Իվո Տիյարդովիչ

Իվո Տիյարդովիչ
Բնօրինակ անուն	խորվ.՝ Ivo Tijardović
Ծնվել է	սեպտեմբերի 18, 1895; Սպլիտ, Ավստրո-Հունգարիա
Երկիր	ՀՍՖՀ
Մահացել է	մարտի 19, 1976 (80 տարեկան); Զագրեբ, Խորվաթիայի Սոցիալիստական Հանրապետություն, ՀՍՖՀ
Գերեզման	Միրոգոյ գերեզմանատուն
Ժանրեր	օպերա
Մասնագիտություն	կոմպոզիտոր, լրագրող, նկարիչ և գրող
Կրթություն	Զագրեբի համալսարան
	Ivo Tijardović Վիքիպահեստում

Իվո Տիյարդովիչ (խորվ.՝ Ivo Tijardović, սեպտեմբերի 18, 1895(1895-09-18)^[1], Սպլիտ, Ավստրո-Հունգարիա - մարտի 19, 1976(1976-03-19)^[1], Զագրեբ, Խորվաթիայի Սոցիալիստական Հանրապետություն, ՀՍՖՀ), խորվաթ կոմպոզիտոր, գրող, նկարիչ, հասարակական-քաղաքական գործիչ։ 1942 թվականի մայիսի 15-ից մինչև 1943 թվականի սեպտեմբեր ամիսը եղել է Սպլիտի քաղաքապետը, այնուհետև միացել է հարավսլավացի պարտիզաններին, մարտնչել ֆաշիստ զավթիչների դեմ^[3]։ 1945—1947 թթ. ղեկավարել է Խորվաթիայի կոմպոզիտորների միությունը։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1895 թվականին, Սպլիտում, որն այն ժամանակ գտնվում էր Ավստրո-Հունգարիայի կազմում։ Երաժշտության և նկարչության լրացուցիչ պարապմունքների հաճախել է դեռևս գիմնազիայում սովորելու տարիներին (ի դեպ, այդտեղ նրա ուսուցիչների թվում էր անվանի պատմաբան Գրգա Նովակը^[4]): Այնուհետև երաժշտության գաղտնիքների ու նրբությունների մեջ խորամուխ է եղել Ավստրիայի մայրաքաղաք Վիեննայում, որտեղ նաև ճարտարապետություն է ուսումնասիրել։ Որպես կամավոր՝ մասնակցել է Առաջին համաշխարհային պատերազմին։

1922 թվականին ավարտել է Զագրեբի դրամատիկական դպրոցը, որպես նկարիչ ու դիրիժոր՝ աշխատանքի անցել Սպլիտի քաղաքային թատրոնում (ներկայումս՝ Խորվաթիայի ազգային թատրոն, 1922-1929 թթ.), 1933-1939 թթ. ղեկավարել է այդ թատրոնի երաժշտական մասը, ապա նշանակվել գեղարվեստական ղեկավար (1939-1941 թթ.): Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին պարտիզանների շարքերում զենքը ձեռքին կռվելու հետ մեկտեղ հայրենասիրական երգեր է հորինել։ 1944 թվականին վերադարձել է ազատագրված Սպլիտ քաղաքը, վերակենդանացրել հայրենի բնօրրանի թատրոնը։ 1945—1949 թվականներին ղեկավարել է Զագրեբի խորվաթական ազգային թատրոնը, 1949—1954 թվականներին՝ Խորվաթիայի մայրաքաղաքի ֆիլհարմոնիայի նվագախումբը։

Որպես կոմպոզիտոր՝ Տիյարդովիչը հենվել է Ադրիատիկի ծովափնյա շրջանների՝ իր հայրենի Դալմաթիա երկրամասի երաժշտական բանահյուսության վրա^[5]։ Գրել է ութ օպերետ (հիշարժան են հատկապես Mala Floramye, Splitski akvarel և Սպլիտի «Հայդուկ» ֆուտբոլային ակումբին նվիրված Kraljica lopte/«Պարահանդեսի թագուհին» օպերետները^[6]^[7]^[8]), երեք օպերա, որոնք նվիրված են հին ու նորագույն պատմության դրամատիկ թեմաների։ Հեղինակել է նաև «Partizansko kolo» բալետը, «Plac majke nad mrtvim sinom» կանտատը, նվագախմբային երկու նախերգանք, գործիքային պիեսներ, երգչախմբային ստեղծագործություններ, երգեր, երաժշտություն կինոնկարների համար... Այս ամենի հետ մեկտեղ՝ աշխատել է որպես բեմանկարիչ ու պատկերազարդող^[9]։

