Վիքիպեդիա

Կազիմեժ Պշերվա-Տետմայեր

Կազիմեժ Պշերվա-Տետմայեր (լեհ.՝ Kazimierz Przerwa-Tetmajer, փետրվարի 12, 1865(1865-02-12)[1][2][3][…], Ludźmierz, Gmina Nowy Targ, Nowy Targ County, Lesser Poland Voivodeship, Լեհաստան - հունվարի 18, 1940(1940-01-18)[1][2][3][…] կամ հունվարի 18, 1948(1948-01-18)[4], Վարշավա[5]), լեհ բանաստեղծ, արձակագիր, դրամատուրգ։ Երիտասարդ Լեհաստան շարժման անդամ։

Կազիմեժ Պշերվա-Տետմայեր
լեհ.՝ Kazimierz Przerwa-Tetmajer
Ծնվել էփետրվարի 12, 1865(1865-02-12)[1][2][3][…]
ԾննդավայրLudźmierz, Gmina Nowy Targ, Nowy Targ County, Lesser Poland Voivodeship, Լեհաստան
Վախճանվել էհունվարի 18, 1940(1940-01-18)[1][2][3][…] (74 տարեկան) կամ հունվարի 18, 1948(1948-01-18)[4] (82 տարեկան)
Վախճանի վայրՎարշավա[5]
ԳերեզմանPęksowy Brzyzek National Cemetery in Zakopane
Մասնագիտությունբանաստեղծ, գրող, լրագրող, դրամատուրգ և արձակագիր
Լեզուլեհերեն
Քաղաքացիություն Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն և  Ավստրո-Հունգարիա
ԿրթությունԿրակովի համալսարան և Bartłomiej Nowodworski High School?
Ուշագրավ աշխատանքներQ105301462?
Պարգևներ
Ծառայության ոսկե խաչ և Լեհաստանի վերածննդի շքանշանի սպա
Изображение автографа
Կազիմեժ Պշերվա-Տետմայեր Վիքիքաղվածքում
 Kazimierz Przerwa-Tetmajer Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

խմբագրել

Կազիմեժ Պշերվա-Տետմայերը ծնվել է Լյուդսմեժում։ Հայրը մասնակցել է 1831 և 1863 թվականներին ապստամբությանը։ Կրտսեր եղբայրը՝ Վլոդզիմիեժ Տետմայերը, եղել է նկարիչ։ 1883 թվականին ծնողների հետ տեղափոխվել է Կրակով և ավարտել տեղի միջնակարգ դպրոցը։ 1884-1889 թվականներին սովորել է Կրակովի համալսարանի փիլիսոփայության բաժնում։ Բարեկամական հարաբերություններ է ունեցել Լյուցիան Ռիդելի և Ստանիսլավ Էստրայհերի հետ։ Համագործակցել է թերթերի և ամսագրերի հետ՝ «Tygodnik Ilustrowany» (1888 թ.), «Kurier Warszawski» (1889 թ.), «Czas» (1893 թ.)։

1895 թվականին ապրել է Հելդերբերգում, եղել է Ադամ Կրասինսկու քարտուղարը։ Ճանապարհորդել է Իտալիայում, Շվեյցարիայում, Ֆրանսիայում և Գերմանիայում։ Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո ապրել է Կրակովում, ապա հաստատվել է Վարշավայում։ 1921 թվականին ընտրվել է Լեհ գրողների և ժուռլանիստների ընկերության նախագահ (Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy Polskich)։ 1934 թվականին դարձել է Լեհաստանի գրականության ակադեմիայի (Polska Akademia Literatury) պատվավոր անդամ։

Գրական և հասարակական գործունեության ընհատման պատճառ են եղել տեսողության կորուստն ու ծանր հոգեկան հիվանդությունը։ 1940 թվականին գերմանացիները նրան դուրս են նետել «Hotel Europejski», հյուրանոցից, որտեղ մշտապես բնակվում էր։ Մահացել է Վարշավայի «Մանուկ Հիսուս» հիվանդանոցում։

