Ջամգարով եղբայրներ
Ջամգարով եղբայրներ (ռուս.՝ Братья Джамгаровы), 19-րդ դարում Մոսկվայում հիմնադրված բանկային տուն։ Ռուսական կայսրության խոշորագույն բանկային տներից։ Հիմնադրվել է 1874 թվականին կամ 1878 թվականի մարտի 1-ին[1]։ Վերացվել է 1917 թվականի հոկտեմբերի 1-ին ն, Պետրոգրադի հաշվապահական և վարկային բանկի հետ միաձուլվելուց հետո[2][3]։
Ջամգարով եղբայրներ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | բանկային տուն |
| Հիմնադրված է | 1874 |
| Վայր | Մոսկվա, Մոսկվայի մարզ |
| Երկիր |  Ռուսական կայսրություն |
 Dzhamgarov Brothers Վիքիպահեստում | |
Պատմություն
խմբագրել
Բանկային տունը հիմնադրվել է Մոսկվայում։ Բանկի վարչությունը նախագահել են ծագումով հայ Ջամգարով (Ժամհարյան[4]) եղբայրները՝ Իվանը (նախագահ), Աֆանասին, Նիկոլայը և Աղաջանը։ Ըստ «Մոսկվա քաղաքում վաճառականի և առևտրի վկայականներ ստացած անձանց մասին տեղեկագիրքի», ընտանեկան բիզնեսի ղեկավար Իվան Իսաակովիչ Ջամգարովը վաճառականների դասի անդամ է եղել 1869 թվականից[3]։
Ջամգարով եղբայրների բանկային հիմնարկը հիմնադրվել է որպես առևտրային տուն (Վստահության վրա հիմնված ընկերակցություն) 1878 թվականի մարտի 1-ին։ Երբեմն հիմնադրման տարեթիվը նշվում է 1874 թվականը[1]։ Հիմնադիրները եղել են Բաքվի նահանգի Շուշի քաղաքի բնակիչներ, առևտրական եղբայրներ, խորհրդական Իվան և Իսահակ Ջամգարովները (ծնված 1845 թ.)[5]։ Իսահակը և Իվանը եղել են բանկի սեփականատերերը իրենց եղբայրներ՝ Աթանասի, Նիկոլայի և Աղաջանի հետ միասին։ Ջամգարովներն արագ մտել են Մոսկվայի գործարար շրջանակներ. եղբայրները տեղերեն զբաղեցրել տարբեր ընկերությունների խորհուրդներում, այդ թվում՝ Կարմիր հրապարակի վերին առևտրային շարքերում (այժմ՝ ԳՈՒՄ) և Մոսկվայի ռետինի մանուֆակտուրայի (հետագայում՝ Կրասնի Բոգատիր գործարան)[3]։ Բանկային տան գլխավոր գրասենյակը Մոսկվայում է եղել՝ Կուզնեցկի մոստ, շենք 6 հասցեում. Մասնաճյուղեր են եղել Իլյինկայի և Տյոպլիե Րյադի փողոցներում և բորսայի սրահ Իլյինկայում, 6[6] Մոսկվայի ֆոնդային բորսայի հարևանությամբ։ Սանկտ Պետերբուրգի բանկային տունը, որը բացվել է 1909 թվականին, գտնվել է Նևսկի պողոտա, տուն 28 հասցեում[7][8]։
Առևտրային տունը բաժնետոմսեր է ունեցել գործարաններում, երկաթուղիներում, «Կավկազ և Մերկուրի» նավային ընկերությունում, «Ռուս» ապահովագրական ընկերությունում, նավթի և ոսկու հանքերում։ Ունեցել է 13 հազար ակր անտառային տարածք Կոստրոմայի նահանգում, երեք բնակելի տներ Մոսկվայում [1: ][2] . Առաջին համաշխարհային պատերազմի նախօրեին Ջամգարով եղբայրները ակտիվորեն մասնակցել են Պուտիլովյան գործարանների ընկերության ֆինանսավորմանը[3]։
Ջամգարովների բանկը Սանկտ Պետերբուրգի միջազգային առևտրային բանկի դաշնակիցն էր[5]։ Եղբայրները եղել են Միացյալ բանկի և Ազով-Դոնի առևտրային բանկի խորհուրդների անդամներ[7]։
