Արծվամագիլ
| Արծվամագիլ | |
| |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Ինֆրաթագավորություն | Streptophyta |
| Վերնաբաժին | Բարձրակարգ բույսեր (Embryophytes) |
| Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophytes) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Գորտնուկածաղկավորներ (Ranunculales) |
| Ընտանիք | Գորտնուկազգիներ (Ranunculaceae) |
| Ցեղ | Արծվամագիլ (Aquilegia) L., 1753 |
Արծվամագիլ, ջրընկալ[1], ջրահավաք, արծվակտուց[2] (լատին․՝ Aquilegia), հրանունկազգիների (գորտնուկազգիների) ընտանիքին պատկանող բույսերի ցեղ։ Հայտնի է արծվամագիլի 101[3] (այլ տվյալներով՝ 75)[4] տեսակ։
Մշակության մեջ հայտնի է մոտ 35 տեսակ[5]։
Կենսաբանական նկարագիր
խմբագրել
Բազմամյա խոտաբույսեր են, տերևները բարդ, եռակի փետրաբաժան են, խոր կտրտված, կապտականաչավուն։ Ցողունի բարձրությունը 30-60 սմ է։ Ծաղիկները միաթերթ են կամ բազմաթերթ, մեկական, խոշոր, բաժակաթերթերը 5-ն են՝ կապտավուն, հազվադեպ՝ վարդագույն, պսակաթերթիկները՝ սպիտակ նեկտարակիր - պսակաթերթերը՝ 5, ձագարաձև ձգված, որպես նեկտարակիր խթան։ Երբեմն խթաններ չկան։
Առէջները շատ են, վարսանդները՝ 12-15։
Պտուղը բազմատերևապտուղ է, կազմված է 5 պարկուկից։
Ծաղկում է հուլիսի երկրորդ կեսից։
Հայաստանում
խմբագրելՀայաստանում՝ 1 տեսակ՝ ջրընկալ օլիմպիական (Aquilegia olympica)։
Հայրենիքը Կովկասն է, վայրի վիճակում հանդիպում է Հայաստանի հյուսիսային շրջաններում, վերին անտառային, ինչպես նաև Սպիտակի, Իջևանի մերձալպյան գոտիներում։
Քիմիական կազմ
խմբագրելԹունավոր է. պարունակում է ալկալոիդներ։ Ծաղիկներն օգտագործվում են ծաղկեփնջերում և ծաղկային ձևավորումներում։
Նշանակություն
խմբագրելՋրընկալն ունի նաև բուժիչ նշանակություն։ Վաղ ժամանակներից ժողովրդական բժշկության մեջ օգտագործվել է որպես հակալնդախտային՝ ցավազրկիչ միջոց։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Булавкина А. А. Род 523. Водосбор, Орлики — Aquilegia // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. акад. В. Л. Комаров; Ред. тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1937. — Т. VII. — С. 86—99. — 792 + XXVI с. — 5200 экз.
- ↑ В научной литературе встречаются разные русские названия рода. В частности, в статье Луферов А. Н. Таксономический конспект лютиковых (Ranunculaceae) Дальнего Востока России. Turczaninowia 2004, 7(1) употребляются названия водосбор и аквилегия
- ↑ Species of Aquilegia по данным сайта The Plant List(անգլ.)(լատ.)
- ↑ [https://web.archive.org/web/20090827042810/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/genus.pl?884 Արխիվացված 2009-08-27 Wayback Machine USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network — (GRIN) [Online Database]]. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland
- ↑ Аквилегия. Биологические особенности. Энциклопедия декоративных садовых растений.
Արտաքին հղումներ
խմբագրելԱյս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արծվամագիլ» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արծվամագիլ» հոդվածին։ |