Ժան Արպ
Ժան Արպ (Հանս Արպ, ֆր.՝ Jean Arp, գերմ.՝ Hans Arp, սեպտեմբերի 16, 1886[3][4][5][…], Ստրասբուրգ, Էլզաս-Լոթարինգիա, Գերմանական կայսրություն[6][7][8] - հունիսի 7, 1966[3][9][4][…], Բազել, Շվեյցարիա[6][7]), գերմանացի և ֆրանսիացի պոետ, նկարիչ, քանդակագործ։
 | |
| Կեղծանուն | Arp, Hans Peter Wilhelm[2] և Arp, Hans Jean[2] |
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 16, 1886[3][4][5][…] |
| Ծննդավայր | Ստրասբուրգ, Էլզաս-Լոթարինգիա, Գերմանական կայսրություն[6][7][8] |
| Վախճանվել է | հունիսի 7, 1966[3][9][4][…] (79 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Բազել, Շվեյցարիա[6][7] |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Ֆրանսիա և  Գերմանիա |
| Մասնագիտություն | նկարիչ, քանդակագործ, բանաստեղծ, գրող, դիզայներ, լուսանկարիչ, ակնագործ և գծանկարիչ |
| Ոճ | դադաիզմ[10], Դե ստիլ[10] և սյուրռեալիզմ[10] |
| Ժանր | աբստրակցիոնիզմ[10] և նատյուրմորտ[10] |
| Ուշագրավ աշխատանքներ | Evocation of a Form: Human, Lunar, Spectral? և Tabarna? |
| Պարգևներ |   և  |
| Անդամակցություն | Լեզվի և պոեզիայի գերմանական ակադեմիա և ԱՄՆ աբստրակտ նկարիչներ[11] |
| Ամուսին | Սոֆի Թոյբեր-Արպ և Marguerite Arp? |
| Ազգականներ | Ուդո Յուրգենս |
 Hans Arp Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն
խմբագրելՀայրը գերմանացի էր Քիլ քաղաքից, մայրը` ծնունդով Էլզասից։ Արպը սովորել է Ստրասբուրգի արվեստների ու արհեստների դպրոցում, 1908 թվականին՝ Փարիզի Ժուլիանի ակադեմիայում։ 1912 թվականին Մյունխենում ծանոթացել է Կանդինսկու հետ, աշխատել է էքսպրեսիոնիստների «Կապույտ հեծյալ» ալմանախում։ Սկսել է տպագրվել որպես բանաստեղծ։ 1914 թվականին Քյոլնում ծանոթացել է Մաքս Էռնստի հետ, նույն տարում Փարիզում հանդիպել է Ապոլիների, Պիկասոյի, Մոդիլիանիի, Սոնյա և Ռոբեր Դելոնեներին։ 1915 թվականին Ցյուրիխում դարձել է դադաիզմի հիմնադիրներից մեկը։ Պատկերազարդել է Տրիստան Տցարայի, Պերե Բենջամենի, Ռիխարդ Խյուլզենբեկի գրքերը։ 1917 թվականին սկսել է զբաղվել քանդակագործությամբ։ 1920 թվականին Բեռլինում ծանոթանում է Լիսիցկիի և Կուրտ Շվիտերսի հետ։ 1924 թվականին տեղափոխվում է Փարիզ, ծանոթանում է Մոնդրիանի հետ։ Միացել է սյուրռեալիստների խմբին, մոտ էր աբստրակցիոնիզմին։ 1925 թվականին կնոջ` նկարչուհի Սոֆի Տոյբերի հետ, հաստատվում է Կլամար քաղաքում, Մյոդոնի անտառների սահմանին, Փարիզից դեպի հարավ-արևմուտք։ Գրել է Հանս Ռիխտերի «Օրն ինչպես օր» ֆիլմի սցենարը (1929 թվականին դերերից մեկում խաղում էր Ս. Էյզենշտեյնը)։ 1940-1946 թվականներին, փրկվելով հիտլերականներից, ապրել էր Շվեցարիայում, հետո` նորից Կլամարում։ 1959 թվականին հաստատվել է Սոլդունոյում, Լոկարնոյի մոտ։
Ժառանգություն և ճանաչում
խմբագրել1954 թվականին Վենետիկի Բիենալեյում ստանում է քանդակագործության գլխավոր մրցանակը, 1959 թվականին՝ Պատվո լեգեոնի շքանշան։ 1961 թվականին դարձել է գրականության և արվեստի շքանշանակիր։ 1963 թվականին Արպն արժանացել է Ֆրանսիայի Արվեստի ազգային մեծ մրցանակին, 1964 թվականին արժանացել է Հյուսիսային Ռեյնի հողերի նկարչական մեծ մրցանակի, 1965 թվականին Իտալիայի մշակույթի նախարարության կողմից պարգևատրվել է ոսկե մեդալով, Համբուրգի համալսարանի Գյոթեի անվան մրցանակով։ Արպի ստեղծագործությունների ամենախոշոր հավաքածուն գտնվում է Ստրասբուրգում Նոր և Ժամանակակից արվեստի թանգարանում, որի դիմաց գտնվող հրապարակը նկարչի անունն է կրում։ Նրա անունով է կոչվում Կլամարի մշակութային կենտրոնը, ինչպես նաև` մեկ փողոց Փարիզի 13-րդ շրջանում։ 1979 թվականից Կլամարում գործում է Արպի հիմնադրամը (2004 թ. այն ստացել է ազգային թանգարանի կարգավիճակ)։
Աշխատանքներ
խմբագրելՑուցահանդեսային կատալոգներ
խմբագրել- Hans Arp 1886—1986. Rolandseck: Stiftung Hans Arp und Sophie Taeuber-Arp; Stiftung Bahnhof Rolandseck, 1986
- Hans Arp (1886—1966) zum 100. Geburtstag. Zürich: Kunsthaus Zürich, 1986.
