Ֆրիդրիխ Վինդիշման

Ֆրիդրիխ Հենրիխ Հուգո Վինդիշման (գերմ.՝ Friedrich Heinrich Hugo Windischmann, դեկտեմբերի 13, 1811(1811-12-13), Աշաֆենբուրգ, Ստորին Ֆրանկոնիա - օգոստոսի 23, 1861(1861-08-23)), գերմանացի նշանավոր արևելագետ (իրանագետ, հայագետ)։

Ֆրիդրիխ Վինդիշման
Ծնվել է	դեկտեմբերի 13, 1811(1811-12-13) Աշաֆենբուրգ, Ստորին Ֆրանկոնիա
Մահացել է	օգոստոսի 23, 1861(1861-08-23) (49 տարեկան)
Քաղաքացիություն	Բավարիայի թագավորություն
Դավանանք	Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի
Մասնագիտություն	քահանա, Կանոնիկոս, համալսարանի դասախոս, աստվածաբան և արևելագետ
Հաստատություն(ներ)	Լյուդվիգ Մաքսիմիլիանի Մյունխենի համալսարան
Անդամակցություն	Բավարիական գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Լյուդվիգ Մաքսիմիլիանի Մյունխենի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն

Փիլիսոփա Կարլ Ժոզեֆ Վինդիշմանի որդին է։ Բոննում սովորել է փիլիսոփայություն, դասական լեզվաբանություն և սանսկրիտ, աստվածաբանություն՝ Բոննում և Մյունխենում, հայերեն՝ Վենետիկի Մխիթարյանների մոտ։ Մեծ ներդրում ունի հատկապես հնդիրանական հնագիտության բնագավառում, ճանաչված է որպես հայերենի համեմատական ուսումնասիրության հիմնադիր (Հ. Պետերմանի հետ միասին), 1842 թ. ընտրվել է Բավարիայի գիտությունների ակադեմիայի անդամ, եղել է եկեղեցական իրավունքի պրոֆեսոր (Մյունխեն)։

Հայագիտություն

Հայագիտական առավել խոշոր աշխատությունը՝ «Հայերենի տեղը արիական լեզվաբնի մեջ», նվիրված է հայոց լեզվի բնույթի, նրա ծագման ու ցեղակցության հարցերին։ Իր այս հետազոտության մեջ, որը լույս է տեսել Հ. Պետերմանի քերականության հրատարակումից ինը տարի հետո (1846), և, հեղինակի վկայությամբ պատրաստ է եղել շուրջ տասը տարի առաջ, բազմաթիվ փաստարկումներով աշխատում է հաստատել այն գաղափարը, որ հայոց լեզուն հնդեվրոպական է և մտնում է արիական (հնդիրանական) ճյուղի մեջ։

Վինդիշմանը դիտարկումների ոլորտի մեջ առավ հայերենի կազմի տարբեր կողմեր, հատկապես հայերենի և ցեղակից լեզուների հնչյունական, քերականական, նաև բառային համապատասխանությունների խնդիրները։ Քերականությունից արված հիմնական հետևությունն այն է, որ պարսկերենին ու զենդերենին զուգահեռ եղել է մի հին իրանական «բարբառ», որից էլ սերում է հայերենը։ Այնուամենայնիվ, Վինդիշմանը չկարողացավ ճշգրտել իր տեսակետը հնդեվրոպական տարածքում հայերենի գրաված տեղի վերաբերյալ, հայ-իրանական լեզվական ընդհանրությունների գնահատման մեջ հստակորեն տարորոշել բնիկն ու փոխառյալը, որ հետագայում արեց հայագետ Հ. Հյուբշմանը և դրանով հիմնավորեց հայերենի ինքնուրույն, անկախ ճյուղ լինելը հնդեվրոպական ընտանիքում։

Երկեր

• Aufsatz über die armenische Literatur, M. 1835.
• Die Grundlagen des Armenischen im arischen Sprachstamme (Abhandlungen der ersten Classe der b. Ak. der Wissenschaften, B. IV, Abth. II, M., 1846).

Գրականություն

• Շրումպֆ Գ., Ուսումնասիրութիւնք հայ լեզուի եւ մատենագրութեան յարևմուտս (ԺԴ.-ԺԹ. դար), Վենետիկ, 1895։
• Աղայան Է. Բ., Հայ լեզվաբանության պատմություն, հ. 1, Ե., 1958։