Մանաշիդ
Մանաշիդ, գյուղական բնակավայր Արցախի Հանրապետության Շահումյանի շրջանում։ Գտնվում է շրջկենտրոն Շահումյան ավանից 10,2 կմ հյուսիս-արևմուտք, ծովի մակերևույթից 1270-1370 մ բարձրության վրա՝ Բուզլուխ և Էրքեջ գյուղերի միջնահատվածում, Կյուրակչայ գետի աջ կողմում, գեղատեսիլ բարձունքի վրա։
| Գյուղական համայնք | ||
|---|---|---|
| Մանաշիդ | ||
| Երկիր |  Արցախ | |
| Շրջան | Շահումյանի շրջան | |
| Համայնք | Գերանբոյի շրջան | |
| Այլ անվանումներ | Մանաշեթ, Մանաշեն, Մանանշիթ, Մանաշ շեն, Մանուշ շեն | |
| ԲԾՄ | 1341 մետր | |
| Բնակչություն | 400 մարդ (1890-ականներ) | |
| Ժամային գոտի | UTC+4 | |
| ||
Ոներ առողջարար կլիմա։
Արցախյան առաջին պատերազմի տարիներին գյուղը հայաթավել և բռնազավթվել է Ադրբեջանի կողմից։ Այն այժմ մտցված է Ադրբեջանի Գորանբոյի շրջանի մեջ։ Ունի 298 բնակիչ։ Էրքեջ գյուղի հետ կազմում է Մանաշիդ համայնքը[1]։ Գյուղում մինչև Օղակ գործողությունը մեծամասնոթյունը հայեր էին[2]։
Պատմություն
խմբագրել1890-ական թվականներին մտել է Ելիզավետպոլի նահանգի Ելիզավետպոլի գավառի մեջ և ուներ 40 տուն՝ 400 հայ բնակչով։
Արցախյան առաջին պատերազմի ժամանակ՝ 1991 թվականի հուլիսի 16-ին ադրբեջանցիները գրավում են Մանաշիդը, սակայն նույն թվականի սեպտեմբերի 13-ին հայկական ուժերին հաջողվում է ազատագրել գյուղը։ Մեկ տարի անց ադրբեջանցիները շրջանի մյուս գյուղերի հետ գրավում են նաև Մանաշիդը[3]։
Բնակչություն
խմբագրելՄանաշիդի բնակչությունը 1830-ական թվականներից մինչև 1910-ական թվականները անընդհատ աճել է.
| Տարի | 1832 | 1851 | 1886 | 1905 | 1918 | 1970 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Տուն | 12 | 39 | 46 | 80 | 144 | |
| Արական | 6 | 60 | 213 | 281 | 437 | 291 |
| Իգական | 6 | 53 | 182 | 204 | 357 | 324 |
| Ընդհանուր | 12 | 113 | 395 | 485 | 794 | 415 |
Տնտեսություն
խմբագրել1912 թվականին գյուղում եղել է տարբեր նշանակության 115 շինություն, այդ թվում՝ 1 եկեղեցի, 56 բնակելի տուն, 56 տնտեսական կառույց և 2 խանութ։
Մանաշիդցիների ավանդական և գլխավոր զբաղմունքը եղել է հողագործությունը։ 1912 թվականին գյուղացիներն ունեին 30 ձի, 400 խոշոր և 300 մանր եղջերավոր անասուն, 50 խոզ։
1908 թվականին գյուղում դպրոց է հիմնում վերինշենցի ուսուցիչ Գրիգոր Հակոբյանը։ 1930 թվականին Մանաշիդում բացվեց 7-ամյա դպրոց, որը մեկ տարի հետո ունեցավ իր շենքը։ Որպես դպրոցի զանգ ծառայում էր գյուղի եկեղեցու նախկին զանգը։
Պատմամշակութային կառույցներ
խմբագրելԳյուղամիջում է գտնվում Սուրբ Աստվածածին (Սուրբ Հովհաննես) եկեղեցին։ 1841 թվականի վավերագրերից մեկում եկեղեցին հիշատակվում է Սուրբ Հովհաննես անունով, իսկ մեկ տարի անց և հետագա փաստաթղթերում՝ Սուրբ Աստվածածին անունով։ 1890 թվականի դրությամբ գյուղում կար մեկ եկեղեցի։ 1892 թվականին հին եկեղեցու տեղում գյուղի հանրության աջակցությամբ կառուցվում է նոր եկեղեցի։ Եկեղեցու հարավային մուտքի բարավորի շինարարական արձանագրության համաձայն, եկեղեցու կառուցմանը նպաստել են բոլոր մանաշիդցիները, բացառությամբ Սարգիս Նազարյանցից։
Գյուղում եղել է երկու գերեզմանոց։ Մեկը գտնվում է Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու հյուսիսային և արևմտյան կողմերում, երկրորդն ավելի ընդարձակ է և տարածվում է գյուղի հարավային եզրին։ Երկրորդ գերեզմանոցի տարածքում է գտնվում Սուրբ Խաչ (Նահատակա) եկեղեցին[3]։
1308 թվականին Գրիգոր և Պապաք եղբայրները գյուղում կանգնեցրել են մի խաչքար։ Մանաշիդն ուներ Ս. Նահատակ անունով նորաշեն եկեղեցի և ընկուիզ ծառերի տակ թաղված մատուռ[4]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «Belediyye Informasiya Sistemi» (Azerbaijani). Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 24-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Карта 33. Зона конфликта в Нагорном Карабахе (1988–1994...)». iriston.com.
- ↑ 3,0 3,1 Կարապետյան, Սամվել (2019). Մռավականք, Հայաստանի պատմութուն, Հատոր Դ. Երևան: Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող հիմնադրամ. ISBN 978-9939-843-39-1.
- ↑ «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ 3, էջ 682
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Մանաշիդ բնակավայրը «GEOnet Names Server» կայքում։