Կիթ Պիկի ազգային աստղադիտարան
Կիթ Պիկի ազգային աստղադիտարան (անգլ.՝ Kitt Peak National Observatory), աստղադիտարան ԱՄՆ-ում, հիմնադրվել է 1958 թ. Սոնորա անապատում։ Գտնվում է Կիտ Պիկ լեռան (Kitt Peak, 2095 մ) վրա, Թուսոն քաղաքից (Արիզոնայի նահանգ) 72 կմ հարավ-արևմուտք։ Գործում է 1959 թվականից։ Պաշտոնական բացումը կատարվել է 1960 թ.։ Աստղադիտարանը պատկանում է Ազգային աստղագիտական օպտիկական աստղադիտարանին (NOAO)։
| Կիթ Պիկի ազգային աստղադիտարան Kitt Peak National Observatory | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | աստղագիտական աստղադիտարան |
| Կազմված է | Nicholas U. Mayall Telescope?, ARO 12m Radio Telescope?, McMath–Pierce Solar Telescope? և WIYN Telescope? |
| Կառավարող | Association of Universities for Research in Astronomy? |
| Սեփականատեր | NOIRLab? |
| Աստղադիտարանի կոդ | 695 |
| Երկիր |  ԱՄՆ[1] |
| Տարածքաշրջան | Kitt Peak? |
| Վայր | Արիզոնա |
| ԲԾՄ | 2096 մետր |
| Եղանակ | 72% անամպ օրեր |
| Հիմնադրվել է՝ | 1958 |
| WIYN Telescope — 3,5 մ | Ռիչի-Կրետյեն |
| McMath-Pierce Solar Telescope — 1,6 մ f/54 | Ռիչի-Կրետյեն |
| KPNO 2.1 m | արևի աստղադիտակ |
| Coudé Feed Tower | KPNO |
| SOLIS | Կուդե-սպեկտրոգրաֆ |
| Coronado Array | արևի աստղադիտակ |
| RCT Consortium Telescope | արևի աստղադիտակ |
| WIYN 0.9 m Telescope | ռոբոտ-աստղադիտակ |
| Կալիպսո աստղադիտարան | աստղադիտակ |
| CWRU Burrell Schmidt | աստղադիտակ |
| SARA աստղադիտարան | աստղադիտակ |
| Այցելուների համար աստղադիտակներ 3 հատ | աստղադիտակ |
| Սփեյսուոչ 1,8 մ | աստղադիտակ |
| Սփեյսուոչ 0,9 մ | աստղադիտակ |
| աստղադիտակ | |
| Կայք | noirlab.edu/public/programs/kitt-peak-national-observatory/(անգլ.) |
 Kitt Peak National Observatory Վիքիպահեստում | |
Աստղադիտարանի ղեկավարներ
խմբագրել- 1958 - 1960 թթ. - Ադեն Մեյնել - առաջին տնօրենը
- 1960 - 1971 թթ. - Նիկոլաս Մեյոլ
- 1971 - 1977 թթ. - Լեո Գոլդբերգ
- 1978 - 1984 թթ. - Ջեֆրի Բերբիջ
Աստղադիտարանի պատմություն
խմբագրելԿիթ Պիկի ազգային աստղադիտարանի տարածքում են տեղադրված նաև MDM աստղադիտարանի, Միչիգանի համալսարանի, Դարտմուտյան քոլեջի, Օհայո նահանգի համալսարանի, Կոլումբիական համալսարանի, Ուորներ և Սվեյսի աստղադիտարանի, Ստյուարտի աստղադիտարանի և Կեյզի արևմտյան պահեստային համալսարանի գործիքները։ Ունենալով 26 անկախ աստղագիտական գործիքներ Կիթ Պիկի աստղադիտարանը հանդիսանում է աշխարհում ամենաբազմազան գործիքների հավաքածուով աստղադիտարանը։
