Վիքիպեդիա

Կարինե Սարգսյան (գենետիկ)

հետազոտող, «Cedars-Sinai» բժշկական համալսարանի «OncoBiobank»-ի գիտական տնօրեն, Ավստրիայի «Graz» բժշկական համալսարանի բիոբանկի հիմնադիր-տնօրենը և պրոֆե

Կարինե Վոլոդյայի Սարգսյան, հայ-ավստրիացի բժիշկ, գենետիկ, գիտության կառավարման փորձագետ[1], ԵՊԲՀ պատվավոր դոկտոր[2], ESBB նախկին նախագահ, ARICE փորձագետ[3], Սեդարս Սինայ (Cedars-Sinai ) բժշկական կենտրոնի (Լոս Անջելես) Քաղցկեղի օնկոբանկի գիտական տնօրեն[4][5]։

Կարինե Սարգսյան
Ծնվել էմայիսի 13, 1976(1976-05-13) (48 տարեկան)
Կիրովական, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ և  Ավստրիա
Մասնագիտությունհամալսարանի դասախոս, պրոֆեսոր և փորձագետ
Հաստատություն(ներ)Գրացի բժշկական համալսարան և Սեդարս-Սինայ բժշկական կենտրոն
Ալմա մատերԵրևանի Մխիթար Հերացու անվան Պետական Բժշկական Համալսարան
Տիրապետում է լեզուներինհայերեն, ռուսերեն, անգլերեն և գերմաներեն

Հիմնադրել է աշխարհի խոշորագույն և Եվրոպայում ամենամեծ (25 միլիոն բիոնմուշ) կլինիկական բիոբանկերից[Ն 1] մեկը` Ավստրիայի Գրացի Բժշկական համալսարանի Միջազգային Բիոբանկը, որի գործադիր տնօրեն և կրթության կառավարման տնօրեն է (2007-2019)[6][7]. Գրացի Բժշկական համալսարանի «Բիոբանկինգում և բժշկության մեջ մարդակենտրոն արհեստական ինտելեկտ և մեքենայական ուսուցում» մագիստրոսական ծրագրի գիտական տնօրեն և դասախոս, գիտահետազոտական, կրթական ծրագրերի, կենսանմուշների ուսումնասիրման ծրագրերի գլխավոր պատասխանատու[8]։

Նաև ապագայի վրա արհեստական բանականության ազդեցության կանխատեսման առաջամարտիկ է, որին անդրադառնում է ամենատարբեր հարթակներում։ Դրան է նվիրված 2023 թվականին լույս տեսած գիրքը` «Ապագա բանականություն. Աշխարհը 2050 թվականին»[9]։

Նրա նախաձեռնությամբ 2016 թվականին ներդրվել է Բոլոնիայի չափանիշներին համապատասխան առաջին Բիոբանկինգի մագիստրոսական ծրագիրը Գրացի բժշկական համալսարանում[10]։

2017 թվականի նոյեմբերից նաև Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի բժշկական գենետիկայի ամբիոնի այցելու պրոֆեսոր է[11]։

Դասախոսում է 19 երկրներում։ Փորձագիտական աջակցություն է ցուցաբերում Վիետնամի օնկոլոգիական կենտրոնին, Քաթարի Բիոբանկին, Գերմանիայի, Կիպրոսի ու աշխարհի մի շարք երկրների գիտական կենտրոններին։

Կենսագրություն

խմբագրել

Կարինե Սարգսյանը ծնվել է 1976 թվականի մայիսի 13-ին, Վանաձորում, հայ մանկավարժների ընտանիքում։ 1993 թվականին ավարտել է Վանաձերի Վահան Տերյանի անվան թիվ 5 միջնակարգ դպրոցը ոսկե մեդալով և ընդունվել է Երևանի Մխիթար Հերացու անվան բժշկական համալսարան։ 1998 թվականին մանկաբույժ կոչում ստանալով` 1999-2000 թվականներին հատուկ մանկաբուժական ուսուցում (ինտերնատուրա) է անցել Երևանի Հանրապետական Մանկական հիվանդանոցում (այժմ՝ Արաբկիր կլինիկա)։

Երկրորդ բարձրագույն կրթությունը ստացել է Երևանի պետական համալսարանի Պրակտիկ հոգեբանության ամբիոնում։

