Սուրբ Նիկողայոս տաճար (Լյուբլյանա)
Սուրբ Նիկոլայի տաճար (սլովեն.՝ Stolnica svetega Nikolaja), հաճախ հայտնի նաև որպես Լյուբլյանայի տաճար (սլովեն.՝ Ljubljanska stolnica)[2] անվանվել է նաև Սուրբ Նիկոլասի եկեղեցի (šenklavška cerkev), տաճար Սլովենիայի մայրաքաղաք Լյուբլյանայում[2]։ Ի սկզբանե Լյուբլյանայի տաճարը գոթական եկեղեցի էր։ 18-րդ դարի սկզբին այն փոխարինվեց բարոկկո ոճի շինությամբ։ Այն քաղաքի հեշտությամբ ճանաչելի տեսարժան վայր է՝ իր կանաչ գմբեթով և զույգ աշտարակներով, և տեղակայված է Կյուրեղի և Մեթոդիոսի հրապարակում մոտակա Լյուբլյանայի կենտրոնական շուկայի և քաղաքապետարանի մոտ[3]։
| Սուրբ Նիկողայոս տաճար | |
|---|---|
 | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | տաճար |
| Երկիր |  Սլովենիա |
| Տեղագրություն | Լյուբլյանա |
| Դավանանք | կաթոլիկություն |
| Թեմ | Roman Catholic Archdiocese of Ljubljana? |
| Հիմնական ամսաթվերը | 1706 |
| Ժառանգության կարգավիճակ | monument of national significance?[1] |
| Նվիրված | Սուրբ Նիկողայոս Զմյուռնացի |
| Անվանված | Սուրբ Նիկողայոս Զմյուռնացի |
| Ճարտարապետ | Անդրեա դել Պոցցո |
| Ճարտարապետական ոճ | բարոկկո ճարտարապետություն |
| Հիմնադրված | 1706 |
 | |
 | |
 Ljubljana Cathedral Վիքիպահեստում | |
| stolnica.com | |
Պատմություն
խմբագրելՆախորդ եկեղեցիներ
խմբագրելՏեղանքն ի սկզբանե զբաղեցնում էր եռանավ հռոմեական եկեղեցին, որի ամենահին հիշատակումը թվագրվում է 1262 թվականին՝ որպես հինավուրց սուրբ Պետրոսի ծխական եկեղեցի։ 1361 թվականին տեղի ունեցած մեծ հրդեհից հետո այն վերանորոգվեց գոթական ոճով, բայց ենթարկվեց փոփոխությունների, երբ 1461 թվականին հիմնադրվեց Լյուբլյանայի թեմը, և եկեղեցին դարձավ տաճար։ Սակայն 1469 թվականին այն կրկին այրվել է։ Այս անգամ կասկածվում էր, որ դա հրկիզում է, ենթադրաբար թուրքերի կողմից[4]։
Բարոկկո տաճար
խմբագրել1700 թվականին Դին Յոհան Գրեգոր Թալնիցերի (Դոլնիչար) և Academia Operosorum Labacensium կազմակերպության նախաձեռնությամբ Կապուչին վարդապետ Ֆլորենտիանուս Պոննեսիսը Միլանից կամ Բոլոնիայից նախագծեց բարոկկո ոճի նոր դահլիճային եկեղեցի[5]։ Հաջորդ տարի, երբ շինարարությունն արդեն սկսվել էր, հատակագիծը վերանայվեց և լրացվեց ճիզվիտ ճարտարապետ Անդրեա Պոցցոյի կողմից, ով այն նախագծեց որպես բազիլիկ և դրան ավելացրեց գմբեթ։ Նա չէր վերահսկում իր ծրագրի իրականացումը, ուստի շենքերը զգալիորեն հարմարեցվեցին շինարարների, մասնավորապես՝ Վենետիկի Ֆրանչեսկո Բոմբասիի կողմից[6][7]։ Երկու զանգակատունը, որոնք հիշեցնում են Զալցբուրգի տաճարը, ավելացվել են Լոմբարդ Ջուլիո Կուալյոյի կողմից[8]։
