Պիրոկլաստիկ հոսք
Պիրոկլաստիկ հոսք[1], հրաբխային ժայթքման ժամանակ ձևավորված բարձր ջերմաստիճանի հրաբխային գազերի, մոխրի և ժայռերի բեկորների խառնուրդ, ձևավորված հրաբխային ժայթքման ժամանակ։ Հոսքի արագությունը երբեմն հասնում է 700 կմ/ժ-ի[2], իսկ գազի ջերմաստիժանը՝ 100-800 °C: Այն բնորոշ է պելեյանին (հրաբուխ Մոն Պելե անունով) և ժայթքումների պլինյան տիպին։
Հիմնավորված կարծիք կա, որ պիրոկլաստիկ հոսքն էր, որը մահվան հիմնական պատճառն էր Հերկուլանումում, Պոմպեում և, հավանաբար, Ստաբիայում՝ 79 թվականին Վեզուվի ժայթքման ժամանակ (դա հաստատվել է հնագիտական պեղումներով)։ 1883 թվականին Կրակատաու հրաբխի ժայթքման ժամանակ պիրոկլաստիկ հոսքի վկայություններ կային։ Նաև Սեն-Պիեր (Մարտինիկ) քաղաքի բնակիչները մահացան պիրոկլաստիկ հոսքից 1902 թվականին Մոն Պելե հրաբխի ժայթքման ժամանակ։
Պիրոկլաստիկ հոսքերը կարող են հաղթահարել ջրի խոչընդոտները։ Մոխրի ծանր զանգվածը անցնում է ջրի տակ, բայց գազով թեթև մասը շարունակում է շարժվել ջրից վեր։ Ջրի հետ շփման ընթացքում հոսքը կորցնում է իր ուժն ու ջերմաստիճանը, բայց նաև վտանգ է ներկայացնում և մեծապես արագանում է։ Նման ձևով անցած ճանապարհից հետո հոսքը կարող է կրկին շարժվել և բարձրանալ ծովի բացարձակ բարձրությունից։
Տերմինի ծագումը
խմբագրելՊիրոկլաստիկ բառը գալիս է հունարեն πῦρ (կրակ) և κλαστός (հատված) բառերից։ Սկզբնապես, Մոն Պելեի ժայթքումից հետո գործածվեց նաև ֆրանսիական nuée ardente (այրվող ամպ) տերմինը։
Առաջացման պատճառները
խմբագրելՊիրոկլաստիկ հոսքերի առաջացման մի քանի պատճառներ կան.
- Ժայթքող սյան կամ լավային շատրվանի կտրուկ անկումը՝ հրաբխի կափույրով ճնշմամբ։ Տիպիկ օրինակ է 79-թվականի Վեզուվի ժայթքումը։
- Ստրատովոլկանի կամ հրաբխային գմբեթի գագաթի փլուզումը։ Դա նաև հանգեցնում է կալդերայի ձևավորմանը։
- Հրաբխի կափույրից դուրս գալու ընթացքում մագմային փրփուր է դուրս գալիս (ինչպես դա պատահում է Մոն Պելեի դեպքում)։
- Ուղղակի պայթյուն, որը ոչնչացնում է հրաբխային կառույցի մի մասը։ Սա պատահել է Սենտ Հելենսի ժամանակ 1980 թվականին։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Branney M.J. & Kokelaar, B.P. 2002, Pyroclastic Density Currents and the Sedimentation of Ignimbrites. Geological Society of London Memoir 27, 143pp.
- ↑ Pyroclastic flows USGS
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Pyroclastic Flows video
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պիրոկլաստիկ հոսք» հոդվածին։ |