Հղիության արհեստական ընդհատումը Հայաստանում
Հղիության արհեստական ընդհատումը Հայաստանում օրինական է դարձել 1955 թվականի նոյեմբերի 13-ին, երբ Հայաստանը Խորհրդային Միության կազմում էր[1]։ Ըստ 2002 թվականի դեկտեմբերի 11-ին ընդունված օրենքի՝ հղիության արհեստական ընդհատումը մինչև 12 շաբաթական հղիության ժամկետը կատարվում է կնոջ դիմումի համաձայն, մինչև 22 շաբաթական հղիության ժամկետը կարող է կատարվել բժշկասոցիալական ցուցումների դեպքում՝ կնոջ համաձայնությամբ, անչափահասի դիմումով կատարվում է նրա ծնողների կամ այլ օրինական ներկայացուցիչների համաձայնությամբ, իսկ դրա անհնարինության դեպքում՝ բժշկական հանձնաժողովի արձանագրության հիման վրա[2][3]։
Երկրում հղիության արհեստական ընդատման ամենաբարձր ցուցանիշը գրանցվել է 1996 թվականին, երբ հղիությունների 39.4 տոկոսն ավարտվել է արհեստական ընդհատմամբ։ Ամենացածր ցուցանիշը, 1980 թվականից սկսած, գրանցվել է 2004 թվականին (22.1%)[4]:
Հայաստանում, ինչպես բոլոր նախկին Խորհրդային երկրներում, երկար տարիներ շարունակ հղիության արհեստական ընդհատումը ծնելիության վերահսկման հիմնական միջոցն է եղել։ Հղիության արհեստական ընդհատումը Խորհրդային Միությունում առաջին անգամ օրինականացվել է 1920 թվականին, սակայն արգելվել է 1936 թվականին։ Այս որոշումը վերանայվել է 1955 թվականին, երբ ոչ բժշկական ցուցումով հղիության ընդհատումը թույլատրվեց նախկին Խորհրդային Միությունում։ 2002 թվականին Հայաստանի Հանրապետության խորհրդարանը ընդունեց «Մարդու վերարտադրողական առողջության և վերարտադրողական իրավունքների մասին օրենք», որը թույլատրում էր մինչև 12 շաբաթական հղիության արհեստական ընդհատումը։ ՀԺԱՀ 2000 թվականի վերջնական արդյունքները ցույց են տալիս, որ մայրական մահացությունների 10-20 տոկոսի պատճառը հղիության արհեստական ընդհատումն է։ 2005 թվականի տվյալներով այս ցուցանիշը էապես նվազել է՝ հասնելով 5 տոկոսի[1]։
Հղիության ելք
խմբագրել2005 թվական
խմբագրելՀղիությունների գրեթե կեսը (48 տոկոս) ավարտվել է կենդանի ծնունդով։ Մոտավորապես նույն հարաբերություն է կազմում աբորտով ելքերի թիվը (45 տոկոս)։ Բոլոր հղիությունների 7 տոկոսը ավարտվել է ինքնաբեր վիժումով, իսկ 1 տոկոսից քիչը՝ մեռելածնությամբ։ Աբորտով ավարտվող հղիություների մասնաբաժինը զգալիորեն աճում է կնոջ տարիքին զուգընթաց։ Աբորտով ավարտված հղիություններն ըստ տարիքի բաշխվել են հետևյալ կերպ՝ 15-19 տարիքային խումբ՝ շուրջ 10 տոկոս, 20-24 տարիքային խումբ՝ 27 տոկոս, 25-34 տարիքային խումբ՝ 54 տոկոս, 35-44 տարիքային խումբ՝ 72 տոկոս։ Աբորտով ավարտվող հղիություների մասնաբաժինը նաև աճում է հղիության հերթականությանը զուգընթաց. այսպես՝ առաջին հղիության միայն 2 տոկոս է ավատրվում աբորտով, մինչդեռ հիգերորդ և բարձր դեպքեում՝ 79 տոկոս։