Կիթ Պիկը ընտրվեց ազգային աստղադիտարանի հիմնման համար համաձայն Ազգային գիտական հիմնադրամի հետ պայմանագրի 1958 թ.։ Աստղադիտարանի համար հողատարածքը վերցվել է վարձակալությամբ տեղի բնակիչներից, Պապագո հնդկացիներից։ Ինքը, աստղադիտարանը գտնվում էր Աստղագիտության ոլորտում հետազոտությունների համալսարանների ասսոցիացիայի տնօրինության տակ։ 1982 թ. ստեղծվեց Ազգային աստղագիտական օպտիկական աստղադիտարան կազմակերպությունը, որի հիմնական նպատակն էր միավորել երեք խոշորագույն օպտիկական աստղադիտարանները՝ Կիթ Պիկը, Ազգային արևային աստղադիտարանը և Սերրո-Տոլոլո աստղադիտարանը։
Աստղադիտարանի տարածքում անց են կացվում էքսկուրսիաներ։
Հիմնական գործիքներն են՝ 4 մ, 2, 1 մ և 1, 3 մ տրամագծով աստղադիտակները և աշխարհում խոշորագույն արեգակնային դիտակը։ Նրա գիտական ղեկավարությամբ գործում է միջամերիկյան Չերո Տոլոլո աստղադիտարանը Չիլիում, որտեղ նույնպես տեղադրված է 4 մ տրամագծով աստղադիտակ։ Կիտ Պիկի աստղադիտարանն ամենազինվածն է իր երկրում։ Հետազոտությունները վերաբերում են աստղերի, գալակտիկաների, ինչպես նաև Արեգակի ֆիզիկական ուսումնասիրությանը։
Հետազոտությունների ուղղություններ
խմբագրել- Արեգակ
- Մերձերկրյա աստերոիդներ
- Գամմա-ժայթքում
- Ծիր Կաթինի հետազոտություններ
- Արտագալակտիկական աստղագիտություն
- Տրանսնեպտունային մարմիններ
Հիմնական նվաճումներ
խմբագրել- Վոյդի հայտնաբերումը
- Էթանոլի հայտնաբերումը Աղեղնավոր В մոլեկուլային ամպի մեջ 12-մ ռադիոաստղադիտակի միջոցով
- Միջմոլարակային Հյուգենս իջեցվող սարքի տվյալների մշակում Տիտանի վրա վայրէջքի ժամանակ
- Բազմաթիվ աստերոիդների հայտնաբերում, այդ թվում Երկրին մոտեցող աստերոիդներ և Կոյպերի գոտու մարմիններ ((99942) Ապոֆիս, (8405) Ասբոլուս, (19521) Քաոս, (47171) 1999 TC36)
- Յուպիտերի արբանյակ Կալլիորեյի հայտնաբերումը
- Ծրագրեր՝ Սփեյսուոչ ծրագիր, Խավարածրի խորքային հետազոտություն, Խորը ոսպնյակային դիտարկում, Galaxy Zoo, HATNet ծրագիր
Հետաքրքիր փաստեր
խմբագրել- Կիթ Պիկի աստղադիտարանի տարածքում կատարվել են Բարակա վավերագրական ֆիլմի նկարահանումները։
- Աստղադիտարանը մեծ դեր է ունեցել Ֆորտ ծրագրային լեզվի ստեղծման մեջ։
- Աստղադիտարանի պատվին է անվանվել (2322) Կիթ Պիկ աստերոիդը։
Տես նաև
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ archINFORM (գերմ.) — 1994.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Աստղադիտարանի հիմնական գործիքների նկարագրությունը
- Սփեյսուոչ ծրագիր Արխիվացված 2015-01-08 Wayback Machine
- Էքսկուրսիաներ աստղադիտարանում Արխիվացված 2015-07-16 Wayback Machine
- Կիթ Պիկի ազգային աստղադիտարան Արխիվացված 1997-01-29 Wayback Machine - պաշտոնական կայք
- Կիթ Պիկի ազգային աստղադիտարան այցելուների կենտրոն Արխիվացված 2012-08-19 Wayback Machine
- Կիթ Պիկ վեբտեսախցիկ Արխիվացված 2012-11-23 Wayback Machine
- Կիթ Պիկ NightSkyLive վեբտեսախցիկ, միայն գիշերային ժամերին
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Կիթ Պիկի ազգային աստղադիտարան կատեգորիայում։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 448)։ 
|