Մանկաբույժ աշխատելու տարիներին սկսել է կատարել լայնամասշտաբ հետազոտական աշխատանք։ 2004թ․ շահել է միջազգային խոշոր գիտական դրամաշնորհ և հրավիրվել Ավստրիայի Գրացի բժշկական համալսարան։ 2005 թվականի հունվարին Կարինե Սարգսյանը տեղափոխվել է Ավստրիա։ Այնտեղ նա աշխատել է համալսարանական մանկական կլինիկայի գաստրոէնտերոլոգիայի բաժնում և գիտական լաբորատորիայում։ Զբաղվել է Շտիրիայում անչափահասների գիրության ուսումնասիրությամբ Styrian Juvenile Obesity Study (STYJOBS)։

2007 թվականից ստանձնել է Գրացի Բիոբանկի հիմնադիր տնօրենի պաշտոնը, որը կարճ ժամանակում դարձել է աշխարհի լավագույն և ամենաճանաչված բիոբանկերից մեկը։

Գիտության կառավարում

խմբագրել

2007- 2019 թթ․ եղել է Գրացի Բժշկական համալսարանի Biobank Graz և բիոտվյալների բազայի գործադիր տնօրենը։ Իսկ 2019-ից ցայսօր Գրացի բժշկական համալսարանի միջազգային բիոբանկավորման և կրթական ծրագրերի գործադիր տնօրենն է։ 2009-2011 թթ․ ստանձնել է Competence Centre K BioPersMed Անհատականացված բժշկության բիոմարկերների իրավասությունների K կենտրոնի գիտական տնօրենի պաշտոնը։ Competence Centre K BioPersMed -ը[12], որը համարվում է Ավստրիական հետազոտությունների խթանման գործակալության (FFG) ամենամրցունակ «մեկնարկային դրամաշնորհային ծրագրերից» մեկը[13][14]։ 2016 թվականից Գրացի Բիոբանկինգի մագիստրոսական ծրագրի գիտական փոխտնօրեն և դասախոս (պրոֆ.) է[15][16]։

2016 թվականին «Կյանքի մասին գիտությունների միջազգային մրցանակաբաշպությանը» ճանաչել է Գրացի բիոբանկը «Առողջապահության հետազոտությունների եվրոպական լավագույն կազմակերպություն»[17] տարեկան մոտ 300 գիտական նախագծերով։

2017 թվականի նոյեմբերից Կարինե Սարգսյանը դարձել է Երևանի պետական բժշկական համալսարանի բժշկական գենետիկայի ամբիոնի այցելու պրոֆեսոր[11][16]։

2023 թվականի հունվարին նշանակվել է Սեդարս Սինայ բժշկական կենտրոնի (Լոս Անջելես) օնկոբիբանկի գիտական տնօրեն[4]։

Կարինե Սարգսյանը վերահսկել է ԵՄ «Horizon 2020»-ի[18] մի քանի տասնյակ լայնածավալ դրամաշնորհային ծրագրեր, ինչպես նաև քաղցկեղի հետազոտության կազմակերպման և կառավարման ծրագրեր՝ համագործակցելով ավելի քան 33 տարբեր ոլորտների գործընկերների հետ։ Օրինակ`

  • Կիպրոսի Բիոբանկ (CY-Biobank)
  • Հայաստանի Բիոբանկ (ARICE):

Նախաձեռնել է Բոլոնիայի կոնվենցիայով հաստատված առաջին մագիստրոսական ծրագիրը բիոբանկում և դասախոսել է նմանատիպ ծրագրերում ողջ Եվրոպայում և Մերձավոր Արևելքում։

Մասնակցել է <<Որակի ապահովումը և ներդաշնակեցումը համաշխարհային Բիոբանկում>> ծրագրին որպես էքսպերտ և համահեղինակել է Բիոբանկերի ISO ստանդարտների նորմերը (ISO 20387)[19] : Նախաձեռնել է տվյալների ներդաշնակեցում ազգերի միջև` ներդնելով արհեստական ինտելեկտի և մեքենայական լեզվի (AI և ML) նոր մեթոդներ, որոնք օգտագործվում են բիոբանկային տվյալների մեջ և դարձել է «Մարդակենտրոն արհեստական ինտելեկտ և մեքենայական ուսուցում բժշկության մեջ» համալսարանական դասընթացի համահեղինակ[5]։