Գյուղական և քաղաքային բնակավայրերի միջև տարբերությունը չնչին է. գյուղական բնակավայրերի կանայք ավելի շատ են հակված աբորտի (հարաբերությունը համապատասխանաբար 48 և 42 տոկոս)։ Գոյություն ունի աբորտի և կրթական մակարդակի միջև կորագիճ կապ։ Աբորտով ավարտված հղիություններն ըստ կրթական մակարդակի բաշխվել են հետևյալ կերպ՝ հիմնական կրթություն՝ շուրջ 38 տոկոս, միջնակարգ կրթություն՝ 48 տոկոս, միջին-մասնագիտական կրթություն՝ 44 տոկոս, բարձրագույն կրթություն՝ 42 տոկոս։ Էական տարբերություն կա մարզերի միջև։ Ամենաբարձր ցուցանիշը գրանցվել է Շիրակի մարզում (56 տոկոս), իսկ ամենացածրը՝ Արարատի մարզում (31 տոկոս)։
2000-2005 թվականներին հղիության արհեստական ընդհատման ցուցանիշը նվազել է 10 տոկոսով՝ 55 տոկոս 2000 թվականին, 45 տոկոս 2005 թվականին։ Կենդանի ծնունդով ավարտված հղիությունների մասնաբաժինն ընդհակառակը՝ աճել է։
| Հիմնական բնութագրիչներ | Հղիության ելք | Ընդամենը | Հղիությունների քանակ | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Կենդանի ծնունդ |
Աբորտ | Ինքնաբեր վիժում |
Մեռելածին | |||
| Տարիքը հղիության ելքի ժամանակ |
||||||
| <20 | 81.2 | 8.6 | 10.2 | 0.0 | 100.0 | 121 |
| 20-24 | 67.1 | 27.2 | 5.6 | 0.1 | 100.0 | 672 |
| 25-34 | 38.1 | 54.2 | 7.4 | 0.3 | 100.0 | 949 |
| 25-44 | 20.8 | 72.9 | 5.3 | 1.0 | 100.0 | 234 |
| 45-49 | 14 | |||||
| Հերթական ծնունդ | ||||||
| Առաջին | 90.0 | 1.5 | 8.5 | 0.0 | 100.0 | 456 |
| Երկրորդ | 79.3 | 12.2 | 8.3 | 0.1 | 100.0 | 349 |
| Երրորդ | 37.5 | 57.5 | 5.0 | 0.0 | 100.0 | 319 |
| Չորրորդ | 23.3 | 70.4 | 6.2 | 0.0 | 100.0 | 292 |
| Հինգ և բարձր | 14.6 | 79.1 | 5.4 | 0.9 | 100.0 | 574 |
| Բնակավայր | ||||||
| Քաղաքային | 50.3 | 42.2 | 7.3 | 0.3 | 100.0 | 1,190 |
| Գյուղական | 45.2 | 48.8 | 5.7 | 0.3 | 100.0 | 800 |
| Մարզ | ||||||
| Երևան | 50.1 | 42.0 | 7.5 | 0.4 | 100.0 | 755 |
| Արագածոտն | 46.9 | 45.5 | 7.6 | 0.0 | 100.0 | 123 |
| Արարատ | 65.8 | 31.0 | 2.9 | 0.3 | 100.0 | 135 |
| Արմավիր | 42.9 | 49.6 | 7.5 | 0.0 | 100.0 | 176 |
| Գեղարքունիք | 42.8 | 52.8 | 4.4 | 0.0 | 100.0 | 172 |
| Լոռի | 49.7 | 42.9 | 7.5 | 0.0 | 100.0 | 122 |
| Կոտայք | 45.0 | 48.1 | 6.9 | 0.0 | 100.0 | 186 |
| Շիրակ | 37.7 | 56.2 | 4.5 | 1.6 | 100.0 | 142 |
| Սյունիք | 56.8 | 32.7 | 10.5 | 0.0 | 100.0 | 70 |
| Վայոց ձոր | 41.7 | 50.9 | 7.3 | 0.0 | 100.0 | 22 |
| Տավուշ | 44.4 | 49.8 | 5.5 | 0.3 | 100.0 | 89 |
| Կրթություն | ||||||
| Հիմնական | 51.8 | 38.1 | 8.3 | 1.9 | 100.0 | 145 |
| Միջնակարգ | 43.5 | 47.9 | 8.3 | 0.3 | 100.0 | 817 |
| Միջին-մասնագիտական | 51.3 | 44.4 | 4.3 | 0.0 | 100.0 | 599 |
| Բարձրագույն | 51.8 | 41.9 | 6.3 | 0.0 | 100.0 | 429 |
| Բարեկեցության մակարդակ |
||||||
| Ամենացածր | 41.8 | 53.1 | 4.5 | 0.6 | 100.0 | 416 |
| Ցածր | 47.2 | 44.7 | 8.2 | 0.0 | 100.0 | 423 |
| Միջին | 55.1 | 39.8 | 5.0 | 0.1 | 100.0 | 334 |