Շինարարությունը տեղի է ունեցել 1701-1706 թվականներին։ Այն ղեկավարել է Ֆրանչեսկո Բոմբասին, ով արդեն մի քանի ամիս անց փոխարինել է անհուսալի Ֆրանչեսկո Ֆերատային և Միխաել Զամերլը[9]։ Վարպետ շինարարը Պավել Յուգովիչն էր, իսկ նրա մահից հետո՝ 1704 թվականի մարտին, Գրեգոր Մաչեկ ավագը[9]։ Շինարարությունն ավարտվել է 1706 թվականին, առաջին պաշտամունքը տեղի է ունեցել նոր շենքում 1706 թվականի օգոստոսին, իսկ օծումը տեղի է ունեցել 1707 թվականի մայիսի 8-ին[8][9]։
Նկարագրություն
խմբագրելԱրտաքին տեսք
խմբագրելԵկեղեցին, ուղղված դեպի արևելք, ճանաչելի է արևելյան կողմից խաչմերուկի վերևում գտնվող ութանկյուն գմբեթով, իսկ արևմտյան կողմից՝ երկու զանգակատուն։ Գմբեթով գմբեթը, որը փոխարինել է ներկվածին 1841 թվականին, կառուցվել է Մատեյ Մեդվեդի կողմից, մինչդեռ ատաղձագործական աշխատանքները կատարել է Յուրի Փայքը։ Զանգակատունը կառուցվել է 1705-1706 թվականին և զարդարված է եղել ոսկեզօծ խնձորներով։ Դրանցում պահվել են տարբեր մասունքներ և մագաղաթյա արձանագրություններ։ Եկեղեցու աշտարակներն ունեն վեց զանգ, ներառյալ երկրորդ ամենահին զանգը Սլովենիայում, թվագրված 1326 թվականին, Գասպարո դե Ֆրանկիի 1706 թվականի զանգը և Strojne Livarne գործարանի հինգ զանգ[10][11]։ Զանգակատան միջև կա հատվածավոր կիսաշրջանաձև գմբեթ՝ 1989 թվականի սկզբնական բարոկկո գմբեթի վերակառուցումը, որը 1895 թվականի Լյուբլյանայի երկրաշարժից հետո շինարար Ֆրանց Ֆալեսկինին փոխարինեց եռանկյունաձևով, ըստ ճարտարապետ Ռայմունդ Ջեբլինգերի[12]։
Եկեղեցու ճակատները զարդարված են 19-րդ և 20-րդ դարերի խորշերով, որոնք պարունակում են եպիսկոպոսների և սրբերի արձաններ, բարոկկո ոճի որմնանկարներով, ինչպես նաև հին հռոմեական տապանաքարերով և որոշ այլ անուններով, որոնք կոչվում են Թալնիցշեր քարե հուշարձանների հավաքածու (Dolničarjev lapidarij), որը ստեղծվել է ք. 18-րդ դարի սկզբին պատմաբան Յոհան Գրեգոր Թալնիցերի նախաձեռնությամբ։ Հարավային պատին արևելյան մասում կա կողային մուտք, իսկ արևմտյան մասում՝ վառ զարդարված գոթական պիետա, որը նախկին գոթական տաճարում եղած մեկի կրկնօրինակն է։ Հռոմեական թվերով և լատիներեն նշանաբանով արևային ժամացույցը (Nescitis diem neque horam – «Դու չգիտես օրը կամ ժամը»), որը թվագրված է 1826 թվականին, նույնպես զարդարում է հարավային ճակատը։ Այն վերանորոգվել է 1989 թվականին։ Գլխավոր մուտքով արևմտյան ճակատը զարդարված է մուտքի աջ կողմում գտնվող հուշատախտակով, որը կրում է հին Լյուբլյանայի տաճարի առաստաղը Քրիստոսի գլխի տեսքով և լատիներեն մակագրությամբ «Memoria veteris ecclesiae cathedralis (Մայր տաճարի հին հիշողությունները»)։