Թաղված է Զակոպանեի գերեզմանոցում[6]։

 

Գրական գործունեություն

խմբագրել

Գրական գործունեությունն սկսել է 1886 թվականին, մեծ հռչակ է ձեռք բերել 1891 թվականին լույս ընծայած իմպրեսիոնիսական բանաստեղծությունների ժողովածուով։ Տետմայերի ստեղծագործություններում լայն տեղ են գրավում սոցիալական սուր թեմաները, լեհ լեռնականների կյանքի և սովորությունների, ինչպես նաև լեռնային բնության հրաշալի նկարագրությունները։

Նրա երկերից հայերեն առանձին գրքույկով լույս է տեսել «Հաղթանակ» պատմվածքը (1912 թ.)[7]:

Ստեղծագործություններ

խմբագրել

Էզքիզներ

  • O żołnierzu polskim lata 1795–1915[8],
  • Notatki literackie,
  • Aforyzmy,
  • Bajeczny świat Tatr,
  • Na śmierć Henryka Sienkiewicza.

Պատմվածքներ, վիպակներ

  • cykl opowieści Na skalnym Podhalu[9][10][11]
  • Ksiądz Piotr (nowela nagrodzona w konkursie „Czasu”, Kraków, 1895)[12],
  • Rzeźbiarz Merten,
  • Pan,
  • Tryumf,
  • U krawca Baczakiewicza w kuchni (z cyklu W czas wojny),
  • Pan Kopciuszyński (z cyklu W czas wojny).

Վեպեր

  • Anioł śmierci[13],
  • Panna Mery[14],
  • Otchłań[15],
  • Zatracenie,
  • Król Andrzej (również znane jako Księżniczka Metella)[16],
  • Gra fal,
  • Legenda Tatr[17][18][19],
  • Romans panny Opolskiej z panem Główniakiem[20],
  • Koniec epopei (cykl)[21].

Դրամա

  • Sfinks,
  • Zawisza Czarny,
  • Mąż-poeta,
  • Rewolucja[22],
  • Judasz[23][24].

Բանաստեղծություններ (ընտրանի)

  • Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej (z Poezje. Seria druga),
  • Melodia mgieł nocnych (z Poezje. Seria druga),
  • Anioł Pański (z Poezje. Seria trzecia),
  • Lubię, kiedy kobieta (z Poezje. Seria druga)[25],
  • Hej Krywaniu Krywaniu wysoki! (z tomu Na Skalnym Podhalu)[26][27],
  • Mów do mnie jeszcze (dwie wersje: jedna z cyklu Preludia – Poezje. Seria druga, druga z cyklu Gra słów – Poezje. Seria trzecia),
  • W warszawskim salonie (z tomu Z wielkiego domu, Warszawa, 1908),
  • Zdanie sobie sprawy (z tomu Z wielkiego domu)[28],
  • Prometeusz (z Poezje. Seria druga),
  • Zacisza (z Poezje. Seria druga)[29],
  • Koniec wieku XIX,
  • Fragment wiersza dla mego synka (z Poezje. Seria szósta),
  • Patryota (pod pseudonimem Szylkret)
  • Wyspa umarłych (ilustracja do „Die Todteninsel” Bocklina)[30],
  • Na sprowadzenie zwłok Słowackiego (ogłoszony w roku 1927 w „Wiadomościach literackich” jest ostatnim znanym badaczom literatury wierszem K. Tetmajera[31]).