| Բարձր | 49.6 | 40.3 | 9.5 | 0.7 | 100.0 | 434 |
| Ամենաբարձր | 48.8 | 45.6 | 5.6 | 0.0 | 100.0 | 384 |
| Ընդամենը | 48.2 | 44.8 | 6.7 | 0.3 | 100.0 | 1,990 |
2010 թվական
խմբագրելՀղիությունների տասից գրեթե վեցը (63 տոկոս) ավարտվել է կենդանի ծնունդով, իսկ տասից երեքը՝ աբորտով (29 տոկոս)։ Բոլոր հղիությունների 8 տոկոսն ավարտվել է ինքնաբեր վիժումով, իսկ 1 տոկոսից քիչը՝ մեռելածնությամբ։ Աբորտով ավարտվող հղիություների մասնաբաժինը նկատելիորեն աճում է կնոջ տարիքին և հղիության հերթականությանը զուգընթաց։ Աբորտով ավարտված հղիություններն ըստ տարիքի բաշխվել են հետևյալ կերպ՝ 15-19 տարիքային խումբ՝ շուրջ 10 տոկոս, 20-24 տարիքային խումբ՝ 18 տոկոս, 25-34 տարիքային խումբ՝ 39 տոկոս, 35-44 տարիքային խումբ՝ 42 տոկոս։
Չնայած նրան, որ տարբերությունն ըստ գյուղական և քաղաքային բնակավայրերի չնչին է, այնուամենայնիվ, ի տարբերություն քաղաքաբնակ կանանց, վերջին հղիությունը կենդանի ծնունդով ավարտվել է փոքր-ինչ ավելի շատ թվաքանակով գյուղաբնակ կանանց շրջանում (համապատասխանաբար՝ 62 և 66 տոկոս)։ Աբորտով ավարտված հղիությունների նշանակալի տարբերություն կա մարզերի միջև։ Ամենաբարձր ցուցանիշը գրանցվել է Արմավիրում՝ 40 տոկոսՍյունիքում՝ 6 տոկոս, իսկ ամենացածրը Սյունիքում՝ 6 տոկոս։ Այնուհանդերձ, ՀԺԱՀ-ն որոշ մարզերի տվյալներ ստացել է հիմնվելով եոքր թվերի վրա։ Գոյություն ունի կորագիծ հարաբերակցություն աբորտի և կրթական մակարդակի միջև՝ աբորտով ավարտված հղիությունների մասնաբաժինը աճում է կնոջ կրթական մակարդակի նվազման զուգընթաց։ Հիմնական կրթություն ունեցող կանանց շրջանում աբորտով ավարտված հղիությունների ամենաբարձր ցուցանիշն է (37 տոկոս), միջնակարգ և ավելի բարձր կրթական մակարդակ ունեցող կանանց 21 տոկոսի։ Թեպետ աբորտի և բարեկեցության մակարդակի միջև կապը հստակ չէ, այդուհանդերձ, ի համեմատ բարեկեցության մյուս ենթախմբերի, բարեկեցության ամենացածր և միջին ենթախմբերի կանանց վերջին հղիությունն առավել հաճախ է ավարտվել աբորտով։
2000-2010 թվականներին աբորտով ավարտված հղիությունների մասնաբաժինը նվազել է՝ ՀԺԱՀ 2000-ի արդյունքում գրանցված 55 և ՀԺԱՀ 2005-ին՝ 45 տոկոսից մինչև ՀԺԱՀ 2010-ին արձանագրված 29 տոկոս ցուցանիշը։ Կենդանի ծնունդով ավարտված հղիությունների մասնաբաժինն ընդհակառակը՝ աճել է ՀԺԱՀ 2000-ի արդյունքում գրանցված 38 տոկոսից, ՀԺԱՀ 2005-ին կազմելով 48 տոկոս, իսկ ՀԺԱՀ 2010-ի արդյունքում՝ 63 տոկոս (ՀՀ ԱՎԾ և այլք, 2001 և 2006 թ)։
| Հիմնական բնութագրիչներ | Հղիության ելք | Ընդամենը | Հղիությունների քանակ | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Կենդանի ծնունդ |
Աբորտ | Ինքնաբեր վիժում |
Մեռելածին | |||
| Տարիքը հղիության ելքի ժամանակ |
||||||
| <20 | 81.8 | 7.0 | 11.2 | 0.0 | 100.0 | 98 |
| 20-24 | 75.3 | 17.6 | 7.0 | 0.0 | 100.0 | 563 |
| 25-34 | 54.5 | 38.6 | 6.7 | 0.1 | 100.0 | 665 |