Մայր տաճարի խորշերում տեղադրված են եպիսկոպոսների և սրբերի վեց ավազաքար արձաններ։ Հարավային ճակատի խորշերը պարունակում են գոթական պիետա և Սուրբ Հերմագորասի և Սուրբ Ֆորտունատուսի արձանները, որոնք պատրաստված են ավազաքարից 1872 թվականին քանդակագործ Ֆրանկ Քսավեր Զայեցի կողմից։ Արևմտյան ճակատի խորշերը (գլխավոր մուտքի կողքին) պարունակում են Թոմաս Աքվինացու արձանը և քանդակագործ Իվան Պենգովի սուրբ Բոնավենտուրայի արձանը (1912), հյուսիսային ճակատի խորշերը պարունակում են Սիգիզմունդ ֆոն Լամբբերգի՝ առաջին եպիսկոպոսի արձանը։ Լյուբլյանան և Լյուբլյանայի եպիսկոպոս Թոմաս Քրյոնը, երկուսն էլ ստեղծվել են 1913 թվականին, նույնպես Պենգովի կողմից։
Մուտքերն ունեն 1996 թվականի բրոնզե քանդակազարդ դռներ, որոնք ստեղծվել են Սլովենիայի տարածքում քրիստոնեության 1250-ամյակի և Հռոմի Պապ Հովհաննես Պողոս II-ի այցի ժամանակ։ Մուտքի դուռը, որն այժմ կոչվում է «Սլովենական դուռ», կրում է Տոնե Դեմշարի քանդակը՝ Սլովենիայի պատմության պատկերով՝ ի հիշատակ Սլովենիայում քրիստոնեության 1250-ամյակի։ Կողքի դուռը, որն այժմ կոչվում է Լյուբլյանայի դուռ, վերափոխվել է Միրսադ Բեգիչի կողմից, որը զարդարել է դրանք 20-րդ դարի Լյուբլյանայի եպիսկոպոսների դիմանկարներով։ Այնուհետև հիմնական դռնից այն կողմ ավելացվել է ավտոմատ էլեկտրական դուռ։
Ներքին հարդարանք
խմբագրելԲնօրինակ բարոկկո դեկորների մեծ մասի ներսում մնացել են Ջուլիո Կուալյոյի կողմից նկարված որմնանկարները 1703*1706 և ավելի ուշ՝ 1721*1723 թվականներին։ Տաճարի այլ նշանավոր դեկորացիաներից են Պաոլո և Ջուզեպպե Գրոպելլի եղբայրների զոհասեղանի հրեշտակները նավի աջ մասում (1711) և Ֆրանչեսկո Ռոբբայի ձախ կողմում (1745-1750)։ Անջելո Պուտտին ստեղծել է Էմոնայի չորս եպիսկոպոսների արձանները, որոնք նստած են գմբեթի ճառագայթի տակ (1712-1713), Յոհան Անտոն Թալնիցերի կիսանդրին (1715), և հրեշտակների ռելիեֆները գնդաձև եռանկյունիներում Սուրբ Երրորդության զոհասեղանի վրա[13]։ Գմբեթը նկարել է Մատևժ Լանգուսը 1843-1844 թվականներին։ Գմբեթի որմնանկարում պատկերված են Սուրբ Հոգին և հրեշտակները, մինչդեռ գմբեթի պատերին պատկերված են Աստվածածնի թագադրումը և Սուրբ Նիկոլասի փառաբանությունը՝ շրջապատված հրեշտակներով և սրբերով[14]։ 1950-ականներին ճարտարապետ Յոժե Պլեչնիկը պլաններ է մշակել եկեղեցու նոր կահավորման համար։
Պատկերասրահ
խմբագրել-
Պիետան տաճարի հարավային պատում -
Տաճարի առաստաղ և օրգաններ -
Ջուլիո Կուալյոյի որմնանկարը տաճարի առաստաղին -
Ինտերիեր գլխավոր զոհասեղանով -
Տաճարի տեսքը Լյուբլյանայի ամրոցից -
Արևային ժամացույց տաճարի ճակատին -
Պոգաչարի հրապարակ տաճարի դիմաց
.jpg)
.jpg)
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Registry of Cultural Heritage of Slovenia — Ministry of Culture of Slovenia.
