Հոլմիում
Հոլմիում (լատին․՝ Holmium) քիմիական տարր է, որի նշանն է Ho, պարբերական համակարգի լանթանոիդների խմբին պատկանող քիմիական տարր։ Լանթանիդ է։ Կարգահամարը 67 է, ատոմական զանգվածը՝ 164,9304: Բաղկացած է մեկ կայուն իզոտոպից՝ 165Ho: Ատոմի էլեկտրոնային թաղանթների կառուցվածքը 4f11 5s2 5p6 6s2 է։
| |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Համեմատաբար փափուկ, փայլուն, արծաթափայլ մետաղ | |||||
| Ատոմի հատկություններ | |||||
| Անվանում, սիմվոլ, կարգաթիվ | Հոլմիում / Holmium (Ho), Ho, 67 | ||||
| Ատոմային զանգված (մոլային զանգված) | 1164,93032(2)[1] զ. ա. մ. (գ/մոլ) | ||||
| Էլեկտրոնային կոնֆիգուրացիա | [Xe] 4f11 6s2 | ||||
| Ատոմի շառավիղ | 179 պմ | ||||
| Քիմիական հատկություններ | |||||
| Կովալենտ շառավիղ | 158 պմ | ||||
| Իոնի շառավիղ | (+3e) 89,4 պմ | ||||
| Էլեկտրաբացասականություն | 1,23 (Պոլինգի սանդղակ) | ||||
| Էլեկտրոդային պոտենցիալ | Ho←Ho3+ -2,33 В | ||||
| Օքսիդացման աստիճաններ | 3 | ||||
| Իոնացման էներգիա (առաջին էլեկտրոն) | 574,0 (5,95) կՋ/մոլ (էՎ) | ||||
| Պարզ նյութի թերմոդինամիկական հատկություններ | |||||
| Հալման ջերմաստիճան | 1 747 Կ | ||||
| Եռման ջերմաստիճան | 2 968 Կ | ||||
| Մոլյար ջերմունակություն | 27,15[2] Ջ/(Կ·մոլ) | ||||
| Մոլային ծավալ | 18,7 սմ³/մոլ | ||||
| Պարզ նյութի բյուրեղային ցանց | |||||
| Բյուրեղացանցի կառուցվածք | վեցանկյուն | ||||
| Բյուրեղացանցի տվյալներ | a=3,577 c=5,616 | ||||
| C/a հարաբերություն | 1,570 | ||||
| Այլ հատկություններ | |||||
| Ջերմահաղորդականություն | (300 Կ) (16,2) Վտ/(մ·Կ) | ||||
| CAS համար | CAS գրանցման համար? | ||||
| 67 | Հոլմիում
|
164,93 | |
| 4f116s2 | |
Պատմություն
խմբագրելՀայտնաբերել է շվեդ քիմիկոս Պ. Տ. Կլևեն, 1879 թվականին։ Անվանվել է ի պատիվ Ստոկհոլմի, Holmia - Ստոկհոլմի լատին․՝ անվանումը։
Բնության մեջ
խմբագրելՀազվագյուտ տարր է, պարունակությունը երկրակեղևում՝ 1,3·10−4 % ըստ զանգվածի, ծովի ջրում՝ 2,2·10−7 %: Հանդիպում է հազվագյուտ հողային այլ տարրերի՝ մոնացիտի, բաստենեզիտի, էվկսենիտի, ապատիտի հետ։
Հանքավայրեր
խմբագրելՀոլիումը մտնում է լանթանիդների կազմի մեջ, որոնք հիմնականում հանդիպում են ԱՄՆ-ում, Ղազախստանում, Ռուսաստանում, Ուկրաինայում, Ավստրալիայում, Բրազիլիայում, Հնդկաստանում, Սկանդինավիայում։
Ֆիզիկական հատկություններ
խմբագրելՍպիտակ արծաթափայլ, առաձգական մետաղ է, խտությունը՝ 8800 կգ/մ3, հալման ջերմաստիճանը՝ 1461 °C, եռմանը՝ 2600 °C : Հոլմիումը ամենաուժեղ պարամագնիսական մետաղն է։
Քիմիական հատկություններ
խմբագրելՔիմիապես ակտիվ տարր է, միացություններում՝ եռարժեք։ Տաքացնելիս փոխազդում է ջրածնի, ածխածնի, ազոտի, ֆոսֆորի, ածխածնի օքսիդների հետ։
Քայքայում է ջուրը, փոխազդում է HCl-ի, H2SO4-ի հետ՝ դուրս մղելով ջրածին։ 180-200 °C-ից բարձր օդում արագ օքսիդանում է՝ առաջացնելով Ho2O3 օքսիդը, որին համապատասխանող հիդրօքսիդը՝ Ho(OH)3, հիմք է, ալկալիների հետ չի փոխազդում։
Ho3+ իոնը դեղին է, կոմպլեքս միացություններ է առաջացնում օրգանական շատ նյութերի հետ։
Ստացում
խմբագրելՍտացվում է քլորիդը կամ բրոմիդը կալցիումով վերականգնելիս, միացությունները էլեկտրոլիզելով հեղուկ Cd-ի և Zn-ի կաթոդով, որոնք թորում են վակուումի տակ։
Կիրառություն
խմբագրելՀոլմիումը և դրա միացությունները կիրառվում են մագնիսներ պատրաստելու, ապակին, հախճապակին և ճենապակին դեղին ներկելու համար և այլուր։
Տես նաև
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu. Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report)(անգլ.) // Pure and Applied Chemistry. — 2013. — Т. 85. — № 5. — С. 1047-1078. —
- ↑ Химическая энциклопедия: в 5-ти тт. / Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.). — Москва: Советская энциклопедия, 1988. — Т. 1. — С. 590. — 623 с. — 100 000 экз.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Հոլմիումը Webelements-ում
- Հոլմիումը քիմիական տարրերի հայտնի գրադարանում Արխիվացված 2016-12-06 Wayback Machine
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 6, էջ 512)։ 
|