Նա ունի բազմաթիվ ինստիտուցիոնալ պարտականություններ, ինչպիսիք են Ասիայի կոհորտային կոնսորցիում - Լյարդի քաղցկեղի միջազգային համաճարակաբանական կոնսորցիումի (ACC - ILCEC)[20] խորհրդատու, Վիետնամում Ուռուցքաբանության հետազոտության, Կատարի Բիոբանկում կրթական գործունեության պատասխանատու խորհրդատու, Գերմանիայի տիեզերական գործակալության, BBMRI Լեհաստանի SEAB անդամ և շատ ավելին։

Նա Կենսաբանական և բնապահպանական պահեստների միջազգային միությունը (ISBER) ստանդարտների համահեղինակ է, Կենսապահպանման և կենսաբանկի Եվրոպաի, Մերձավոր Արևելքի և Աֆրիկայի միության (ESBB)[8] կրթության աշխատանքային խմբի ղեկավարն է 2010 թվականից։ 2022 - 2023 թթ․ եղել է ESBB-ի նախագահ[21]։

Բացի այդ, նա մենթոր է Ամերիկյան Ավստրիական Հիմնադրամի այցելու բժիշկների համար (Գրացի գործնական փորձառության ծրագրի շրջանակներում[22]):

Այլ հարթակներ

խմբագրել

Կարինե Սարգսյանն ապագայի հետազոտությանը անդրառառնում է իր դասախոսություններում, նաև TEDx հրապարակային ելույթներում, ինչպես նաև Դավոսի Համաշխարհային տնտեսական ֆորումներում[3][23]։ Ապագայագիտությանն է նվիրված նրա համահեղինակած գիրքը՝«Ապագա բանականություն. Աշխարհը 2050 թվականին...»[24]:

Կարինե Սարգսյանը որպես TEDx-ի կազմակերպիչ է[15] և խոսնակ[6][8]։ Կարինե Սարգսյանը բարձրաձայնում է այն մասին, թե ինչ է տեղի ունենում, երբ հրաժարվում ենք սիրած բաներից և ինչ ազդեցություն է թողնում պատերազմը մեր մոլորակի և կլիմայի վրա[25][26]։

Նա դասախոսում է աշխարհի 19 երկրների կրթական հաստատություններում, որոնցից են`

Պարգևներ և մրցանակներ

խմբագրել

Կարինե Սարգսյանն արժանացել է մի շարք մցանակների, այդ թվում.

  • 2009 թվականին - «Academic Management Award for Biobank Graz» [ «Գրացի Բիոբանկի համալսարանական կառավարման» ] մրցանակ
  • 2014 թվականին - «ESBBs RBYC: Biobank of the Year 2014» [ «Բիոբանկի ուսումնասիրության տարվա մրցանակ. 2014 տարվա Բիոբանկ»] մրցանակ[27]
  • 2016 թվականին - «Healthcare & Life Sciences Awards 2016: Most outstanding academic Biobank» [«Առողջապահության և կյանքի գիտությունների մրցանակաբաշխություն 2016. Ամենակարկառուն ակադեմիական բիոբանկ»] մրցանակ
  • 2016 թվականին «International Life Sciences Awards 2016: Best European Academic Biobank», [«Կյանքի գիտությունների միջազգային մրցանակաբաշխություն 2016. Լավագույն եվրոպական համալսարանական Բիոբանկ»] մրցանակ[17]։
  • Վիետնամի համալսարանի պատվավոր պրոֆեսոր է։
  • Երևանի պետական բժշկական համալսարանի պատվավոր դոկտոր-պրոֆեսոր է և հրավիրված դասախոս։

Բիոբանկ Հայաստանում

խմբագրել

Թվինինգի աջակցությամբ Հայաստանում Քաղցկեղի հետազոտման համար ենթակառուցվածք (ARICE) է ստեղծվել` ելնելով քաղցկեղի շատ բարձր հաճախականության և մահացության մակարդակի տեսանկյունից[Ն 2]:

