Սոցիալական կոնֆլիկտ

Սոցիալական կոնֆլիկտը հանդիսանում է մարդկանց, սոցիալական խմբերի, հասարակության հարաբերություններում առկա հակասությունների զարգացման բարձրագույն փուլ, որը բնութագրվում է փոխազդեցության ենթարկվող հետաքրքրությունների, նպատակների և փոխգործակցության սուբյեկտների դիրքորոշումների միջոցով։ Կոնֆլիկտները կարող են լինել թաքնված կամ հստակ, բայց դրանք միշտ հիմնված են երկու կամ ավելի կողմերի միջև համաձայնության բացակայության վրա։ Գիտական գիտելիքների ոլորտում գոյություն ունի առանձին գիտություն, որը վերաբերում է կոնֆլիկտներին։

Կոնֆլիկտը հակադիր նպատակների, դիրքերի և սյուբեկտների փոխգործակցության բախումն է։ Դրա հետ մեկտեղ, կոնֆլիկտը հասարակության մեջ մարդկանց փոխազդեցության ամենակարևոր կողմն է։ Դա սոցիալական գործողությունների պոտենցիալ կամ փաստացի սյուբեկտների միջև հարաբերությունների ձև է, որի շարժառիթը պայմանավորված է հակառակ արժեքներով և նորմերով, հետաքրքրություններով և կարիքներով։ Սոցիալական կոնֆլիկտի էական կողմն այն է, որ այդ սյուբեկտները գործում են կոնֆլիկտի ազդեցության տակ ձևափոխված (ամրապնդված կամ ոչնչացված) լայն ցանցի շրջանակներում։ Եթե շահերը բազմաբնույթ են և հակառակը, նրանց առճակատումը լինելու է տարբեր գնահատականների զանգվածում, նրանք իրենք իրենց համար «բախման դաշտ» կգտնեն, իսկ առաջադրված պահանջների ռացիոնալության աստիճանը շատ պայմանական է և պատասխանատու։

Սոցիալական կոնֆլիկտների պատճառները

Սոցիալական կոնֆլիկտների պատճառը հենց սահմանման մեջ է` դա առանձին անհատների կամ խմբերի միջև առճակատումն է, որոնք ունենում են սոցիալապես կարևոր նշանակություն։

Սոցիալական կոնֆլիկտների տեսակները

Ռալֆ Գուստավ Դարենդորֆը դասակարգում է սոցիալական կոնֆլիկտները հետևյալ կերպ՝

1.Կոնֆլիկտների փոխազդեցությունը մասնակիցների քանակով.

• Ներանձնական - անձի դժգոհության վիճակի իր կյանքի ցանկացած հանգամանքներում, որոնք կապված են հակամարտող կարիքների, շահերի, ձգտումների առկայության հետ,
• Միջանձնական - տարաձայնությունը երկու կամ ավելի անդամների, մի խմբի կամ մի քանի խմբերի միջև,
• Միջգերատեսչական խումբ - տեղի է ունենում սոցիալական խմբերի միջև, որոնք հետապնդում են անհամատեղելի նպատակներ, և իրենց գործնական գործողություններով խոչընդոտում են միմյանց,

2. Ըստ ուղղվածության հակամարտական փոխգործակցության՝

• Հորիզոնական - մարդկանց միջև, որոնք չեն ենթարկվում միմյանց
• ուղղահայաց - մարդկանց միջև, որոնք ենթակա են իրենց ենթակայության տակ
• խառը- որտեղ ներկայացված են երկուսն էլ,

Առավել տարածված է ուղղահայաց և խառըկոնֆլիկտները, որոնք կազմում են միջինը 70-80 % - ը բոլոր կոնֆլիկտներում։