1910 թվականին ընկերությունը մտել է բանկային համընկերություն, որը ղեկավարել է Ազով-Դոն բանկը, իսկ անդամները եղել են «Վավելբերգ», «Ջամգարով եղբայրներ», «Ի. Վ. Յունկեր և Ընկերություն» և «Ռյաբուշինսկի եղբայրներ» ընկերությունները։ 1911 թվականին համընկերության տարեկան շրջանառությունը կազմել է 1,4 միլիարդ ռուբլի։ Առևտրային տան սեփական կապիտալը կազմել էր 5 միլիոն ռուբլի[2][7]։
1917 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Պետրոգրադի հաշվապահական և վարկային բանկը գնել է Ջամգարովների բանկային տունը[2]։ 1917 թվականի հեղափոխությունից հետո Ջամգարովների ընտանիքն ապրել է տարագրության մեջ[3]։
Հասարակական գործունեություն
խմբագրել._Views_of_Moscow._09._Kuznetsky_Most_Street_(cropped).png)
Ջամգարովների անունը սերտորեն կապված է այն տարածքի հետ, որի վրա այժմ գտնվում է Մոսկվայի Լոսինոոստրովսկի շրջանը։ 19-րդ դարի երկրորդ կեսին Մոսկվայի բնակչության աճը ամառանոցային բում է առաջացրել, և երկաթուղու զարգացումը որոշել է դրանց ուղղությունները։ Լոսինոոստրովսկ գյուղը առաջացել է 1898 թվականին, երբ կոնկրետ գերատեսչությունը, որին պատկանում էին Յարոսլավլի երկաթուղու երկու կողմերում գտնվող հողերը, այն բաժանել է հողամասերի և կազմակերպել դրանց վաճառքը։ Մոսկվային մոտ լինելը և անտառապատ տարածքը գրավել են բազմաթիվ բնակիչների։ Գյուղը շատ արագ կառուցապատվել է ամառանոցներով, որոնցից շատերը հարմարեցվել են ձմեռային բնակության համար։ 1898 թվականին երկաթուղուն մոտ՝ 10-րդ վերստում (այժմ՝ Լոսինոոստրովսկայա) ՝ ստեղծվել է վագոնային դեպո և արհեստանոցներ։ Տարածքի բարեկարգման գործում մեծ դեր են ունեցել Ջամգարով եղբայրները, ովքեր առաջիններից են, ովքեր այստեղ հինգ հողակտոր են գնել և ֆինանսավորել Իչկայի վրայով պատնեշի կառուցումը, որի արդյունքում առաջացել է լճակ։ 1905 թվականին ստեղծվել է Բարեկարգման հասարակությունը, որի շնորհիվ բնակավայրում հայտնվել են լուսավորություն, հեռախոսային կայան (առաջիններից մեկը Մերձմոսկովյան շրջանում, հրշեջ բրիգադ, զբոսայգի (այժմ՝ Բաբուշկինսկի զբոսայգի), գրադարան և տեղական «Լոսինովսկի վեստնիկ» ամսաթերթը։ Այս տարածքում գտնվող տարածքի մի մասը կոչվել է Ջամգարովկա[3]։ 1911 թվականի մարտի 14-ին հիմնադրվել է «Ջամգարովկա ամառանոցի բարելավման ընկերությունը»[9]։
Ռոժդեստվենսկի բուլվար 21 հասցեում գտնվող իրենց քաղաքային առանձնատանը բարեգործական ծրագրերի համար միջոցներ հայթայթելու նպատակով Ջամագարովները ընթրիքներ են կազմակերպել Մոսկվայի հայկական սփյուռքի համար։ Նրանք եղել են Մոսկվայի տղամարդկանց բանտի և բարեգործական կոմիտեի խորհրդում, որի խնդիրներն էին նախկին բանտարկյալների սոցիալական վերականգնումը, որոնց երեխաները ամռանը գնացել էին Ջամգարովկա։ Իսահակ Ջամգարովը եղել է «Կասպերովսկի» աղքատ հայերի մանկատան խորհրդի անդամ, ինչպես նաև օգնություն է ցուցաբերել Բախրուշինսկու և Գաազովսկու որբանոցներին և Յաուզայի մանկատանը[5][10]։
Իսահակ Ջամգարովի սպանություն
խմբագրել