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Կերպարվեստի արխիվ
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #12350175X // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  6. ↑ Przerwa-Tetmajer, Kazimierz (1903). "Jak Jasiek z Ustupu, Hanusia od Królów i Marta Uherczykówna z Liptowa śpiewali w jedno słoneczne rano ku sobie". Na skalnym Podhalu.
  7. ↑ Լեհական նովելներ, Հայպետհրատ, Երևան, 1955
  8. ↑ Andrzej Z. Makowiecki, Literatura wobec niepodległości w: Salon niepodległości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 105, 109.
  9. ↑ J. Kolbuszewski, Wstęp w: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Na Skalnym Podhalu. Wybór, Biblioteka Narodowa, seria I, nr 290, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1998.
  10. ↑ K. Sicińska, Styl cyklu opowiadań Na Skalnym Podhalu Kazimierza Tetmajera, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2009.
  11. ↑ A. Łempicka, Wstęp w: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Na Skalnym Podhalu, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1983, s. 7-40.
  12. ↑ J. Zacharska, Lektury młodopolskie, wyd. DiG, Warszawa 1997, s. 47-56.
  13. ↑ Powieść o artyście pod red. E. Owczarz i W. Gutowskiego, Toruń 2006, s. 302-310.
  14. ↑ J. Jakóbczyk, Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Zbliżenia, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2001, s. 174-177.
  15. ↑ Materiały źródłowe do recepcji twórczości Kazimierza Przerwy-Tetmajera w epoce Młodej Polski. Recenzje z lat 1890–1918, wybór, opracowanie i wstęp Wiktor Czernianin, Wrocław 2006, s. 449-457.
  16. ↑ Jan Jakóbczyk, Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Zbliżenia, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2001, s. 168-169.
  17. ↑ A. Hutnikiewicz, Młoda Polska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 102.
  18. ↑ Julian Krzyżanowski, Neoromantyzm polski 1890–1918, wyd. 3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1980, s. 70-71.
  19. ↑ Andrzej Z. Makowiecki, Słownik postaci literackich. Literatura polska, wyd. Świat Książki, Warszawa 2004, s. 123, 189, 190.
  20. ↑ Kazimierz Wyka, Macie serc waszych wykładaczy..., „Życie Literackie” 1965, nr 14, s. 11.
  21. ↑ J. Wilhelmi, Posłowie w: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Koniec epopei, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1976, tom I (Koniec epopei 1-2), tom II (Koniec epopei 3, Waterloo), s. 285-297.
  22. ↑ Jadwiga Zacharska, Nieporozumienia z Rewolucją, w: Rewolucja lat 1905–1907. Literatura – Publicystyka – Ikonografia, Lublin, 2005, s. 67-76.
  23. ↑ Stefan Kruk, Dzieje sceniczne i recepcja krytyczna Judasza Kazimierza Przerwy-Tetmajera w: Dramat biblijny Młodej Polski, Wrocław 1992, s. 167-191.
  24. ↑ Edward Jakiel, Młodopolskie portrety biblijne. Wybrane zagadnienia i kreacje, Gdańsk 2007, s. 185-188.
  25. ↑ W. Ratajczak, Literatura polska XIX wieku, seria „Zrozumieć literaturę”, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2008, s. 188-189.
  26. ↑ M. Pinkwart, L. Długołęcka-Pinkwart, Zakopane. Przewodnik historyczny, Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała, s. 218.
  27. ↑ M. Pinkwart, Przewodnik. Cmentarz na Pęksowym Brzyzku, Wyd. BOSZ, Olszanica 2007, s. 80.
  28. ↑ Poezja Kazimierza Tetmajera. Interpretacje pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel, P. Próchniaka, M. Stali, Kraków 2003, s. 314.
  29. ↑ J. Marx, Młoda Polska, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1997, s. 251.
  30. ↑ J. Bajda, Poezja a sztuki piękne. O świadomości estetycznej i wyobraźni plastycznej Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2003, s. 160-181.
  31. ↑ Poezja Młodej Polski, opr. M. Jastrun, Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976, s. 114.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 
 Կազիմեժ Պշերվա-Տետմայեր
էջը Վիքիպահեստում
 
Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են
 Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կազիմեժ Պշերվա-Տետմայեր» հոդվածին։
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կազիմեժ Պշերվա-Տետմայեր» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wiki.x.io/w/index.php?title=Կազիմեժ_Պշերվա-Տետմայեր&oldid=7796795» էջից