Ստեղծագործական ողջ կյանքի ընթացքում ձեռք բերած նվաճումների համար Իվո Տիյարդովիչն արժանացել է Վլադիմիր Նազորի անվան մրցանակի^[10]։ Մահացել է 1976 թվականին, Զագրեբում^[11]։

Երկեր

Օպերետներ
- Pierrot Ilo, 1922, Սպլիտ
- Mala Floramye (Փոքրիկ Ֆլորամին), 1926, Սպլիտ
- Splitski Akvarel, 1928, Սպլիտ
- Zapovijed maršala Marmonta (Մարշալ Մորմոնտի պատվիրանը), 1929, Սպլիտ
- Jurek i Štefek, 1931, Զագրեբ
- Katarina Velika (Կատերինա Մեծը, 1929, Զագրեբ
Օպերաներ
- Dimnjaci uz Jadran (Smokestacks on the Adriatic), 1951 Զագրեբ
- Marko Polo, 1960 Զագրեբ
- Dioklecijan (Diocletian), 1963 Զագրեբ

Գրականություն

Rlamenac J. В., I. Tijardovic, Split, 1954; (խորվ.)
Крешимир Ковачевич|Kovacevic K., Hrvatski kompozitori i njihova djela, Zagreb, I960, s. 487-93; (խորվ.)
Крешимир Ковачевич|Kovacevic K., The history of Croatian music of the 20th century, Zagreb, 1967. (անգլ.)
Музыкальная энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, Советский композитор. Под ред. Ю. В. Келдыша. 1973—1982. (ռուս.)
Volker Klotz: Operette. Porträt und Handbuch einer unerhörten Kunst, München (Piper) 1991, ISBN 3492030408

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p.
↑ https://www.gradskagroblja.hr/trazilica-pokojnika/15
↑ Tijardović, Ivo
↑ Marin Kuzmić: Scenarist dokumentarnog serijala o Ivi Tijardoviću otkriva detalje ekskluzivno za Slobodnu Dalmaciju , Slobodna Dalmacija, 30. rujna 2013.
↑ Ivo Tijardović - prvi hrvatski filmski skladatelj za strane producente?
↑ Hrvatsko društvo skladatelja: Tijardović, Ivo, pristupljeno 3. lipnja 2015.
↑ «Posveta Hajduku». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 13-ին.
↑ «O postojanju djela». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ նոյեմբերի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 13-ին.
↑ Ivo Tijardović
↑ LZMK / Proleksis enciklopedija: Tijardović, Ivo, pristupljeno 3. lipnja 2015.
↑ Composer, writer and painter

Արտաքին հղումներ

Werkauswahl bei operone.de
Hrvatski skladatelji klasične i folklorne glazbe
Ivo Tijardović na vijesti.hrt.hr Արխիվացված 2007-11-03 Wayback Machine

Աղբյուրներ

Koraljka Kos. The New Grove Dictionary of Opera, edited by Stanley Sadie (1992). 0-333-73432-7 and 1-56159-228-5

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իվո Տիյարդովիչ» հոդվածին։

[_f8401a69b11369e3-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p.

[_42b2da563e122ad3-2] ttps://www.gradskagroblja.hr/trazilica-pokojnika/15

[3] Tijardović, Ivo

[4] Marin Kuzmić: Scenarist dokumentarnog serijala o Ivi Tijardoviću otkriva detalje ekskluzivno za Slobodnu Dalmaciju , Slobodna Dalmacija, 30. rujna 2013.

[5] Ivo Tijardović - prvi hrvatski filmski skladatelj za strane producente?

[6] Hrvatsko društvo skladatelja: Tijardović, Ivo, pristupljeno 3. lipnja 2015.

[7] «Posveta Hajduku». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 13-ին.

[8] «O postojanju djela». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ նոյեմբերի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 13-ին.

[9] Ivo Tijardović

[10] LZMK / Proleksis enciklopedija: Tijardović, Ivo, pristupljeno 3. lipnja 2015.

[11] Composer, writer and painter

[1]

[3]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]