Իմաստ
Իմաստ , Երևույթի էությունը ռեալության ավելի լայն կոնտեքստում։
Երևույթի իմաստը արդարացնում է երևույթի գոյությունը, այնպես որ որոշում է նրա տեղը ինչ–որ ամբողջականության մեջ, ներմուծում է «մաս– ամբողջի» հարաբերություն, դարձնում նրան մասի որակը այդ ամբողջականությունում[1]։ իմաստ նաև կոչվում են ինչ–որ առարկաների կեղծ կամ ռեալ սահմանումը, բառ, հասկացություն կամ գործողություն, կոնկրետ դրված անձնավորություն կամ ընդհանրություն։ Իմաստի հակադրությունը հանդիսանում է անիմաստություն, այսինքն կոնկրետ սահմանման բացակայություն։ Իմաստ կարող է ենթադրվել, օրինակ․ նպատականվիրվածություն, նույնպես ինչ–որ գործողության արդյունք։
Ուրիշ սլավոնական լեզուներում իմաստը հնարավոր է նշանակել զգացմունք (ср. չեխ․՝ Smysl).
Ընդհանուր հասկացություն
խմբագրելԻմաստը, դա ենթադրված հասկացություն է և այն կախված է առարկայի մասին իմացությունից։ Անծանոթ բանը հնարավոր է թվալ անիմաստ, եթե հայտնի չէ ինչպես նրանից օգտվել, այսինքն ինչպես կարող ենք նրանից օգուտ քաղել։ Եվ ընդհակառակը, անգիտության պատճառով բանը կարող է օժտվել կեղծ օգտակար հատկություններով և ունենալ, այդ տեսակետով, նշանակային իմաստ։ Մեկի համար անիմաստ վառ օրինակներ, ուրիշների համար իմաստավորված, բանը դուրս է գալիս սնոտիապաշտության, հատկապես նշանները՝ ոմանք ընդունում են, որ նշանները օգնում է կանխատեսելու ապագան և դրա համար նրա մեջ տեսնում է մեծ իմաստ, մյուսները չեն հավատում և չեն տեսնում դրանում իմաստ։ Նույնը կարելի է ասել անխանոթ լեզվի մասին, առանձին խոսքեր նրանում թվում է անիմաստ, միևնույն ժամանակ ինչպես լեզվի բնական կրողներ ավտոմատ առանձնացնում են իմաստային կամ ոչ իմաստային արտասանած բնորոշ բառը և նախադասությունը։
Այդ պլանում լեզուն եզակի է, այնպես որ այն հանդիսանում է իմաստալից մտքերի, պատկերների, ինֆորմացիոն հղումների կրողներ։ Որոշակի լեզու օգտագործող ժողովրդի համար, յուրաքանչյուր բառ ունի իր իմաստը, իր նշանակությունը։ Որևէ ինֆորմացիայի իրականացված հաղորդում հասնում է մարդկանց ըմբռմանը։ Նրանք կարող են փոխանակել տարբեր երևույթների , առարկաների և իրադարձությունների մասին օգտակար իմացությունները։ Եթե չլիներ, ապա շատ իրադարձությունների իմաստը, որոնք հաստատվում են միայն առանձին մարդկանց կողմից, կմնար գաղտնի այլ մարդկանցից։ Իրադարձությունները չէին կարող լինել օգտակար,իսկ մոտեցող վտանգի դեպքում մարդիկ չէին իմանա նախապես նրա մասին և չէին կարողանալ նախապատրաստվել։ Բառեր, պարգևած իմաստով և ճիշտ ժամանակին ասված, այնքան գնահատված է (նույնիսկ պարզ բացականչությունները, որոնք առաջին հայացքից թվում է անիմաստ,«Հեյվա՜խ», «Ահա՜…», «Ուռ ռա՜, և այլն.։ Այս տեսակետից, այսինքն՝ իմաստալից բառերի հավաքման նորմերի և կանոնների ուսումնասիրության ընթացքում, լեզուն հանդիսանում է ուսումնասիրության առարկա՝ լեզվաբանություն։
Իմաստի ուսումնասիրմամբ զբաղվում է նաև Գոյաբանությունը, Իմացության թեորիան, Գիտության մեթոլոգիան։ Մասնավորապես գոյի իմաստային կոորդինատները թեմատիկանացվում է գոյաբանությունում, սահմանագծում իրական սֆերայի հնարավորությունը (ենթադրենք սոցհարացման շրջանակներում հրամանների համակարգում)։ Իմացության թեորիիայում իմաստի խնդիրը մտնում է բնության և գիտելիքի աղբյուրի պրոբլեմների համակարգի մեջ, այսինքն՝ իմացության և անիմաստության սահմանը։ Մեթոդաբանության շրջանակներում դիտարկվում է կոնկրետ ինչ–որ գիտական մեթոդի կիրառվող բնութագիրը, առանձնապես ամբողջականության մեթոդը առանձին հին պրոբլեմների ինովացիոն լուծումների ապահովման, նմանապես նոր պրոբլեմային իրավիճակների բացման ամբողջ շարք։ Հակառակ դեպքում ընդունում էին նոր մեթոդի ներմուծումը անիմաստ էր։
Մեթոդաբանությունում կարևոր է պահպանել իմաստաբանական վերլուծության և լեզվի կառուցվածքի՝ֆուտորոդիզայն, նախագծված իմաստային ծանրաբեռնվածության դերը։
Իմաստ և բովանդակություն
խմբագրելԳ․ Ֆրեգեն իր «Իմաստի և բովանդակություն» մասին հոդվածում հակադրեց իմաստ(գերմ.՝ Sinn) և բովանդակություն (գերմ.՝ Bedeutung денотат) , չնայած գերմաներեն այդ բառերը երբեմն օգտագործվում էր ինչպես հոմանիշ[2]. Եթե ( лат. denotatum денотат) նշանն է, դա նույն նշանակված առարկան է,ապա առարկայի մասին ինֆորմացիան ( лат. significātumնշանակային է կամ лат. designatum նշանակված)։ Օրինակ, «Երեկոյան աստղ»ը և «Առավոտյան աստղ»ը ունեն նույն բովանդակությունը, բայց ոչ՝ նույն իմաստ։ Դրա հետ միասին իմաստը ձևակերպում չէ, քանի որ ինքնին առարկայի սուբյեկտիվ կերպար չէ, այլ մի որոշ համանշանակության ինֆորմացիա[3]։ Ֆրեգեն կողմակից էր պլատոնիզմի մաթեմատիկական–տրամաբանական տեսակետին, համարեց, որ իմաստը չի պատկանում ո՛չ մարդկային պատկերացումների ներքին աշխարհին, ո՛չ առարկաների արտաքին աշխարհին։Ինչպես օբյեկտիվ էություն (նման др.-греч. εἶδος տեսանելի)։ նա ստեղծեց «երրորդ աշխարհ»(գերմ.՝ Drittes Reich ,երրորդ թագավորություն)։ Ընդ որում իմաստ ունեցող արտահայտությունը կարող է չունենալ բովանդակություն[4]։ Հասկացության տարբեր իմաստները, (առարկայի) բովանդակությունը և (բառի) անունը սխեմատիկորեն արտահայտվում են «Ֆրեգի եռանկյան» տեսքով[5] կամ իմացաբանական եռանկյուն[6].
