Վիքիպեդիա

Եվգենի Լիֆշից

խորհրդային ֆիզիկոս

Եվգենի Միխաիլովիչ Լիֆշից (ռուս.՝ Евге́ний Миха́йлович Ли́фшиц, փետրվարի 8 (21), 1915[1] կամ փետրվարի 21, 1915(1915-02-21)[2][1], Խարկով, Ռուսական կայսրություն - հոկտեմբերի 29, 1985(1985-10-29)[1][2], Մոսկվա, ԽՍՀՄ)՝ խորհրդային ֆիզիկոս-գիտնական, ակադեմիկոս (1979 թ., ԽՍՀՄ ԳԱ-ի թղթակից-անդամ, 1966 թ.), գիտական շրջանակը՝ պինդ մարմնի ֆիզիկա, տիեզերածնություն, գրավիտացիայի տեսություն։ Լենինյան մրցանակի դափնեկիր։

Եվգենի Լիֆշից
ռուս.՝ Евгений Михайлович Лифшиц
Ծնվել էփետրվարի 8 (21), 1915[1] կամ փետրվարի 21, 1915(1915-02-21)[2][1]
Խարկով, Ռուսական կայսրություն
Մահացել էհոկտեմբերի 29, 1985(1985-10-29)[1][2] (70 տարեկան)
Մոսկվա, ԽՍՀՄ
ԳերեզմանԿունցևսկոե գերեզմանատուն[3]
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ
Ազգությունհրեա
Մասնագիտությունֆիզիկոս, ակադեմիկոս, համալսարանի դասախոս, ոչ գեղարվեստական գրող և ֆիզիկոս-տեսաբան
Հաստատություն(ներ)Խարկովի ֆիզիկայի և տեխնոլոգիայի ինստիտուտ և Ֆիզիկական խնդիրների ինստիտուտ[4]
Գործունեության ոլորտտեսական ֆիզիկա, պինդ մարմնի ֆիզիկա[5], տիեզերագիտություն[5] և գրավիտացիա
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա և ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատերԽարկովի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ (1934)[2] և Խարկովի ֆիզիկայի և տեխնոլոգիայի ինստիտուտ (1933)[2]
ԿոչումԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս և ԽՍՀՄ ԳԱ անդամ
Գիտական աստիճանֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր (1939)
Տիրապետում է լեզուներինռուսերեն[6]
Գիտական ղեկավարԼև Լանդաու
Եղել է գիտական ղեկավարԻգոր Ձյալոշինսկի
Հայտնի աշակերտներԻգոր Ձյալոշինսկի և Լև Պիտաևսկի
Պարգևներ
ՀայրMikhail Ilyich Lifshitz?

Կենսագրություն

խմբագրել

Ծնվել է Խարկովում։ Իլյա Միխայլովիչ Լիֆշիցի եղբայրն է։ Լիֆշից եղբայրները ծնվել և դատիարակվել են խարկովյան հայտնի բժիշկ-օնկոլոգ Միխայիլ Իլյիչ Լիֆշիցի ընտանիքում։ Բազմաթիվ մարդկանց կարծիքով հանդիսանում է Լև Լանդաուի ընկերը[10][11], որի հետ նա շփվում էր ամեն օր։ Գոյություն ունեն նաև այլ կարծիքներ, ըստ որոնց Լիֆշիցին տրվել է բացասկան գնահատական ինչպես համամարդկային առումով, այնպես էլ Լանդաուի հետ հարաբերությունների մեջ[12][13]։

Եվգենի Լիֆշիցը հանդիսանում է Տեսական ֆիզիկայի Լանդաուի և Լիֆշիցի կուրսի համահեղինակ (1962 թ.): Լև Լանդաուի հետ համատեղ կառուցել է դոմենների և ֆեռոմագնիսների տեսությունը և դուրս է բերել մագնիսական մոմենտի շարժման հավասարումները (Լանդաու-Լիֆշիցի հավասարումներ, 1935 թ.): Փուլային անցումների տեսության մեջ չափանիշ է հաստատել, որը թույլ է տվել տալ II տիպի բոլոր հնարավոր անցումների ամբողջական դասակարգումը։ Մշակել է խտացված մարմինների միջև գործող մոլեկուլային ուժերի տեսությունը (1954 թ.): Կառուցել է լայնացող Տիեզերքում անկայունության տեսությունը (1946 թ.): Իսահակ Մարկովիչ Խալատնիկովի և Վլադիմիր Ալեքսեևիչ Բելինսկու հետ գտել է Այնշթայնի հավասարումների, ժամանակի առանձնահատկություններով, ընդհանուր տիեզերածնական լուծումներ (1970-1972 թթ.): Ստալինյան մրցանակի դափնեկիր է՝ (1954 թ.) ԽՍՀՄ ատոմային պրոեկտի հաշվարկներում մասնակցության համար։

Գլխավոր խմբագրի տեղակալի պաշտոնում շատ տարիներ է նվիրել «Փորձարարական և տեսական ֆիզիկայի ամսագրին» (գլխավոր խմբագիրը՝ Պյոտր Կապիցա)։ Պրակտիկորեն, 30 տարվա ընթացքում, մինչ իր մահը, ամսագրի հիմնական խմբագիրն էր։ Ամուսնացած է եղել Ելենա Բերեզովսկայայի (1937-1976 թթ.) և Զինաիդա Գորոբեցի (1976-1985 թթ.) հետ։ Որդին Միխայիլ Բերեզովսկին է։

Մահացել է 1985 թվականի հոկտեմբերի 29-ին Մոսկվայում և թաղված է Կունցևոյի գերեզմանատանը[14]։

Հիմնական տարեթվեր

խմբագրել

Քննադատություն

խմբագրել

Ժամանակակից պատմաբանները չեն եկել միասնական կարծիքի այն մասին, որ հանդիսանում է Եվգենի Լիֆշիցը Լև Լանդաուի համահեղինակը տեսական ֆիզիկայի կուրսի գրելու մեջ, թե եղել է միայն նրա քարտուղարը, «Ակադեմիկ Լանդաու։ Ինչպես ենք մենք ապրել» գրքում համահեղինակության կարծիքը հաստատել է Լև Լանդաուի կինը՝ Կորա Դրոբցևը։ Կուրսի ավարտը և հրատարակումը շարունակվել է նաև առանց Լանդաուի մասնակցության (նրա հիվանդությունից և 1968 թվականին մահից հետո)։ Մինչ կյանքի վերջին օրերը Լիֆշիցը շարունակել է աշխատել «տեսական ֆիզիայի կուրսի» խմբագրման և հրատարակման վրա։

Տես նաև

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
  3. ↑ Find A Grave — 1996.
  4. ↑ https://books.google.cat/books?id=TyTwkmk_3twC&pg=PA11 — P. 11.
  5. ↑ 5,0 5,1 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  6. ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  7. ↑ 7,0 7,1 https://doi.org/10.1098/rsbm.1990.0035 — P. 348.
  8. ↑ https://books.google.cat/books?id=TyTwkmk_3twC&pg=PA13 — P. 13.
  9. ↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 218.
  10. ↑ Ученые — Знай Наших — Центральный Еврейский Ресурс
  11. ↑ В. Л. Гинзбург]]. Памяти Льва Давидовича Ландау
  12. ↑ Журнал «Самиздат». Ландау Игорь. Подлинный Ландау?!!
  13. ↑ Ландау-Дробанцева К. Как мы жили. Воспоминания. — М.: Захаров, 2009—480 с.
  14. ↑ Могила Е. М. Лифшица на Кунцевском кладбище

Գրականություն

խմբագրել

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
Ստացված է «https://hy.wiki.x.io/w/index.php?title=Եվգենի_Լիֆշից&oldid=9061463» էջից