Կոզեռն (գերեզմանատուն)

Կոզեռն (հայերեն՝ Կոզեռն), հայկական նախկին գերեզմանատուն Երևանում։ Խորհրդային տարիներին գերեզմանատունը վերացվել է և մասամբ վերակառուցվել։

Պատմություն

Կոզեռն գերեզմանատունը գտնվել է Երևանի հյուսիսում գտնվող համանուն բլրի վրա։ Եղել է քաղաքի հնագույն գերեզմանատունը (XI—XIII դարեր)։ 1930-ական թվականներին տեղի ունեցած պեղումների ժամանակ այստեղ հայտնաբերվել են քարե արկղերում թաղված մարդկանց հետքեր, որոնք թվագրվում էին IV—VII դարերին։ Մոտակայքում հայտնաբերվել են համանման մինչքրիստոնեական թաղման վայրեր^[1]։

Գերեզմանատունն իր անվանումն ստացել է 11-րդ դարի հայ տոմարագետ Հովհաննես Կոզեռնի անունից, որը թաղված է այստեղ^[1]։ «Կոզեռն» անվանումը ստացել է նաև գերեզմանատանը կից գտնվող պատմական թաղամասը։ 1632 թվականին Հովհաննես Կոզեռնի կողքը թաղված է ամենայն հայոց կաթողիկոս Մովսես Գ Տաթևացին^[2]։ Գերեզմանատանը թաղված է նաև վարդապետ Մելիքսեթ Վժանեցին։ Նրանց գերեզմանաքարերի վրա կառուցվել է մատուռ, որը քանդվել է 1679 թվականին Հայաստանում տեղի ունեցած երկրաշարժի ժամանակ։ 19-րդ դարում այստեղ կառուցվել է նոր մատուռ-ժամատուն^[3]։

1930-ական թվականներին, համաձայն Երևան քաղաքի ճարտարապետական պլանի, գերեզմանատունը ոչնչացվել է։ Գերեզմանաքարերի վրա առկա գրությունները լուսանկարվել են, իսկ մնացորդները և գերեզմանաքարերը մասամբ տեղափոխվել այլ գերեզմանատներ^[3]։

Մատուռ-ժամատունը արդյունքում վերածվել է բնակելի տան։ Տան պատերը ծածկվել են սվաղով, իսկ գերեզմանաքարերը դարձել փայտե հատակի հիմք^[4]։ Նախկին մատուռի տեղում գտնվում է ննջասենյակը^[5]։

Բնակելի տան վերածված մատուռ-ժամատունը