Կարինե Սարգսյանը Հայաստանում Քաղցկեղի հետազոտման համար ենթակառուցվածքի (ARICE)` Բիոբանկի ստեղծման նախագծի պատասխանատուն է[28]։ Այն իրականացվում է 2020 թվականից[29], Երևանի Մխիթար Հերացու անվան բժշկական համալսարանի Գենետիկայի ամբիոնի և ոլորտում աշխարհի առաջատար կազմակերպությունների (Գրացի բժշկական համալսարան-Ավստրիա, Կառլիի համալսարան-Չեխիա և IARC- Քաղցկեղի ուսումասիրության միջազգային գործակալություն-Ֆրանսիա) հետ Թվինինգ[30] համագործակցությամբ[28][29]։ Նաև հեշտացվել է իրավասությունների տարածումը ինստիտուցիոնալ, ազգային և տարածաշրջանային մակարդակներում[28]։

Քաղցկեղի հետազոտության հայկական հետազոտական ենթակառուցվածքի (ARICE) առկայությունը կմեծացնի Հայաստանում քաղցկեղի հետազոտության ոլորտում հետազոտական ենթակառուցվածքի կարողությունները՝ ինտեգրելու ամուր պաթոլոգիա և գենոմային ֆոն։

Անձնական կյանք

խմբագրել

Կարինե Սարգսյանը ամուսնացած է Վարդան Քյուրումյանի հետ, ով ծնվել է Վանաձորում։ Վերջինս ավարտել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտը։ Աշխատում է վաճառքի տեխնիկական ինժեներ և մենեջեր։ Նրանք ունեն դուստր`Աստղիկ Քյուրումյան։ Աստղիկը TEDx-ի խոսնակ[31] է և բեմի դիզայներ։ Աստղիկը «Համաշխարհային ամենախելացի մարդկանց» (Mensa International) ասոցիացիայի մշտական անդամ է 15 տարեկանից։

Մատենագրություն

խմբագրել

2023 թվականին լույս տեսած գիրքը` «Ապագա բանականություն. Աշխարհը 2050 թվականին...» ապագայագիտության` ապագան հաշվարկելու կանխատեսման մոդելավորման մասին է, արհեստական բանականության առաջնորդության, գլոբալ մարտահրավերների լուծման ապագայի և բնության հետ ներդաշնակ ապրելակերպի ձևավորման մասին է[24]։

Կարինե Սարգսյանը 100-ից ավելի մասնագիտական հոդվածների, ինչպես նաև գրքերի հեղինակ և համահեղինակ է[32][33][34]։

