Մարգարե (բանաստեղծություն)

«Մարգարե» (ռուս.՝ «Пророк»), Ալեքսանդր Սերգեևիչ Պուշկինի բանաստեղծությունը։ Այս բանաստեղծության առաջին հրատարակությունը տեղի է ունեցել 1828 թվականին «Московском вестнике» (№ 3): Ենթադրվում է, որ բանաստեղծությունն ի սկզբանե եղել է չորս բանաստեղծություններից կազմված «Մարգարե» վերնագրով շարքի մի մասը։ Ըստ Միխայիլ Պոգոդինի վկայության՝ «Պետք է լինեն չորս բանաստեղծություններ, առաջինը նոր է տպագրվել (Духовной жаждою томим etc.)»: Մյուս երեք բանաստեղծությունները չեն պահպանվել։

Մարգարե ռուս.՝ Пророк
Տեսակ	բանաստեղծություն
Ժանր	լիրիկա
Ձև	բանաստեղծություն
Հեղինակ	Ալեքսանդր Պուշկին
Երկիր	Ռուսական կայսրություն
Բնագիր լեզու	ռուսերեն
Գրվել է	1826
Հրատարակվել է	1828
The Prophet (Pushkin)

Բանաստեղծության ստեղծում և թեմա

«Մարգարե» բանաստեղծությունը գրվել է, հավանաբար, 1826 թվականի ամռանը։

Միխայիլ Գերշենզոնը նշում է. «Միցկևիչը, անկասկած, ճիշտ էր, երբ Պուշկինի «Մարգարեն» անվանեց նրա ինքնակենսագրական խոստովանությունը։ Իզուր չէ, որ «Մարգարե»-ում պատմությունը ներկայացվում է առաջին դեմքով։ Պուշկինը երբեք չի խաբել։ Ակնհայտ է, որ Պուշկինի կյանքում եղել է անսպասելի վերափոխման նման փորձ»։

Սերգեյ Բուլգակովը գրել է.

«Կախված նրանից, թե ինչպես ենք մենք հասկանում Մարգարեին, մենք հասկանում ենք նաև ընդհանուր Պուշկինին։ Եթե դա միայն գեղագիտական հնարանք է, գրողների փնտրած գրական թեմաներից մեկը, ապա չկա Պուշկինից ավելի մեծը, և մենք ոչինչ չունենք տոնելու։ < ... > Նման տողերը չի կարելի հորինել, կամ վերցնել որպես գրական թեմա, փոխադրում, և դա հենց փոխադրություն է։ Պուշկինյան Մարգարեի համար չկա ուղղակի բնօրինակ Աստվածաշնչում։ Սակայն այստեղ էլ մենք ունենք սրտի որոշակի թլպատում, Աստծո կոչ՝ մարգարեական ծառայության։ Նա, ում տրված էր ասել այս խոսքերը Մարգարեի մասին, և ինքն էլ դրանցով կանչվեց մարգարեական ծառայության»։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

«В зависимости от того, как мы уразумеваем Пророка, мы понимаем и всего Пушкина. Если это есть только эстетическая выдумка, одна из тем, которых ищут литераторы, тогда нет великого Пушкина, и нам нечего ныне праздновать. <…> Таких строк нельзя сочинить, или взять в качестве литературной темы, переложения, да это и не есть переложение. Для пушкинского Пророка нет прямого оригинала в Библии. <…> Однако, и здесь мы имеем некое обрезание сердца, Божие призвание к пророческому служению. Тот, кому дано было сказать эти слова о Пророке, и сам ими призван был к пророческому служению»

Այս տեսակետը վիճարկել է Վլադիսլավ Խոդասևիչը, որը գրել էր. «Պուշկինը միշտ կոնկրետ ու իրատեսական է։ Նա երբեք չի դիմում այլաբանությունների։ Նրա մարգարեն հենց մարգարեն է, ինչպիսիք տեսնում ենք Աստվածաշնչում»։

«Միջին» տեսակետը կապված է «Մարգարեի»՝ ոչ որպես բանաստեղծի խորը կրոնական-առեղծվածային ապրումների վկայություն, և ոչ էլ որպես պարզապես տաղանդավոր ոճավորում կրոնական գրքերից մեկի օրինակով՝ Աստվածաշունչ կամ Ղուրան, այլ որպես հոգևոր իդեալ, որը բացահայտվում է բանաստեղծի համար այն պահին, երբ կյանքն ու պատմությունը նրան դրել են կենսական նշանակության ընտրության անհրաժեշտության առաջ։ Պուշկինի Մարգարեի ոչ կրոնական բնույթի վերաբերյալ նման տեսակետը համաձայնեցվում է նաև Վլադիմիր Սոլովյովի դիրքորոշման հետ։