1902 թվականին Իսահակ Ջամգարովը ժամանել է հայրենի Շուշի քաղաք, որտեղ մեկ տարի առաջ նրա փողերով կառուցվել էր նրա անունը կրող հիվանդանոցը։ Տեղեկանալով հարուստ մոսկվացու ժամանման մասին՝ ընդհատակյա Դաշնակցություն կուսակցության անդամները որոշել են առևանգել նրան՝ 50 հազար ռուբլի փրկագին ստանալու համար։ Ջամգարովին հաջողվել է ազատվել հաջորդ օրը գումար բերելու խոստման դիմաց։ Բանկիրը առանց վճարելու մեկնել է Մոսկվա, որից հետո հարձակման կազմակերպիչ Պատրիկ Էֆենդին որոշել է սպանել նրան[3]։ 1902 թվականի դեկտեմբերի 16-ին Մոսկվայի Սուրբ Խաչ եկեղեցու շեմին Մաթևոս Մինասյանցը դանակահարել է Իսահակ Ջամգարովին, ինչի հետևանքով Ջամգարովը մահացել է[7]։ Այս առիթով կազմված փաստաթուղթը վկայում է[7][11]։
Ժամանելով Շուշի, Մինասյանցը Պատրիկ Էֆենդիի, Խաչոյի և իրեն անհայտ ևս հինգ անձանց հետ փողոցին հարձակվել են Ջամգարովի վրա, բերել նրան դատարկ բնակարան, որտեղ Պատրիկ Էֆենդին թաքնվելով դիմակի տակ պահանջել է Ջամգարովից 50 հազար ռուբլի, ինչին վերջինս պատասխանել է, որ չունի նման գումար, սակայն առաջարկել է հաջորդ օրը նախապես պայմանավորված վայր բերել 30 հազար ռուբլի, ինչի համար էլ ստորագրել է գրավոր երդմնավոր խոստում։ Դրանից հետո Պատրիկ Էֆենդին հայտարարել է, որ իր տրված խոստումի խախտման համար Ջամգարովը դատապարտվում է մահապատժի, և դրա իրականացումը վիճակահանության արդյունքում ընկել է Մինասյանցի վրա, ինչից հետո վերջինս Պատրիկ Էֆենդիից ստացած գումարով, ատրճանակով և դաշույնով ժամանել է Մոսկվա և այստեղ, գտնելով Ջամգարովին հայկական եկեղեցու մոտ, դաշույնով հինգ անգամ խոցել է նրան, ինչի հետևանքով Ջամգարովը մահացել է[7][12]։
Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)Прибыв в г. Шушу, Минасянц совместно с Патриком Эфенди, Хачо и другими пятью неизвестными ему личностями напали на улице на Джамгарова, привели его в пустую квартиру, где Патрик Эфенди, скрывшись под маской, потребовал от Джамгарова 50 тысяч рублей, на что последний заявил, что такой суммы не имеет, но предложил принести на другой день в условленное место 30 тысяч рублей, в чем и дал клятвенное письменное обещание. После сего Патрик Эфенди объявил, что Джамгаров за нарушение данной им клятвы приговорен к смерти, и приведение сего в исполнение пало по жребию на Минасянца, для чего последний, снабженный Патриком Эфенди деньгами, револьвером и кинжалом, прибыл в Москву и здесь, выследив Джамгарова у армянской церкви, нанес ему кинжалом пять ран, повлекших за собою смерть Джамгарова.
Իսահակ Ջամգարովին թաղել են Մոսկվայի հայկական գերեզմանատանը։ Շուտով, ի հիշատակ իրենց եղբոր, Ջամգարովները գերեզմանատանը՝ Սուրբ Հարություն եկեղեցուն կից, հուշատնակ են կառուցել[13]։
Աֆանասի Ջամգարովը մահացել է 1910 թվականի դեկտեմբերի 17-ին Մոսկվայում, հիվանդությունից հետո 56 տարեկանում[14]։
Ժառանգություն
խմբագրել- Մոսկվայում կան երկու շենք, որոնք պատկանել են ընկերությանը և մինչ օրս կրում են Ջանգիրով ազգանունը.