- Hans Arp 1886—1966: Druckgrafik. München: Edition e, 1986
- Hans Arp, Sophie Taeuber-Arp. Ostfildern-Ruit: G. Hatje, 1996
- Hans Arp 1886—1966. Berlin: Kulturstiftung der Länder, 1997
- Hans Arp, Worte Ania Harms (Hrsg.). Oberursel: A. Harms, 2002
- Schwitters — Arp/ Hrsg. Hartwig Fischer. Ostfildern-Ruit: Hatje Cantz, 2004
- Hans Arp, Göttinnen umgeben von ihren Rosen und Schlangen/ Ania Harms (Hrsg.). Oberursel: A. Harms, 2005
- Hans Arp, Singendes Blau/ Ania Harms (Hrsg.). Oberursel: A. Harms, 2006
Գրական ստեղծագործություններ
խմբագրել- Gesammelte Gedichte. Bd.1-3. — Zurich; Wiesbaden, 1966—1984.
- Arp on Arp: poems, essays, memories. — New York: Viking Press, 1972.
- Sable de lune: poèmes choisis. — Paris: Arfuyen, 2005.
- Բանաստեղծություններ, թարգմ. Վ. Կուպրանով
- Բանաստեղծություններ, թարգմ. Վ. Միկուշևիչ, Հանս Արպ. Քանդակագործություն, գրաֆիկա
- Անանուն գազան. թարգմ. Ս. Դուբին, Անդրեյ Բրետոն
- Ամպերի պոմպ. թարգմ. Վ. Պարնախ
- Ֆրանսիական սյուրեալիզմի պոեզիա
Գրականություն բանաստեղծի և նկարչի մասին
խմբագրել- Last R.W. Hans Arp: the poet of Dadaism. — London: Wolff, 1969.
- Poley St. Hans Arp: die Formensprache im plastischen Werk. — Stuttgart: G. Hatje, 1978.
- Fauchereau S. Arp. — New York: Rizzoli, 1988.
- Rossi P.L. Hans Arp. — Paris: Virgile, 2006.
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Dictionnaire culturel de Strasbourg (ֆր.): 1880-1930 / R. Recht, J. Richez, I. Laboulais — Strasbourg: Presses universitaires de Strasbourg, 2017. — P. 597. — ISBN 978-2-86820-988-7
- ↑ 2,0 2,1 https://mix-n-match.toolforge.org/#/entry/115928159
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Jean Arp (դան.)
- ↑ 5,0 5,1 Hans later Jean Arp — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 https://hedendaagsesieraden.nl/2020/12/13/hans-arp/
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Stroeh G. Arp, Hans // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T004219
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Արվեստների և մեդիատեխնոլոգիաների կենտրոն — 1997.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Hans Arp (նիդերլ.)
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 RKDartists (նիդերլ.)
- ↑ http://americanabstractartists.org/current-members/past/
Արտաքին հղումներ
խմբագրել
- Կենսագրություն Արխիվացված 2009-11-30 Wayback Machine (գերմ.)
- Արպի հիմնադրամի կայք (ֆր.)
- Էջը Кругосвет հանրագիտարանում
- Астрид фон Астен. «Արպի արվեստը».
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ժան Արպ» հոդվածին։ |