Նա պնդում է, որ «Մարգարեն» մարմնավորում է «ճշմարիտ բանաստեղծի կատարյալ կերպարը իր էության և բարձրագույն կոչման մեջ»։ Այս ստեղծագործությունը ժամանակագրական առումով առաջինն է Պուշկինի բանաստեղծությունների շարքում, որտեղ Պուշկինը «բացահայտում է մեզ իր մտքերը կամ իր ներքին փորձը պոեզիայի, ընդհանրապես գեղարվեստական հանճարի և բանաստեղծի իրական կոչման էական բնույթի և  նշանակության վերաբերյալ։ Այդ ստեղծագործությունները, լինելով ոչ միանման բնույթի և ոչ հավասար գեղարվեստական արժանիքներով, ներքուստ կապված են իրար հետ և ըստ էության ներկայացնում են միայն մեկ գլխավոր թեմայի տարբերակները»։ Դրանք են «Բանաստեղծ» (ռուս.՝ «Поэт», «Քանի դեռ բանաստեղծին չի պարտադրում սրբազան զոհաբերության Ապոլոնը...», ռուս․՝ «Пока не требует поэта к священной жертве Аполлон…»), «Արձագանք» (ռուս.՝ «Эхо», «Ревёт ли зверь в лесу глухом…»), «Բանաստեղծին» (ռուս.՝ «Поэту», «Поэт, не дорожи любовию народной…»), «Чернь», «Հուշարձան» (ռուս.՝ «Памятник»), այդ նույն շարքին հարում է «Մոցարտ և Սալիերի»-ն։ «Մարգարեն» արձագանքում է նաև նախկինում գրված «Ղուրանի նմանակումներին»։ Այնուհետև Սոլովյովը եզրակացնում է, որ Պուշկինի Մարգարեն «պոեզիայի այն անվերապահ իդեալական էակի մաքուր կրողն է, որը բնորոշ էր ամեն ճշմարիտ բանաստեղծին, և ամենից առաջ Պուշկինին իր ստեղծագործության հասուն դարաշրջանում և նրա ոգեշնչման լավագույն պահերին»։

Ինտերտեքսուալություն

Ակնհայտ է «Մարգարեի» թեմատիկ հարաբերակցությունը Եսայի մարգարեի գրքի հետ, հատկապես վեցերորդ գլխի, ինչպես նաև Ղուրանի հետ։ Բանաստեղծական տեքստի ծագման վրա ազդել է Գավրիլ Դերժավինի լիրիկան, այս առումով հատկապես նախադեպային է «Իշխանավորներին և դատավորներին» օդայի տեքստը։ «Մարգարեի» գաղափարական բովանդակության վրա որոշակի ազդեցություն է ունեցել դեկաբրիստների լիրիկան. որպես օրինակ կարելի է նշել Ֆ. Ն. Գլինկայի «Եսայու կոչումը» բանաստեղծությունը, ինչպես նաև Վիլհելմ Կյուխելբեկերի «Մարգարեություն» բանաստեղծությունը։ Ուշադրություն է գրավում բանաստեղծության մենախոսության ոճը, որում հանդիսավոր հռետորական ոճով փոխանցվում է կերպարանափոխության համընդհանուր գործողության լարված դրամատիկությունը։

Գրականություն

• Вацуро В. Э. Пушкин. Пророк // Записки комментатора. — СПб.: Гуманит. агентство «Акад. проект», 1994. — С. 7-16. — 348 с. — 3600 экз. — ISBN 5-7331-0007-9
• Благой Д. Д. Творческий путь Пушкина (1826—1830). — М.: Советский писатель, 1967. — С. 172-180. — 723 с.
• Седакова Т. В. Личность Пушкина в лирике // Проблемы современного пушкиноведения: Межвузовский сборник научных трудов / Цветкова Н. В. и др.. — Вологда: ВГПИ, 1989. — С. 19-28. — 168 с. — 1000 экз.
• Есипов В. М. «К убийце гнусному явись…» // Московский пушкинист: Ежегод. сб.. — 1998. — В. V. — С. 112—134.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարգարե (բանաստեղծություն)» հոդվածին։