Մատուտակ
| Մատուտակ | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Glycyrrhiza lepidota. Ծաղկած բույսի ընդհանուր տեսքը | ||||||||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||||||||
|
||||||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||||||
| Glycyrrhiza
L., 1753
|
||||||||||||
| Տիպիկ ներկայացուցիչներ | ||||||||||||
| Այլ անվանումներ | ||||||||||||
Քաղցրարմատ, մարուխ, մանակ, | ||||||||||||
|
|
Մատուտակ (լատին․՝ Glycyrrhiza), քաղցրարմատ, մարուխ, մանակ, մատուտիկ, բիան, բակլազգիների թիթեռնածաղկավորների ընտանիքի բազմամյա կոճղարմատավոր խոտաբույսերի ցեղ։
Կենսաբանական նկարագիր
խմբագրել
Տերևները կենտ փետրավոր են, ծաղիկները հավաքված երկարավուն ողկույզներում, պսակը՝ բաց մանուշակագույն։ Պտուղը ունդ է՝ 1-8 սերմով։ Հայտնի է մատուտակի 18 տեսակ (ԽՍՀՄ-ում՝ 12, ՀԽՍՀ-ում՝ 2)։ Աճում է բոլոր մայրցամաքների բարեխառն ու մերձարևադարձային գոտիներում։
Քիմիական կազմ
խմբագրելՄատուտակի արմատը և կոճղարմատը պարունակում են գլիցիոիզին, գլիցիրիզինաթթու, գլիկոզիդներ, ֆլավոնոիդներ, շաքարներ, օսլա, եթերայուղ, վիտամին С և այլն։
Կիրառում
խմբագրելՕգտագործվում է ծխախոտի, գարեջրի, սննդի արդյունաբերության և բժշկության մեջ։
Կիրառությունը բժշկության մեջ
խմբագրելԲժշկական նպատակներով օգտագործում են Glycyrrhiza Glabra և Glycyrrhiza Uralensis։ Մատուտակի արմատից պատրաստում են օշարակ, որը դրսևորում է խորխաբեր ազդեցություն։ Մատուտակը մտնում է բազմազան դեղամիջոցների կազմի մեջ։
Տեսակներ
խմբագրել
Հայտնի է մոտ 20 տեսակ[1], նրանցից մի քանիսը[2]։
- Glycyrrhiza acanthocarpa (Lindl.) J.M.Black
- Glycyrrhiza anthocarpa (Lindl.) J.M.Black
- Glycyrrhiza aspera Pall.
- Glycyrrhiza astragalina Hook. & Arn.
- Glycyrrhiza bucharica Regel
- Glycyrrhiza echinata L. [3]
- Glycyrrhiza eglandulosa X.Y.Li
- Glycyrrhiza eurycarpa P.C.Li
- Glycyrrhiza foetida Desf.
- Glycyrrhiza foetidissima Tausch
- Glycyrrhiza glabra L. — Лакрица
- Glycyrrhiza gontscharovii Maslenn.
- Glycyrrhiza iconica Hub.-Mor.
- Glycyrrhiza inflata Batalin
- Glycyrrhiza korshinskyi Grig.
- Glycyrrhiza lepidota Pursh
- Glycyrrhiza macedonica Boiss. & Orphanides
- Glycyrrhiza pallidiflora Maxim.
- Glycyrrhiza squamulosa Franch.
- Glycyrrhiza triphylla Fisch. & C.A.Mey.
- Glycyrrhiza uralensis Fisch. ex DC.
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ TPL: Glycyrrhiza Արխիվացված 2013-08-24 Wayback Machine
- ↑ По данным сайта GRIN (см. раздел карточку растения).
- ↑ «Entry for Glycyrrhiza L.». NCU-3e. Names in current use for extant plant genera. Electronic version 1.0 (անգլերեն). Sept 24, 1997. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 22–ին-ին.
Գրականություն
խմբագրել- S. I. Ali։ Papilionaceae in der Flora of Pakistan։ Glycyrrhiza, S. 94։Online.
- Klaus-D. Kreische։ Lakritz - Traktat einer Reise in die Welt der schwarzen Süßigkeit', 'Oktober-Verlag 2012, ISBN 978-3-941895-31-7
Արտաքին հղումներ
խմբագրելԱյս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 7, էջ 294)։ 
|
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մատուտակ» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մատուտակ» հոդվածին։ |