Բուվե
Բուվե (նորվ.՝ Bouvetøya), անմարդաբնակ հրաբխային կղզի Ատլանտյան օվկիանոսի հարավային մասում։ Մակերեսը 49 կմ² է, տարածքի մեծ մասը պատված է սառույցով։ Նորվեգիայից կախում ունեցող տարածք է (նորվ.՝ biland): Մայրցամաքներից շատ հեռու գտնվող կղզիներից մեկն է աշխարհում (Զատկի և Տրիստան դա Կունյա կղզիներից հետո)։
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | կղզի, Նորվեգիայի անդրծովյան տարածքներ և քաղաքական տարածքային միավոր |
| Երկիր |  Նորվեգիա |
| Վարչատարածքային միավոր | Նորվեգիա |
| Երկարություն | 9 կմ |
| Լայնություն | 7,5 կմ |
| Մակերես | 49 կմ² |
| Ամենաբարձր կետը | Olavtoppen? |
| Պահպանման տարածք | Bouvetøya Nature Reserve? |
| Բնակչություն | 0 մարդ |
| Հայտնաբերող | Jean-Baptiste Charles Bouvet de Lozier? |
| Անվանված է | Jean-Baptiste Charles Bouvet de Lozier? |
 | |
 | |
Աշխարհագրություն
խմբագրելԲուվե կղզու ստորջրյա մաը վահանային հրաբուխ է, որ գտնվում է Արևմտահնդկական լեռնաշղթայի հարավ-արևմուտքում։ Բուվեի հիմքը կազմում են բազալտն ու ռիոլիթը։ Կղզու հյուսիսարևմտյան մասում ձևավորվել է կալդերա։ Կղզում վերջին ժայթքումը տեղի է ունեցել 2.000 տարի առաջ։
Կլիմա
խմբագրելԿղզում գերակշռում է ծանր ամպամածությամբ և մառախուղներով կլիման։ Միջին ջերմաստիճանը հունվարին -1 °C-ից մինչև 1 °C է, սեպտեմբերին` -3 °C: Առավելագույն ջերմաստիճանը` 14 °C, գրանցվել է 1980 թվականի մարտին։
| Բուվե կղզիի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 10.2 (50.4) |
10.2 (50.4) |
10.6 (51.1) |
7.7 (45.9) |
5.6 (42.1) |
5.2 (41.4) |
3.8 (38.8) |
5.9 (42.6) |
7.3 (45.1) |
8.7 (47.7) |
8.3 (46.9) |
10.6 (51.1) |
10.6 (51.1) |
| Միջին բարձր °C (°F) | 3.7 (38.7) |
4.0 (39.2) |
3.3 (37.9) |
2.5 (36.5) |
1.0 (33.8) |
−0.4 (31.3) |
−1.2 (29.8) |
−1.1 (30) |
−0.8 (30.6) |
0.5 (32.9) |
1.8 (35.2) |
3.0 (37.4) |
1.36 (34.44) |
| Միջին օրական °C (°F) | 1.7 (35.1) |
2.0 (35.6) |
1.5 (34.7) |
0.9 (33.6) |
−0.8 (30.6) |
−2.2 (28) |
−3.3 (26.1) |
−3.6 (25.5) |
−3.3 (26.1) |
−1.8 (28.8) |
−0.3 (31.5) |
0.9 (33.6) |
−0.69 (30.77) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −0.3 (31.5) |
−0.1 (31.8) |
−0.4 (31.3) |
−0.8 (30.6) |
−2.5 (27.5) |
−3.9 (25) |
−5.3 (22.5) |
−6.0 (21.2) |
−5.8 (21.6) |
−4.1 (24.6) |
−2.5 (27.5) |
−1.2 (29.8) |
−2.74 (27.08) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −2.6 (27.3) |
−2.2 (28) |
−3.2 (26.2) |
−4.7 (23.5) |
−9.7 (14.5) |
−10.2 (13.6) |
−14.8 (5.4) |
−15 (5) |
−18.7 (−1.7) |
−15.2 (4.6) |
−8.4 (16.9) |
−4.1 (24.6) |
−18.7 (−1.7) |
| Աղբյուր #1: Météo climat stats (Norvege)[1] | |||||||||||||
