոր եւ Սարգիս ընկղմեցան...», «Ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ եղև յանկարծակի մէգ և մառախուղ, և լցաւ առհասարակ լեառն և դաշտ, և եղև շարժ ահագին, և կործանեցաւ մայրաքաղաքն Գանձակ...», «ՇՁԸ (588) թուին շարժմամբ կործանեցաւ Գանձակ», կամ «Շարժ ի Գանձակ սաստիկ», «...յամսեանն արէգի, որ աւր ԺԸ էր ամսոյն, ի գիշերի ուրբաթում ի լուսանալ շաբաթուն, յորում աւուր տաւն էր սրբոյն Գէորգա զարթեաւ ցասումն բարկութեանն Աստուծոյ ի վերայ աշխարհի ի բռնութենէ հողմոց եւ շարժեալ անհնարին դողմամբ սաստիկ կործանումն հասուցանելով աշխարհիս Աղուանից, ըստ գրելումս, թէ՝ «Ո շարժէ զառ ի ներքոյս երկիր ի հիմանց, եւ սիւնք նորա դողան», եւ ըստ միւսումն՝ «Ո հայի յերկիր եւ տա դողալ սմա», որով շարժմամբ բազում աւերումն լինէր ընդ բազում տեղիս ի գաւառիս Փառիսոսոյ եւ Խաչինոյ, առ հասարակ ի դաշտս եւ ի լերինս, յորում եւ մայրաքաղաք Գանձակ յանդունդս կործանիւր՝ խորասույզ անելով զբնակիչսն իւր, քանզի չորս կողմ երեսաց նորա սնոյց, ամփոփեաց զնոսա ի ծոց իւր։ Եւ ի լեռնակողմանս բազում դղեակք եւ գեղք տապալեցան հանդերձ վանորայիւք եւ եկեղեցեաւք, որք փըլան ի վերայ գլխոյ բնակչաց իւրեանց։ Յորում եւ անթիւք սատակեցան ի կործանել շինուածոց եւ աշտարակաց...», «ՇՁԸ (1139) թվին շարժմամբ կործանեցաւ Գանձակ»[1][2][3][4][5][6][7]
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Սամուէլի քահանայի Անեցւոյ Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց. Վաղարշապատ. 1893. էջ 132.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Կիրակոս Գանձակեցի (1961). Պատմութիւն Հայոց. Երևան. էջ 200.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Վարդան վարդապետ (1862). Հաւաքումն պատմութեան Վարդանայ վարդապետի. Վենետիկ. էջ 124.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Ա.Աբրահամյան (1956). Հովհաննես իմաստասերի մատենագրությունը. Երևան. էջ 133.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Մխիթար Այրիվանեցի (1861). Պատմութիւն. Մոսկուա. էջ 61.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Վ.Ա.Հակոբյան (1951). Մանր Ժամանակագրություններ. Երևան. էջ 25.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Սամվել Կարապետյան (2004). Հյուսիսային Արցախ (PDF). Երևան. էջ 25. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ հունվարի 23-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 21-ին.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)