Թան (ըմպելիք)
Թան (ալբ․՝ dhallë, պարս.՝ دوغ դուղ, արաբ․՝ شنينة shinēna, ղրղզ.՝ чалап), կովի կամ այծի կաթից պատրաստված կաթնաթթվային ըմպելիք՝ կաթնային խմորիչի, կաթնաթթվային մերանի, ջրի և աղի ավելացմամբ։ Լայն տարածում ունի Կովկասի լեռնային շրջանների բնակիչների և Միջին Ասիայի ժողովուրդների մոտ, որտեղ ավանդաբար արտադրվում է մածուն[1]։ Ծագումը հայկական է։
| Թան | |
|---|---|
 | |
| Ենթատեսակ | ֆերմենտացված կաթնամթերք, բացառությամբ թթվասերի և կաթնաշոռի, յոգուրտ և կաթի կամ սերուցքի այլ տեսակներ՝ մակարդված կամ թթվեցված, Ֆերմենտացված կաթնամթերք (բացառությամբ թթվասերի) և մածնային խմիչք |
| Բաղադրամասեր | Յոգուրտ, սեղանի աղ, խմելու ջուր և կաթ |
| Ծագման երկիր |  Թուրքիա և  Իրան |
| Ստեղծման տարի | մ.թ.ա. 5 հազարամյակ |
 Ayran Վիքիպահեստում | |
Արդյունաբերական արտադրություն
խմբագրելԱրդյունաբերական արտադրությունն սկսվել է 20-րդ դարի 90-ական թվականներին։ Այսօր խանութներում «թան» անվանման ներքո հաճախ վաճառվում են ըմպելիքներ, որոնք հազիվ թե հիշեցնեն օրիգինալը և իրենցից ներկայացնում են ջրով հարած կաթնաթթվային ըմպելիքներ։ Սակայն չնայած և դրանք հեռու են իսկական համից, բայց ունեն կաթնամթերքի բազմաթիվ օգտակար հատկանիշներ։ Ուկրաինայում կաթնաթթվային այս ըմպելիքի՝ թանի սերիական արտադրությունն սկսեցին 2009 թվականին Կրեմենչուգի կաթնամթերման գործարանում։ Արտադրության ծավալն օրական[2] 5 տոննա է։
Պատրաստումը տնային պայմաններում
խմբագրելՊատրաստի մերանն ավելացվում է կովի կաթի մեջ, ինչից հետո լցվում է մի փոքր մաքուր ջուր և ավելացվում է կերակրի աղ։ Ըստ ցանկության՝ թանի մեջ կարելի է ավելացնել նաև սուր բուրմունքով ու համով կանաչեղեն՝ ռեհան կամ սամիթ։ Կենտրոնական Ասիայում որպես մերանի ստացման հումք՝ օգտագործում են նաև ուղտի կաթ[3]։
Բուժիչ հատկություններ
խմբագրելԸմպելիքը պարունակում է բնական միկրոօրգանիզմների ունիկալ կոմբինացիա, որն ունի բիոքիմիական բարձր ակտիվություն։ Թանն արագ նորմալացնում է օրգանիզմի[4] աղեջրային հաշվեկշիռը։ Այն էպիդեմիայի և ոչ նպաստավոր էկոլոգիական պայմանների դեպքում օգտագործվում է որպես կանխարգելիչ միջոց։ Լավացնում է նյութափոխանակությունը, ակտիվորեն նպաստում է քաշի նվազեցմանը և նրանում առկա հակաօքսիդանտների առկայության շնորհիվ հանդիսանում է զարթխումի սինդրոմի դեմ պայքարի հրաշալի միջոց։ Այն խորհուրդ է տրվում կիրառել նաև ֆիզիկական ծանրաբեռնվածությունից հետո։ Դրական ազդեցություն է թողնում աղեստամոքսային տրակտի, նյութափոխանակության, անոթային համակարգի վրա, բարձրացնում է նյարդային համակարգի տոնուսը, ինչպես նաև նպաստում է ինչպես բուսական, այնպես էլ կենդանական սպիտակուցների յուրացմանը, կիրառվում է գաստրիտների և հաստ աղիքների բորբոքումների դեպքում, դրականորեն ազդում խոլեցիստիտի և ալերգիկ հիվանդությունների[5] վրա։ Թանն առանձնակի նշանակություն ունի ինչպես երեխաների մոտ առաջացած դիսբակտերիոզի բուժման գործում, այնպես էլ հետվիրահատական շրջանում գտնվող հիվանդների դեպքում, ովքեր ավելի հակված են այս հիվանդությանը։
Տես նաև
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «Варварский напиток - Региональные публикации - Бизнес-Журнал Онлайн». archive.is. 2012 թ․ հուլիսի 20. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 20-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 12-ին.
- ↑ «Кременчугский гормолокозавод освоил серийный выпуск кисломолочного напитка «Тан»» (ռուսերեն). Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 12-ին.
- ↑ «Как сделать тан в домашних условиях? | Здоровое питание». prokalorijnost.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 13-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 12-ին.
- ↑ «Тан». Food and Health (ռուսերեն). Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 12-ին.
- ↑ «Тан кисломолочный напиток - польза и вред (полезные свойства и противопоказания)». Популярно о здоровье (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 7-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 12-ին.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- https://foodandhealth.ru/molochnye-napitki/tan/
- En Inde, on trouve une boisson similaire appelée lassi.
- Lait fermenté
- Cuisine iranienne
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 137)։ 
|