Հուսեռլի փիլիսոփայությունում «բովանդակությունը» (գերմ.՝ Bedeutung) պատկերացվում է ինչպես «լեզվաբանական ձևակերպում» իմաստ (գերմ.՝ Sinn), որը ինքնին (ձգտումинтенция) (իմաստпоэма)է։ Հուսեռլին մոտեցնում է իմաստը և բովանդակությունը, բայց հակադրում է ռեֆերենտին референту[2]։ Վիտգենշեյնը առաջինը ցույց տվեց կոնտեքստում ձևավորվող իմաստի որոշիչ դերը[7]։
Իմաստ և արժեք
խմբագրելԲացի իմաստի իմաստային սահմանումից, գոյություն ունի և պրագմատիկական, որը գնահատում է այդ երևույթը որպես անձի գործունեություն մարդու դիրքերից։ Այդ դեպքում իմաստը դառնում է արժեք, օգտատերի համար արժեքականություն կամ առարկայի օգտակարության բնութագիր։ Իմաստը գտնվում է կյանքի իրադրության,պահանջմունքի,ինքնապահպանության և պրոյեկտիվ գործունեության կոնտեքստում։ Իմաստը պարունակում է բաղդրամաս ինչպես առարկայի իմացության մասին, այնպես էլ նրա նկատմամբ առնչության մասին[8]։ «Դրանում ի՞նչ իմաստ» արտահայտությունը նույնացվում է օգուտի հետ։
Տես նաև
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Ю. Шрейдер. Смысл Արխիվացված 2017-02-11 Wayback Machine // Новая философская энциклопедия: Мысль, 2000. — Т. 1—4. — ISBN 5-244-00961-3.
- ↑ 2,0 2,1 Когнитивные основания семантической теории Э. Гуссерля
- ↑ «ТЕОРИЯ СМЫСЛА ГОТЛОБА ФРЕГЕ». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
- ↑ «Анализ статьи «Смысл и значение» Г.Фреге». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 30-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
- ↑ Треугольник Фреге
- ↑ «Фреге Фридрих Людвиг Готлоб». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 25-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
- ↑ СМЫСЛ И ЗНАЧЕНИЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ В АНАЛИТИЧЕСКОЙ ФИЛОСОФИИ С ПОЗИЦИИ ТЕОРИИ РЕЧЕВЫХ АКТОВ(չաշխատող հղում) (չաշխատող հղում)
- ↑ СМЫСЛ: СЕМЬ ДИХОТОМИЧЕСКИХ ПРИЗНАКОВ
Գրականություն
խմբագրել- Бондарко А.В. Грамматическое значение и смысл. Л., 1978. — 175 с.
- Васильев С. А. Синтез смысла при создании и понимании текста: Философские проблемы. — Киев: Наук. думка, 1988. — 240 с.
- Делёз Ж. Логика смысла. — М.: Издательский центр «Академия», 1995. — 300 с. — ISBN 5-7695-0004-2
- Клокоцкий С. С. (1890–1907). «Буквальный смысл». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Ланкин, В. Г. Явление смысла. Эстезис и логос. — Томск: Издательство Томского государственного педагогического университета, 2003. — 423 с. — ISBN 5-89428-137-7.
- Леонтьев Д. А. Психология смысла: природа, строение и динамика смысловой реальности. — 3-е изд., доп. — М.: Смысл, 2007. — 511 с. — ISBN 978-5-89357-237-7.
- Сулейменова, Э. Д. Понятие смысла в современной лингвистике. — Алма-Ата: Изд-во «Мектеп», 1989. — 160с. — ISBN 5-625-00512-5.
- Шпет Г. Г. Явление и смысл, 1914.
- Фреге Г. Смысл и денотат — В сборн.: Семиотика и информатика. — М., 1977. — Вып. 8.
- Фреге, Г. Смысл и значение. — В кн.: Г. Фреге // Избранные работы — М.: Дом интеллектуальной книги, 1997. — 128 с.
- Сергеев Д. В. Онтология культурного смысла. Новосибирск: Наука, 2009. — 167 с. — ISBN 978-5-02-032164-9.