| Աղբյուր #2: Météo Climat stats (Isl. Bouvet)[2] | |||||||||||||
Պատմություն
խմբագրել
Կղզին կոչվել է այն հայտնաբերողի` Բուվե դե Լոզիեի անունով։ Այն հայտնաբերվել է 1739 թվականի հունվարի 1-ին։ Բուվեն մառախուղի պատճառով կղզին հրվանդանի տեղ է ընդունել` կարծելով, որ նրա հետևում տարածվում է մեծ երկիր, որ քարտեզներում նշվում է որպես «անհայտ հարավային երկիր»։ Նա կաթոլիկ և ուղղափառ եկեղեցիներում նշվող տոնի առթիվ կղզին անվանել է «Տիրոջ թլփատում» (տոնը նշվել է հունվարի 1-ին)։ Կղզու հյուսիսարևմտյան ծայրամասը մինչ օրս կոչվում է այդ անունով։
18-19-րդ դարերում կղզին հատկապես ուսումնասիրվել է անգլիացիների կողմից։ 1772 թվականին Ջեյմս Կուկը ուղևորվել է Բուվե, սակայն շեղվել է` չհասնելով նպատակակետին։ 1808 թվականին կետորսանավի կապիտան Ջեյմս Լինդսեյը առաջին անգամ ճշգրիտ որոշել է կղզու կոորդինատները` կղզին անվանելով իր անունով։ 1822 թվականին կապիտան Բենջամին Մորելը հավանաբար առաջին անգամ ոտք է դրել կղզու վրա, այնտեղ զբաղվել փոկերի որսով, սակայն դա հավաստի տեղեկություն չէ։ 1825 թվականի դեկտեմբերի 10-ին կապիտան Նորիսը կատարել է առաջին` փաստերով հիմնավորված մուտքը կղզի` այն հռչակելով բրիտանական սեփականություն և անվանելով «Լիվերպուլի կղզի»` ի պատիվ Մեծ Բրիտանիայի լորդ Ռոբերտ Լիվերպուլի։
Տևական առաջին ափհանումը կղզում գրանցվել է 1927 թվականին, երբ նորվեգական «Նորվեգիա» նավի անձնակազմը մոտ մեկ ամիս կանգ է առել կղզում։ 1927 թվականի դեկտեմբերի 1-ին գիտարշավի ղեկավար Լարս Կրիստենսենը կղզին հռչակել է նորվեգական տարածք։ Հակոն VII կայսեր հրամանով 1928 թվականի հունվարի 23-ին Բուվե կղզին հռչակվել է Նորվեգիայի սեփականություն։ 1929 թվականին Մեծ Բրիտանիան հրաժարվել է Բուվեի նկատմամբ տարածքային հավակնություններից։ 1930 թվականին Սթորթինգը ընդունել է որոշում, որի համաձայն` Բուվեն Նորվեգիայից կախում ունեցող տարածք, և նրա նկատմամբ հսկողությունն իրականացնում է Նորվեգիան, սակայն կղզին չի մտնում Նորվեգիայի Թագավորության կազմի մեջ։ 1920-ական թվականներից տարածքի կազմի մեջ է մտնում այսպես կոչված Բուվեի հատվածը` ներառյալ Պետրոս I-ի կղզին[3]. Королевский указ 1928 г. оспаривался СССР и США[3]: 1928 թվականի թագավորական հրամանը կասկածի տակ են դրել Ռուսաստանը և ԱՄՆ-ն։ Ռուսաստանը հատկապես առարկում էր այհ հանգամանքին, որ կղզու տարածքում ընդգրկվել է Պետրոս I-ի կղզին, որ հայտնաբերել է Բելինգսհաուզենի և Լազարևի արշավախումբը[4]։
1959 թվականին ստորագրված Անտարկտիկայի մասին պայմանագիրը չի տարածվում Բուվե կղզու վրա։