Ընտրանի

խմբագրել

Նշումներ

խմբագրել
  1. ↑ Բիոբանկը մարդու կենսաբանական նմուշների բոլոր տեսակների, ինչպիսիք են արյունը, հյուսվածքը, բջիջները կամ ԴՆԹ-ն (Գենային բանկեր) պահելու վայր է։ Այն նաև պահպանում է նմուշների հետ կապված տվյալներ, ինչպես նաև այլ կենսամոլեկուլային ռեսուրսներ, որոնք կարող են օգտագործվել առողջապահական հետազոտություններում։
  2. ↑ Ըստ դեպքերի Հայաստանում քաղցկեղը հազվադեպ է չարորակ հիվանդությունների շարքում, մինչդեռ այն ցածր է քաղցկեղի հետազոտության մեջ՝ համեմատած ԵՄ միջին ցուցանիշի հետ[28]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ «Գիտության կառավարման էքսպերտ Կարինե Սարգսյան». www.1tv.am. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 7-ին.
  2. ↑ «Բագրատ Ալեքյանը և Կարինե Սարգսյանը` ԵՊԲՀ պատվավոր դոկտորներ». ԵՐԵՎԱՆԻ ՄԽԻԹԱՐ ՀԵՐԱՑՈւ ԱՆՎԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 «"In the future the health would be contagious, not the disease": ARICE expert Karine Sargsyan at "Digital Davos 2023"» [«Ապագայում ոչ թե հիվանդությունը, այլ առողջությունը վարակիչ կլինի». ARICE փորձագետ Կարինե Սարգսյանը «Թվային Դավոս 2023»-ում]. www.arice.am. 14.02.2023. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 9-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 «Karine Sargsyan named biobank director at Cedars-Sinai». The Cancer Letter (ամերիկյան անգլերեն). 2023 թ․ մայիսի 5. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 8-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 «Karine Sargsyan». researchers.cedars-sinai.edu. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 9-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 «Diaspora - Karine Sargsyan». diaspora.gov.am (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 7-ին.
  7. ↑ «Niezliczone korzyści biobankowania Countless benefits of biobanking Biobank MedUni Graz». Genetyka (լեհերեն). 2021 թ․ հունիսի 29. Արխիվացված է օրիգինալից 2023-07-08-ին. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 8-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 «TEDxMedUniGraz | TED». www.ted.com. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 7-ին.
  9. ↑ Landesz, Tamás; Varghese, Sangeeth; Sargsyan, Karine, eds. (2023). «Future Intelligence». Future of Business and Finance (անգլերեն). doi:10.1007/978-3-031-36382-5. ISSN 2662-2467.
  10. ↑ «European researchers tackle cancer with Biobanks». euronews (անգլերեն). 2019 թ․ հունվարի 14. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 8-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 «YSMU Alumna Karine Sargsyan serving as Visiting Professor in the Department of Medical Genetics at Yerevan State Medical University» [ԵՊԲՀ շրջանավարտ Կարինե Սարգսյանը Երևանի պետական բժշկական համալսարանի բժշկական գենետիկայի ամբիոնի հրավիրյալ պրոֆեսոր]. ysmu.am. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 7-ին.
  12. ↑ «"BioPersMed cohort": an outstanding interdisciplinary sample collection at Biobank Graz» (PDF).
  13. ↑ «Competence Centers for Excellent Technologies. Competence Centre K» (PDF).
  14. ↑ «INVEST IN AUSTRIA» (PDF).
  15. ↑ 15,0 15,1 «Dr. Karne Sargsyan». orcid.org. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 8-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 «Եվրոպայում ամենամեծ Բիոբանկի հիմնադիր ԵՊԲՀ շրջանավարտի խորհուրդը՝ «Երբեք չհանձնվել եվ միշտ սովորել»». www.med-practic.com. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 7-ին.
  17. ↑ 17,0 17,1 «International Life Sciences Award 2016». BBMRI-ERIC: Making New Treatments Possible (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 10-ին.
  18. ↑ «Horizon 2020». research-and-innovation.ec.europa.eu (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 9-ին.
  19. ↑ «ANAB Accreditation for Biobanking | ISO 20387». anab.ansi.org (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 9-ին.
  20. ↑ «ACC Meetings | The Asia Cohort Consortium». www.asiacohort.org. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 7-ին.
  21. ↑ «Biobanking: Neue Funktion für Karine Sargsyan». www.medunigraz.at (անգլերեն). 2022 թ․ սեպտեմբերի 9. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 8-ին.
  22. ↑ «Internships - Career Center». careercenter.uni-graz.at. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 7-ին.(չաշխատող հղում)
  23. ↑ «Future of Our World in 2050». Digital.Davos.2022 (անգլերեն). Davos Worldwide - Digital Davos. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 8-ին.
  24. ↑ 24,0 24,1 Future Intelligence The World in 2050 -Enabling Governments, Innovators, and Businesses to Create a Better Future.
  25. ↑ Sargsyan, Karine (2020 թ․ հոկտեմբերի 16), Don't Give Up - If You Love It, Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 7-ին
  26. ↑ Don't Give Up - If You Love It | Karine Sargsyan | TEDxMedUniGraz, Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 7-ին
  27. ↑ «Biobank Graz is the "Biobank of the Year 2014"» (PDF).
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 «ARICE». www.arice.am. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 8-ին.
  29. ↑ 29,0 29,1 «Twinning for the Armenian Research Infrastructure on Cancer Research (ARICE)». Grant agreement ID: 952417.
  30. ↑ «Twinning». rea.ec.europa.eu (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 8-ին.
  31. ↑ Kyurumyan, Astghik (2019 թ․ հոկտեմբերի 8), Don't measure people, Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 5-ին
  32. ↑ «Sargsyan K[Author] - Search Results - PubMed». PubMed (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 8-ին.
  33. ↑ «karine sargsyan - PMC - NCBI». www.ncbi.nlm.nih.gov (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 8-ին.
  34. ↑ «Karine Sargsyan». scholar.google.ca. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 10-ին.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
Ստացված է «https://hy.wiki.x.io/w/index.php?title=Կարինե_Սարգսյան_(գենետիկ)&oldid=10147421» էջից