3. Ըստ ծագման աղբյուրի՝

• Օբյեկտիվորեն պայմանավորված — առաջացած օբյեկտիվ պատճառներ, որոնք կարելի է վերացնել, միայն փոխելով օբյեկտիվ իրավիճակը,
• Սուբյեկտիվ, որոնք պայմանավորված են- `կապված կոնֆլիկտային մարդկանց անձնական հատկանիշների հետ, ինչպես նաև այն իրավիճակների հետ, որոնք խոչընդոտում են իրենց ցանկությունները, ձգտումները, շահերը բավարարելու համար։

4. Իր գործառույթների առումով `

• Ստեղծագործ (ինտեգրատիվ) - նպաստող նորացման, ներդրման նոր կառույցներ, քաղաքականությունն, ղեկավարություն,
• Կործանարար (դիսպետչերական) - ապակայունացնող սոցիալական համակարգեր

5. Հոսքի տևողությամբ՝

• Կարճաժամկետ - կողմերի փոխադարձ թյուրիմացության կամ սխալների պատճառով, որոնք արագորեն ճանաչվում են,
• Երկարատև - կապված խորը բարոյական և հոգեբանական վնասվածքների կամ օբյեկտիվ դժվարությունների հետ։ Կոնֆլիկտներ երկարությունը կախված է թե հակասության և թե կոնֆլիկտի մեջ գտնվող մարդկանց բնույթից,

6. Իր ներքին բովանդակությամբ՝

• Ռացիոնալ - խելամիտ, գործարար մրցակցության ոլորտ, ռեսուրսների վերաբաշխում
• Էմոցիոնալ- որի մասնակիցները գործում են անձնական հակակրանքի հիման վրա

7. Ըստ մեթոդների և միջոցների թույլտվության կոնֆլիկտները լինում են խաղաղ և զինված,

8. Կոնֆլիկտներն առաջանում են տնտեսական, քաղաքական, ընտանեկան-կենցաղային, արտադրական, հոգևոր, բարոյական, իրավական, բնապահպանական, գաղափարական խնդիրների շուրջ,

9. ձևով `ներքին և արտաքին,

10. Զարգացման բնույթով՝ կանխամտածված և ինքնաբուխ,

11. Ծավալով՝ գլոբալ, տեղական, տարածաշրջանային, խմբային և անձնական,

12. Ըստ օգտագործված միջոցների `բռնի և ոչ բռնություն,

13. Հասարակության զարգացման վրա ազդող `առաջադեմ և ռեգրեսիվ,

14. Հասարակական կյանքի բնագավառներում `տնտեսական (կամ արդյունաբերական), քաղաքական, էթնիկ,

Ըստ Դ. Կատցի տիպաբանության դասակարգման՝

• Անուղղակի կոնֆլիկտ մրցունակ ենթախմբերի միջև,
• Ուղղակի կոնֆլիկտ մրցակից ենթախմբերի միջև,
• Բախման կոնֆլիկտ հիերարխիայի հետևանքով։

Տես նաև

• Կոնֆլիկտ
• Ազգամիջյան կոնֆլիկտ
• Սոցիալական կոնֆլիկտային տեսություն

Արտաքին հղումներ

• http://courses.washington.edu/anth457/stratif.htm
• http://www.encyclopedia.com/doc/1O88-conflicttheory.html
• http://www.hawaii.edu/powerkills/TCH.CHAP27.HTM
• http://www.colorado.edu/conflict/full_text_search/AllCRCDocs/pruisoci.htm/2003(չաշխատող հղում)
• http://www.pep-web.org/document.php?id=PAQ.026.0555A
• MacDonald, Chris, Michael McDonald, and Wayne Norman, "Charitable Conflicts of Interest", Journal of Business Ethics 39:1-2, 67-74, August 2002.
• Giddens, Anthony et al., Introduction to Sociology, Seventh Edition. W.W. Norton & Company, Inc. 978-0-393-93232-4
• http://www.historyguide.org/intellect/marx.html
• Henslin, James M. Essentials of Sociology: a Down-to-earth Approach, Boston: Pearson/Allyn and Bacon, 2009. Print.