Վիտովտ
Վիտովտ, Վիտաուտաս (բելառուս․՝ Вітаўт Кейстутавіч (Vitaŭt Kiejstutavič), լեհ.՝ Witold Kiejstutowicz, մոտ 1350[1], Հին Տրակայ, Տրակայի շրջան, Լիտվա - հոկտեմբերի 27, 1430, Վիլնյուս, Լիտվական մեծ իշխանություն), Լիտվիայի մեծ իշխան (1392 թվականից)։ Լեհ-լիտվունիայից (1385) հետո, հենվելով Լիտվայի ռուսական մարզերում բնակվող լիտվական և ռուսական բոյարների վրա, պայքարել է Լիտվայի անկախության համար և կարողացել է լեհական թագավոր Յագայլոյից ստանալ Լիտվիայի մեծ իշխանությունը՝ փոխարքայի իրավունքով։ Երիցս ներխուժել է Մոսկովյան իշխանության սահմանները, զավթել է Սմոլենսկը։ Վիտովտի օրոք լիտվական տիրույթները հասել են մինչև Օկայի և Մոժայսկի վերին հոսանքները։ Վիտովտը թաթարներից զավթել է Հարավային Պոդոլիեն և ընդարձակել իր տիրույթները մինչև Սև ծով։ Գրյունվալդի ճակատամարտում (Յագայլոյի հետ) ջախջախել է գերմանական ասպետներին։ Նպաստել է լիտվական բոյարների ուժեղացմանը։
Վիտովտ | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է՝ | մոտ 1350[1] |
| Ծննդավայր | Հին Տրակայ, Տրակայի շրջան, Լիտվա |
| Մահացել է՝ | հոկտեմբերի 27, 1430 |
| Վախճանի վայր | Վիլնյուս, Լիտվական մեծ իշխանություն |
| Սուրբ Ստանիսլավի տաճար | |
| Տոհմ | Դեդենինովիչներ |
| քաղաքական գործիչ | |
| Հայր | Կեստուտիս[1][2][3] |
| Մայր | Birutė?[1] |
| Երեխաներ | Sophia of Lithuania?[3][4] |
| Հավատք | քրիստոնեություն և հեթանոսություն |
Վիտովտի անունն է կրում Կաունասի համալսարանը։ Մինսկի փրփրուն գինիների գործարանը թողարկում է «Իշխան Վիտովտ» փրփրուն վարդագույն գինի[5][6][7]։
Կերպարը արվեստում
խմբագրելԿերպարվեստում
խմբագրելԼիտվայի կառավարության պատվերով Մստիսլավ Դոբուժինսկին ստեղծել է իշխան Վիտովտի դիմանկարը[8]։
Թատրոնում
խմբագրելԿոմպոզիտոր Վյաչեսլավ Կուզնեցովը հորինել է «Վիտովտ» բալետը, որը 2013 թվականին բեմադրվել է Բելառուսի օպերայի և բալետի ազգային թատրոնում[9]։
Գրականության մեջ
խմբագրելՄիջնադարյան բանաստեղծ Նիկոլայ Գուսովսկին «Երգ զուբրի մասին» պոեմում պատկերել է Վիտովտին՝ որպես օրինակելի առաջնորդի, ոսկեդարի առասպելական իշխանի[10]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 А. Э. Витовт (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. VIа. — С. 574—576.
- ↑ Витовт (ռուս.) // Военная энциклопедия — СПб.: Иван Дмитриевич Сытин, 1912. — Т. 6. — С. 418—420.
- ↑ 3,0 3,1 Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku (польск.) / J. Wolff — Warszawa: 1895. — P. 160.
- ↑ Василий, имена великих московских князей (ռուս.) // Варлен — Венглейн (БСЭ1) — 1928. — Т. 9. — С. 50.
- ↑ ЁЛКИ-ПАЛКИ - 2. Радости жизни. №50 (417) 29 декабря 2003 г.. БелГазета. Новости Беларуси. Белорусские новости
- ↑ «Минский завод игристых вин приступает к розливу нового элитного шампанского | Интерфакс-Запад: новости Беларуси и мира». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
- ↑ «"Король вин", покоривший республику | Интерфакс-Запад: новости Беларуси и мира». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
- ↑ Горный Сергей. «Витовт» М. В. Добужинского // Наше эхо. —Каунас, 1931. — № 698. Архивировано из первоисточника 14 Օգոստոսի 2017.
- ↑ Бунцэвіч Н. Балет «Вітаўт»: Вітаміны перамогі ці поўны аўт?// Беларуская думка. — 2013, ноябрь, № 11.
- ↑ Мікульскі Ю. Князь Вітаўт Вачыма нашых продкаў// Беларуская думка. — 2012. — № 5.
Գրականություն
խմբագրել- Prochaska A. Ostatnie lata Witolda. — Warszawa: Warszawa Nakl. Gebethnera i Wolffa, 1882.(լեհ.)
- Барбашёв А. И. Витовт и его политика до Грюнвальдской битвы (1410 г.). — СПб.: Типография Н. Н. Скороходова, 1885.(ռուս.)
- Барбашёв А. И. Очерки литовско-русской истории XV века. Витовт. Последние двадцать лет княжения (1410—1430). — СПб.: Типография Н. Н. Скороходова, 1891.(ռուս.)
- Грушевський М. С. Історія України-Руси. — Киев, 1993—1995. — Т. 4—5.(ուկր.)
- Prochaska A. Dzieje Witolda wielkiego księcia Litwy. — Wilno: Naklad i druk Ks. A. Rutkowskiego, 1914.(լեհ.)
- Любавский М. К. Очерк истории Литовско-Русского государства до Люблинской унии включительно Արխիվացված 2011-07-06 Wayback Machine. — М.: Московская Художественная Печатня, 1915.(ռուս.)
- Łowmiański H. Witold wielki książę litewski. — Wilno: Wydawnictwo Komitetu obchodu pięćsetnej rocznicy zgonu wielkiego księcia Witolda, 1930.(լեհ.)
- Pfitzner J. Grossfürst Witold von Litauen als Staatsmann. — Prag-Brunn, 1930.(գերմ.)
- Koncius J. B. Vytautas the Great: Grand Duke of Lithuania. — Maiami: Franklin Press, 1964. — Vol. 1.(անգլ.)
- Kosman M. Wielki książę Witold. — Warszawa: Ksiąźka i Wiedza, 1967.(լեհ.)
- Wasilewski T. Daty urodzin Jagiełły i Witolda: Przyczynki do genealogii Gedyminowiczów // Przegląd Wschodni. — 1991. — T. 1. — Z. 1.(լեհ.)
- Tęgowski J. Pierwsze pokolenia Gedyminowiczów. — Poznań, Wrocław: Wydawnictwo Historyczne, 1999.(լեհ.)
- Mickūnaitė G. Making a great ruler: Grand Duke Vytautas of Lithuania. — Budapest: Central European University Press, 2006.(անգլ.)
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Витовт // Русский биографический словарь.
- Белямук М. Вялікі князь Вітаўт i ягоная маестатная пячатка // Białoruskie Zeszyty Historyczne. — № 31, чэрвень 2009. — С. 147—141. — ISSN 1232-7468
- «Витовт». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Потомки Кейстута // Генеалогия русской знати.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վիտովտ» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 11, էջ 468)։ 
|