Նիկեփոր Փոկաս (հուն․՝ Νικηφόρος Β΄ Φωκᾶς, 912[1], Կապադովկիա, Բյուզանդական կայսրություն[2][3][4] - դեկտեմբեր969[1], Կոստանդնուպոլիս, Բյուզանդական կայսրություն[5][6][7]), բյուզանդական կայսր (963-969), ծագումով Փոկասների հայկական տոհմից։ Նրա հայրը կոչվում էր Վարդան և ուներ մագիստրոսի բարձր պատվաստիճան։ 954-ին նշանակվել է Արևելքի զորքերի սպարապետ, բազմաթիվ ճակատամարտերում հաղթել է արաբներին, 961-ին ազատագրել 135 տարի արաբական տիրապետության տակ գտնվող Կրետեն։ Գահ է բարձրացել արևելյան նահանգների ավագանու և զորքերի աջակցությամբ։ Ուժեղացրել է բանակը, այդ նպատակով ծանրացրել հարկերը, պայքարել է եկեղեցու հարստացման դեմ։ Կրետեի նվազած քրիստոնյա բնակչությունն ստվարացնելու նպատակով այնտեղ գաղթեցրել է բազմահազար հայերի, որոնց բնակավայրերի անունները՝ Արմենի (հայեր), Արմենոխորի (հայերի գյուղ) են պահպանվում են ցայսօր։
Նիկեփոր II դադարեցրել է արաբներին վճարվող հարկը և երկարատև պատերազմներ մղել նրանց դեմ։ Նիկեփոր II, հայազգի զորավարներ Լևոն Փոկասը (Նիկեփոր II-ի եղբայրը), ապագա կայսր Հովհաննես Չմշկիկը, Միքայել Բուրցեսը արաբներից գրավել են Կիլիկիայի բազմաթիվ բնակավայրեր (Ադանա, Մամեստիա, Տարսոն ևն), Անտիոքը, Կիպրոս կղզին ևն։ Տարած խոշոր հաղթանակների համար Նիկեփոր II-ին անվանել են «սարակինոսների սև մահ»։ Նիկեփոր II-ի օրոք գրավվել է Տարոնը, այնտեղ վերացվել Բագրատունիների իշխանությունը և դարձվել բանակաթեմ։ Նիկեփոր II 963-ին Աթանասիոս Աթոնացոլ գործակցությամբ Քաղկիդիկե թերակղզում հիմնել է Աթոնի Մեծ Մայրավանքը և Սուրբ լեռան (Այոն Օրոս) ցայսօր գոյատևող միաբանությունը։ Սպանվել է 969 թ. դեկտեմբերին իր ննջասենյակ ներխուժած Հովհաննես Չմշկիկի և նրա հոմանուհի՝ կայսրուհի Թեոփանոյի դավադրությամբ։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 294)։
Nikephoros II Phokas Վիքիպահեստում