- ↑ 2,0 2,1 Kermavnar, Simona. «Ljubljanska stolnica» [Ljubljana Cathedral]. In Šmid Hribar, Mateja; Golež, Gregor; Podjed, Dan; Kladnik, Drago; Erhartič, Bojan; Pavlin, Primož; Ines, Jerele (eds.). Enciklopedija naravne in kulturne dediščine na Slovenskem – DEDI [Encyclopedia of Natural and Cultural Heritage in Slovenia] (սլովեներեն). Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 23-ին.
- ↑ Ljubljana info
- ↑ «The Cathedral (Church of St. Nicholas)». visitljubljana.com (անգլերեն and սլովեներեն). Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
- ↑ Preinfalk, Miha, ed. (2011). Neznano in pozabljeno iz 18. stoletja na Slovenskem [The Unknown and the Forgotten from the 18th Century in the Slovene Lands] (PDF) (սլովեներեն). Zgodovinski inštitut Milka Kosa ZRC SAZU [Milko Kos Historical Institute of the Scientific Research Centre of the Slovenian Academy of Sciences and Arts]. էջ 123. ISBN 978-961-92198-1-2.(չաշխատող հղում)
- ↑ Lavrič, Ana (2007). Ljubljanska stolnica [Ljubljana Cathedral] (սլովեներեն). էջեր 7–28. ISBN 978-961-222-653-4.
- ↑ «Stolnica sv. Nikolaja» [St. Nicholas's Cathedral] (սլովեներեն). Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
- ↑ 8,0 8,1 Seražin, Helena; Murovec, Barbara. Lavrič, Ana (ed.). «Stolna in župnijska cerkev sv. Miklavža» [St. Nicholas's Cathedral and Parish Church]. Pot po baročni Ljubljani: virtualna razstava sakralnih spomenikov [Path Through the Baroque Ljubljana: A Virtual Exhibition of Sacral Monuments (սլովեներեն). Art History Institute of France Stele, Scientific Research Centre, Slovenian Academy of Arts and Sciences. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 28-ին.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Steska, Viktor (1939). «Kupola ljubljanske stolnice» [The Dome of Ljubljana Cathedral]. Kronika slovenskih mest [The Chronicle of Slovene Cities] (սլովեներեն). Vol. 6, no. 3. Mestna občina Ljubljana [City Municipality of Ljubljana]. էջ 163. OCLC 300063354. 4689155.
- ↑ «Zvonovi v ljubljanski stolnici» [The Bells of Ljubljana Cathedral]. YouTube (սլովեներեն). 2013 թ․ դեկտեմբերի 8.
- ↑ «Zvonenje v ljubljanski stolnici» [Bell Ringing in Ljubljana Cathedral]. Travelbook.tv (սլովեներեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 23-ին.
- ↑ Restavriranje Quaglievih poslikav v ljubljanski stolnici [The Restoration of Quaglia's Paintings in Ljubljana Cathedral] (PDF). Zavod za varstvo kulturne dediščine Slovenije, restavratorski center. 2012. էջ 77. ISBN 978-961-6902-10-6.(չաշխատող հղում)
- ↑ Resman, Blaž (2007). «Pogledi na Puttija ali o globalnosti lokalnega» [Some Aspects of Angelo Putti and the Globalism of the Local]. Slovenska umetnost in njen evropski kontekst: izbrane razprave 1 [The Slovene Art and Its European Context: Selected Discussions 1] (սլովեներեն and անգլերեն). Založba ZRC, ZRC SAZU. էջեր 101–113. ISBN 978-961-254-049-4.
- ↑ Restavriranje Quaglievih poslikav v ljubljanski stolnici [The Restoration of Quaglia's Paintings in Ljubljana Cathedral] (PDF). Zavod za varstvo kulturne dediščine Slovenije, restavratorski center. 2012. էջեր 26, 55. ISBN 978-961-6902-10-6.(չաշխատող հղում)
Արտաքին հղումներ
խմբագրել | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սուրբ Նիկողայոս տաճար (Լյուբլյանա)» հոդվածին։ |