- Ջամգարովների պասաժ (Կուզնեցկի Մոստի փողոց, 12/3), կառուցվել է 1877 թվականին ճարտարապետ Ա. Ի. Ռեզանովի նախագծով[15]։ Բանկը տեղավորելու համար փակել են անցուղին, իսկ բակի շենքի պատկերասրահում դրամարկղային դահլիճ է բացվել[16]։
- Ջամգարովների շահութաբեր շենքեր (Կուզնեցկի Մոստի փողոց, 18/7), կառուցված 1893 թվականին (աջ թևը՝ ճարտարապետ Բ. Վ. Ֆրեյդենբերգ) և 1909 թվականին (ձախ թևը՝ ճարտարապետ Ա. Է. Էրիխսոն)[2]։
- Ջամգարովսկի լճակ - լճակ Մոսկվայի հյուսիս-արևելյան վարչական շրջանի Լոսինոոստրովսկի շրջանում Իչկա գետի վրա, լճակն իր անվանումն ստացել է շրջակա տարածքից. 19-րդ դարի վերջին Ջամգարովների ընտանիքի աջակցությամբ Այստեղ ձևավորվել է Լոսինոոստրովսկ ամռանոցային ավանը, որի տարածքի մի մասը կոչվել է Ջամգարովկա[17]։ Լճակին հարում է «Ջամգարովսկու լճակ» անվամբ այգին։ 2013 թվականին լճակին հարող փողոցներից մեկն անվանակոչվել է Ջամգարովսկայա փողոց։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 Русский торгово-промышленный мир в кратких биографиях: Вып. 2. М., 1914. С. 16; Ананьич Б. В. Банкирские дома в России, 1860—1914 гг.: Очерки истории частного предпринимательства. Ленинград, 1991. С. 189 (ռուս.)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 «Братья Джамгаровы» // Москва: Энциклопедия / гл. ред. С. О. Шмидт; сост.: М. И. Андреев, В. М. Карев. — М. : Большая российская энциклопедия, 1997. — 976 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-85270-277-3.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Алексей Кузнецов Братья // Журнал «Дилетант», специальный проект «Мой район», «Лосиноостровский». — 2021. — № 087. — С. 88. Архивировано из первоисточника 17 Նոյեմբերի 2021.
- ↑ «Ծնունդով շուշեցի Ժամհարյան եղբայրների հետքերով». artsakhtert.com. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 18-ին.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Эпштейн, Ефим Моисеевич Российские коммерческие банки: роль в экономическом развитии России и их национализация. — Москва: ROSSPĖN, 2011. — 132 pages с. — ISBN 978-5-8243-1589-9, 5-8243-1589-2
- ↑ Список абонентов Московской телефонной сети. — Типография Н. И. Гросман и Г. А. Вендельштейн, 1908. — 189 с. «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 18-ին.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 «Московские банкиры – братья Джамгаровы» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին.
- ↑ Бимман, Альберт Бернардович История банков : Ист. развитие банков в России и за границей с древнейших времен до наших дней. — Санкт-Петербург: Круг самообразования, 1914. — 116 с. «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 18-ին.
- ↑ М. А. Клычникова Мытищи и окрестности. Мытищинская волость на рубеже Х1Х-XX веков : альбом открытых писем и почтовых карточек с необходимыми прибавлениями и разъяснениями. — Мытищи, 2007. — С. 30. — 352 с. — ISBN 978-5-91131-631-0
- ↑ Нина Михайловна Молева Москва - столица. — ОЛМА Медиа Групп, 2003. — 672 с. — ISBN 978-5-224-04274-6 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 27-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 18-ին.
- ↑ «Россия в декабре 1902 года по данным департамента полиции."Прекратите, пожалуйста, выпуск водки и вина" - письмо Н. Подгорному. Вопросы присвоения советского гражданства в 1938 году». Радио Свобода (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 27-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 27-ին.
- ↑ «Россия в декабре 1902 года по данным департамента полиции."Прекратите, пожалуйста, выпуск водки и вина" - письмо Н. Подгорному. Вопросы присвоения советского гражданства в 1938 году». Радио Свобода (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 27-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 27-ին.
- ↑ Александр Ерканян (2015 թ․ հուլիսի 30). «История и сегодняшний день Армянского кладбища». Центр поддержки русско-армянских стратегических и общественных инициатив. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ օգոստոսի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
- ↑ Noev Kovcheg Media. «Москва армянская - Джамгаровский парк, пруд и улица». noev-kovcheg.ru (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 27-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 27-ին.
- ↑ «Улица Кузнецкий мост». PastVu.com (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 28-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 28-ին.
- ↑ Тарабарина Ю. (2007 թ․ ապրիլի 6). «Заседание ОЭРГ 5 апреля 2007». Агентство архитектурных новостей. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 15-ին.
- ↑ Александра Мерцалова (2014 թ․ հունվարի 22). «Посёлок банкиров и лётчиков. История района Лосиноостровский». Аргументы и Факты. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 28-ին.