Մադարացի ձիավոր
Մադարացի ձիավոր, Մադարացի հեծյալ (բուլղար․՝ Мадарски конник, Madarski konnik), վաղ միջնադարյան ժայռաքանդակ Բուլղարիայի հյուսիսարևելյան հատվածում, Մադարի գյուղի մոտ, Շումենի արևելքում գտնվող Մադարա բարձրավանդակում։ Հուշարձանը թվագրվում է մ. թ. 710։ Ընդգրկված է ՅՈՒՆԵՍԿՈ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում։
 | |
| Madara Rider* | |
|---|---|
| ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգություն | |
 | |
| Երկիր | Բուլղարիա |
| Տիպ | Մշակութային |
| Չափանիշներ | |
| Ցանկ | ՅՈՒՆԵՍԿՕ֊ի ցանկ |
| Աշխարհամաս** | Եվրոպա |
| Ընդգրկման պատմություն | |
| Ընդգրկում | 1979 (3-րդ նստաշրջան) |
| Համար | 43 |
  | |
| * Անվանումը պաշտոնական անգլերեն ցանկում ** Երկրամասը ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դասակարգման | |
Համաշխարհային  ժառանգություն
| |
Պատմություն
խմբագրելՀարթաքանդակում պատկերված է 23 մետր բարձրությամբ ձիավորը՝ ուղղահայաց 100 մետր բարձրությամբ քարափին։ Հեծյալը նիզակով հարվածել է ձիու ոտքերի մոտ ընկած առյուծին։ Ձիավորի դիմաց ճախրում է արծիվը, հետևից վազում է շունը։ Տեսարանը սիմվոլիկ կերպով պատկերում է ռազմական հաղթանակ։ Հուշարձանը ստեղծվել է բուլղար խան Տրևելի օրոք, և հավանաբար հենց խանի դիմապատկերն է։ Համաձայն այլ տեսությունների՝ հարթաքանդակը կապված է հին Թրաքիայի հետ և պատկերված է թրաքյան աստված։
Արձանագրություններ
խմբագրելՁիավորի պատկերի մոտ հայտնաբերվել է միջնադարյան հունարենով մասամբ պահպանված երեք տեքստեր, որոնք կարևոր տեղեկատվություն են պարունակում այդ ժամանակաշրջանի Բուլղարիայի պատմության մասին։ Ըստ պրոֆեսոր Վեսելին Բեշլևի և նրա Protobulgarians գրքի՝ ամենահին արձանագրությունը «Տրևել» (Մ. Թ. 695-721) աշխատությունն է։ Մնացած արձանագրությունները վերաբերում են Կրում խանին (Մ. Թ. 796-814) և Օմուրթագին (Մ. Թ. 814-831)։
inscription I c
[...] of Bulgars [...] and came to Tervel. My uncles in Thessaloniki region didn't credit to the slit-nosed Emperor and returned to Kisinas [...] his one [...] through treaty the ruler Tervel gave to the Emperor [...] 5 thousand [...] the Emperor together with me won well.
inscription II a and b
[...] gold coins [...] he gave [...] gold coins the ruler [...] soldiers [...] the ruler [...] the Greeks [..] what I gave to you every year, I am going to give you, because you helped me [...] every year we are going to give you and the Emperor sent to the ruler [...] and begged the ruler Kroumesis [...] the ruler [...] when distributed the gold coins [...] they began [...] gave from [...] the ruler Kroumesis gifted [...] this lake [...] you did [...] the ruler [...] broke the treaties [...] war [...] at that time [...] name [...]
inscription III
[...] was fed [...] broke and from the God Omourtag ruler [...] sent [...] help me [...]
Ճանաչում
խմբագրելՄադարացի ձիավորը պատկերված է 1999 և 2000 թվականներին թողարկված Բուլղարական մանրադրամների վրա[1]։ 2008 թվականի հունիսի 29-ի բուլղարական մետաղադրամի վրա պատկերի տեղադրման համար պաշտոնական հարցման ժամանակ «Մադարացի ձիավորը» հաղթեց՝ ստանալով ձայների 25.44 տոկոսը[2][3][4]։
Անտարկտիկան անվանվել է Մադարա պատմական վայրի անունով։
Տուրիզմ
խմբագրել- [1] Վիլա Բուլղարիա էկո, Կիուլևչա գյուղում, Մադարա ձիավորից 5 կմ հեռավորության վրա
Տես նաև
խմբագրելՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտները Բուլղարիայում
Գրականություն
խմբագրել- Stancheva, Magdalina; Totyu Totev (1996). The Madara Horseman. Antos. ISBN 954-8901-06-4. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ մայիսի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 5-ին.
- Racheva, Nataliya. «The Madara Rider» (Bulgarian). Journey.bg. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2006 թ․ հուլիսի 5-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Vesselin Beschevliev, "Les inscriptions du relief de Madara", Bsl, 16, 1955, p. 212–254 (Medieval Greek, French).
- Vesselin Beschevliev, "Die protobulgarischen Inschriften", Berlin, 1963 (Medieval Greek, German).
- Веселин Бешевлиев, "Първобългарски надписи", Издателство на Българската академия на науките, София, 1979 (Medieval Greek, Bulgarian).
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Bulgarian National Bank. Notes and Coins in Circulation: 1999: 1 stotinka, 2 stotinki, 5 stotinki, 10 stotinki, 20 stotinki, 50 stotinki; 2000: 1 stotinka, 2 stotinki & 5 stotinki. – Retrieved on 26 March 2009.
- ↑ «Bulgaria selected the new eruo design». Info Bulgaria. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 20-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 30-ին.
- ↑ «Bulgaria Chooses Madara Horseman for National Symbol at Euro Coin Design». Sofia News Agency Novinite. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 1-ին.
- ↑ «Bulgaria chooses heritage site to adorn euro coins». EU Business. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 1-ին.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Villa Bulgara eco, Kiulevcha village
- Text of all Madara Rider inscriptions (in Medieval Greek with a translation to modern Bulgarian)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մադարացի ձիավոր» հոդվածին։ |