| 25-44 | 44.9 | 42.4 | 12.1 | 0.6 | 100.0 | 127 |
| 45-49 | 100.0 | 3 | ||||
| Հերթական ծնունդ | ||||||
| Առաջին | 91.3 | 1.9 | 6.7 | 0.2 | 100.0 | 426 |
| Երկրորդ | 79.3 | 13.2 | 7.5 | 0.0 | 100.0 | 365 |
| Երրորդ | 46.6 | 45.2 | 8.1 | 0.1 | 100.0 | 247 |
| Չորրորդ | 40.6 | 51.7 | 7.3 | 0.3 | 100.0 | 167 |
| Հինգ և բարձր | 24.9 | 66.2 | 9.0 | 0.0 | 100.0 | 252 |
| Բնակավայր | ||||||
| Քաղաքային | 62.0 | 29.3 | 8.6 | 0.1 | 100.0 | 859 |
| Գյուղական | 65.5 | 28.3 | 6.2 | 0.1 | 100.0 | 598 |
| Մարզ | ||||||
| Երևան | 62.7 | 29.2 | 8.1 | 0.0 | 100.0 | 466 |
| Արագածոտն | 89.3 | 8.7 | 2.0 | 0.0 | 100.0 | 48 |
| Արարատ | 81.4 | 16.1 | 2.5 | 0.0 | 100.0 | 82 |
| Արմավիր | 52.4 | 39.7 | 7.9 | 0.0 | 100.0 | 166 |
| Գեղարքունիք | 67.2 | 24.4 | 8.4 | 0.0 | 100.0 | 103 |
| Լոռի | 69.2 | 16.8 | 14.0 | 0.0 | 100.0 | 102 |
| Կոտայք | 61.0 | 34.8 | 3.7 | 0.5 | 100.0 | 157 |
| Շիրակ | 54.4 | 38.1 | 7.4 | 0.0 | 100.0 | 175 |
| Սյունիք | 79.9 | 6.0 | 13.0 | 1.1 | 100.0 | 47 |
| Վայոց ձոր | 69.4 | 22.5 | 8.1 | 0.0 | 100.0 | 36 |
| Տավուշ | 56.1 | 35.9 | 7.6 | 0.4 | 100.0 | 75 |
| Կրթություն | ||||||
| Հիմնական | 61.2 | 36.5 | 2.2 | 0.0 | 100.0 | 68 |
| Միջնակարգ | 60.5 | 30.8 | 8.6 | 0.2 | 100.0 | 595 |
| Միջին-մասնագիտական | 62.2 | 31.4 | 6.4 | 0.1 | 100.0 | 454 |
| Բարձրագույն | 70.8 | 20.7 | 8.6 | 0.0 | 100.0 | 339 |
| Բարեկեցության մակարդակ |
||||||
| Ամենացածր | 59.6 | 36.0 | 4.2 | 0.2 | 100.0 | 309 |
| Ցածր | 68.8 | 24.1 | 6.8 | 0.4 | 100.0 | 278 |
| Միջին | 57.4 | 35.2 | 7.5 | 0.0 | 100.0 | 319 |
| Բարձր | 67.2 | 21.5 | 11.2 | 0.0 | 100.0 | 291 |
| Ամենաբարձր | 65.4 | 26.0 | 8.6 | 0.0 | 100.0 | 259 |
| Ընդամենը | 63.4 | 28.9 | 7.6 | 0.1 | 100.0 | 1,457 |
- Չնախատեսված հղիության և աբորտների տարեկան միջին թիվը Հայաստանում՝ 15–49 տարեկան 1000 կնոջ հաշվով
Աղբյուրը՝ guttmacher.org
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 Armenia Demographic and Health Survey
- ↑ «Abortion Legislation in Europe» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ մարտի 11-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
- ↑ «ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԸ ՄԱՐԴՈՒ ՎԵՐԱՐՏԱԴՐՈՂԱԿԱՆ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՎԵՐԱՐՏԱԴՐՈՂԱԿԱՆ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ». parliament.am. 2002 թվականի դեկտեմբերի 11. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
- ↑ Historical abortion statistics, Armenia
- ↑ «ԱԲՈՐՏ (ՀՂԻՈՒԹՅԱՆ ԱՐՀԵՍՏԱԿԱՆ ԸՆԴՀԱՏՈՒՄ)» (PDF). Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
- ↑ «ԱԲՈՐՏ (ՀՂԻՈՒԹՅԱՆ ԱՐՀԵՍՏԱԿԱՆ ԸՆԴՀԱՏՈՒՄ)» (PDF). Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին.