Նոր Խարբերդ
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Նոր Խարբերդ (այլ կիրառումներ)
Նոր Խարբերդ, գյուղ Հայաստանի Արարատի մարզում Մասիսի տարածաշրջանում, Մասիս քաղաքից 4 կմ հյուսիս-արևելք, Երևան-Արտաշատ ավտոմայրուղու վրա, մարզկենտրոնից 24 կմ հեռավորության վրա։
| Գյուղ | ||
|---|---|---|
| Նոր Խարբերդ | ||
 Հուշարձան Մեծ եղերնի զոհ խարբերդցիներին | ||
| Երկիր |  Հայաստան | |
| Մարզ | Արարատի | |
| Համայնք | Արարատի մարզ և Մասիսի շրջան | |
| Համայնքի ղեկավար | Կամո Կակոյան | |
| Հիմնադրված է | 1929 թ. | |
| Մակերես | 7,67 կմ² | |
| ԲԾՄ | 920 մետր | |
| Պաշտոնական լեզու | հայերեն | |
| Բնակչություն | ▲7366 մարդ (2011)[1] | |
| Ազգային կազմ | Հայեր | |
| Ժամային գոտի | UTC+4 | |
| ||
Պատմություն
խմբագրել
Նոր Խարբերդը 1955 թվականից քաղաքատիպ ավան էր Հայկական ՍՍՀ Մասիսի շըրջանում, շրջկենտրոնից 4 կմ հս–արլ հեռավորության վրա[2]։ Ավանի տարածքով է անցնում Երևան–Մասիս երկաթուղին և Երևան–Արտաշատ խճուղին[2]։ Տնտեսության առաջատար ճյուղը արդյունաբերությունն էր։ Կարևոր ձեռնարկություններից էին ոչ գործվածքային Նոր Խարբերդ կտորեղենի ֆաբրիկան, «Հայբնագույնքարեր» և ԴՕՍԱԱՖ–ի արտադրական կոմբինատները[2]։ Կոլտնտեսությունն զբաղվում էր անասնապահությամբ, թռչնաբուծությամբ, խաղողագործությամբ, պտղաբուծությամբ, բանջարաբուծությամբ, հացահատիկի և կերային կուլտուրաների մշակությամբ[2]։ Ավանում էին գտնվում Հայկ․ ՍՍՀ ԴԱ ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտի ինկուբացիոն թռչնաբուծական կայանը, կային նաև տնկարանային, ջերմոցային տնտեսություններ[2]։ Ուներ 2 միջնակարգ, մեկ երաժշտական դպրոցներ, մշակույթի տուն, 2 գրադարան, զառամյալների տուն–ինտերնատ, 2 մսուր–մանկապարտեզ, կապի բաժանմունք, կինո, կենցաղսպասարկման տաղավար, բուժկայան, դեղատուն[2]։
1929 թվականին Նոր Խարբերդը հիմնել են Արևմտյան Հայաստանի` Խարբերդ նահանգի Թլկատին (Խույլու) գյուղից տեղափոխված հայերը, որոնք 1915 թվականի Եղեռնից հետո կարողացել են կենդանի մնալ և վերադառնալ այժմյան Հայաստան։ Հայտնի է, որ Նոր Խարբերդի հիմնադիր բնակիչների խումբը բաղկացած էր ընդամենը 17 հոգուց.
Օհանյան ընտանիք 4 բնակիչ՝
Օհանյան Խաչատուր, Օհանյան (Երևանյան) Շնորհիկ, Օհանյան Ասատուր(5 տ․ տղա), Օհանյան Ալիս(7 տ․ աղջիկ)։
Շուշանյան ընտանիք 5 բնակիչ՝
Շուշանյան Գրիգոր, Շուշանյան (Ադամյան) Մարթա, Շուշանյան Սարգիս(6 տ․ տղա), Շուշանյան Հասմիկ (3 տ․ աղջիկ), Շուշանյան Սերոբ (2 տ․ տղա)։
Մկրտչյան ընտանիք 6 բնակիչ՝
Մկրտչյան Խաչիկ, Մկրտչյան Հարություն, Մկրտչյան Մկրտիչ, Մկրտչյան Նարգիզ, Մկրտչյան Սաթենիկ, Մկրտչյան Աղավնի (2 տ․ աղջիկ)։
Բաղրամյան ընտանիք 2 բնակիչ՝
Բաղրամյան Մկրտիչ, Բաղրամյան Ռեհան (Հայկուշ)։
Գյուղը 1938 թվականին վերանվանվել է Նոր Կյանք, իսկ 1965 թվականից՝ Նոր Խարբերդ։
Նախկինում ունեցել է Խարաբերդ, Խարբերդ, Նոր Կյանք անվանումները։ Մինչև 1996 թվականը եղել է քաղաքատիպ ավան։
Գյուղը տեղադրված է Մերձարաքսյան գոգավորությունում, ծովի մակարդակից ունի 920մ բարձրություն։
Կլիման
խմբագրելԿլիման չոր, խիստ ցամաքային է։ Ձմեռները սկսվում են դեկտեմբերի կեսերին, հունվարյան միջին ջերմաստիճանը տատանվում է -3-ից -5 °C։ Ամառը տևական է՝ մայիսից մինչև հոկտեմբեր, օդի միջին ամսական ջերմությունը հասնում է 24-ից 26 °C, իսկ առավելագույնը՝ 42 °C։ Հաճախ լինում են խորշակներ, որոնք զգալի վնաս են հասցնում գյուղատնտեսությանը։ Մթնոլորտային տարեկան տեղումների քանակը 250-300 մմ է։ Բնական լանդշաֆտները կիսաանապատներ են, որոնք ոռոգման ընթացքում վերածվել են կուլտուր-ոռոգելի լանդշաֆտի։ Ագրոկլիմայական տեսակետից համայնքն ընկած է բացարձակ ոռոգման գոտում։
Բնակչություն
խմբագրել
Տնտեսություն
խմբագրելԳյուղն ունի 1985 տնտեսություն, 2 միջնակարգ դպրոց, երաժշտական դպրոց, գրադարան, մանկապարտեզ, բուժամբուլատորիա։
Համայնքի տնտեսության մասնագիտացման ճյուղը գյուղատնտեսությունն է, համախառն բերքի մեծ մասը տալիս է բուսաբուծությունը։ Գյուղատնտեսական նշանակության հողերը կազմում են շուրջ 404 հա։ Համայնքի հողերի հիմնական մասն օգտագործում են որպես վարելահողեր՝ զբաղեցնելով մոտ 197 հա։ Ունի պտղատու և խաղողի այգիներ, որոնք համապատասխանաբար կազմում են 41 և 19 հեկտար։ Զբաղվում են այգեգործությամբ, խաղողագործությամբ, դաշտավարությամբ, բանջարաբուծությամբ։ Մշակում են ջերմասեր բանջարաբոստանային, հացահատիկային և կերային կուլտուրաներ։ Արոտավայրերը զբաղեցնում են 39 հա։ Զբաղվում են կաթնամսատու անասնապահությամբ, թռչնաբուծությամբ։ Արդյունաբերություն չունի։
Տես նաև
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (հայ.)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 «Նոր Խարբերդ - Հայկական Սովետական Հանրագիտարան». hy.wikisource.org. էջ 358. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 26-ին.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Հայաստանի բնակավայրերի բառարան (հայ.) — Երևան: 2008. — 184 p.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Նոր Խարբերդ Արխիվացված 2014-09-12 Wayback Machine
- Արարատի մարզպետարան
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նոր Խարբերդ» հոդվածին։ |