1964 թվականին խորտակվել է կղզու մոտով անցնող նավի փրկարարական նավակը (նավի խորտակման պատճառը նույնպես հայտնի չէ)։ Հետո տեղ հասած փրկարարները պարզել են, որ կղզու վրա ուտելիքը և պահուստային հանդերձանքները մնացել են չօգտագործված, սակայն անձնակազմի անդամներին հայտնաբերել չի հաջողվել։ Դա զարմանալի է, քանի որ նրանք կղզում շատ լավ հնարավորություններ են ունեցել պահպանելու իրենց գոյությունը[5]։
1979 թվականի սեպտեմբերի 22-ին Բուվեի շրջանում գրանցվել են պայթյուններ, որոնք մեկնաբանվել են որպես ատոմային փորձարկումներ։ Ոչ մի երկիր կատարվածի համար պատասխանատվություն չի ստանձնել։ Ենթադրվում է, որ այդ պայթյունները, ինչպես նաև 1981 թվականի պայթյունները իրականացրել է Հարավաֆրիկյան Հանրապետությունը Իսրայելի հետ համատեղ։
Տարածքի յուրացում
խմբագրելԲուվե կղզին մայրցամաքներից շատ հեռու գտնվող կղզիներից մեկն է աշխարհում (Զատկի և Տրիստան դա Կունյա կղզիներից հետո)։ Բուվեի մոտակա ցամաքային ափը Անտարկտիդայի ափն է, որից ունեցած հեռավորությունը 1.600 կմ է, Քեյփթաունից` 2.500 կմ։ Կղզում գտնվում է եղանակի արձնագրման ավտոմատ կայան։
Դեռևս ոչ մի մարդ տարվա ցուրտ եղանակը չի անցկացրել կղզում (հարավային բևեռում ձմեռը հյուսիսային բևեռի ամառն է)։ Կղզու նվաճումը հատկապես բարդանում է արշավախմբերի` կղզի հասնելու դժվարությունների հետ կապված. սառույցը խանգարում է հարավային և արևելյան ափերին կայանմանը, մինչդեռ 490 մ բարձրությամբ ուղղաբերձ ժեռուտ քարափները խամգարում են հյուսիս և արևմուտք իջնելուն։ Կղզի հասնելու ամենահարմար եղանակը ուղղաթիռն է։
Նույնականացում
խմբագրելԲուվե կղզու համացանցային դոմենը .bv-ն է, որը դեռևս չի օգտագործվում։ Թվային կոդն է՝ ISO 3166 — 074:
Դրսևորումներ մշակութում
խմբագրել1934 թվականի փետրվարին թողարկվել են նորվեգական նամականիշեր «Միլֆորտ նավի»` կղզի հասնելու կապակցությամբ։ Դրանց թողարկումը կասկածելի բնույթ է կրում, քանի որ թույլտվությունը տվել է Նորվեգիայի դեսպանը Քեյփթաունում, ոչ թե Նորվեգիայի փոստային կազմակերպությունը։ 1955 թվականին Բուվե կղզում աշխատել է գիտական արշավախումբ, որը պաշտոնապես գործել է «Bouvet Island. Expedition» կնիքով։
Կինոյում
խմբագրել«Օտարը գիշատչի դեմ» ֆանտաստիկ ֆիլմում գործողություններն ընթանում են Բուվե կղզու` սառույցով պատված հին բուրգում։ Դրանով հանդերձ` քարտեզին և նկարներում նշվում է Ալեքսանդր I-ի երկիրը։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Moyennes 1981-2010 Norvege (Atlantique Sud) (Report) (ֆրանսերեն). Վերցված է 1 November 2019-ին.
- ↑ Météo Climat stats for Ile Bouvet (Report). Météo Climat. Վերցված է 8 November 2019-ին.
- ↑ 3,0 3,1 А. Фененко. Международное соперничество за освоение общих пространств
- ↑ Интервью В. В. Лукина («Наука и жизнь»)
- ↑ Достопримечательности Антарктики
Արտաքին հղումներ
խմբագրել | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բուվե» հոդվածին։ |