Լարիսա Անտոնովա (Գենիյուշ)
Լարիսա Անտոնովա Գենիյուշ (բելառուս․՝ Лары́са Анто́наўна Ге́ніюш, հուլիսի 27 (օգոստոսի 9), 1910, Գրորդնենսկի գավառ, Գրոդնոյի նահանգ, Վիլնայի գլխավոր նահանգապետարան, Ռուսական կայսրություն - ապրիլի 7, 1983, Zeĺva, Գրոդնոյի մարզ, Բելառուսական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), բելառուս բանաստեղծուհի, գրող, հասարակական գործիչ։
Լարիսա Անտոնովա բելառուս․՝ Ларыса Антонаўна Геніюш | |
|---|---|
.jpg) | |
| Ծննդյան անուն | բելառուս․՝ Ларыса Антонаўна Міклашэвіч |
| Ծնվել է | հուլիսի 27 (օգոստոսի 9), 1910 |
| Ծննդավայր | Գրորդնենսկի գավառ, Գրոդնոյի նահանգ, Վիլնայի գլխավոր նահանգապետարան, Ռուսական կայսրություն |
| Վախճանվել է | ապրիլի 7, 1983 (72 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Zeĺva, Գրոդնոյի մարզ, Բելառուսական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ |
| Գերեզման | Zeĺva |
| Մասնագիտություն | բանաստեղծուհի, գրող, քաղաքական գործիչ և հասարակական գործիչ |
| Լեզու | բելառուսերեն |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն, .svg){kind=small} Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն,  Չեխոսլովակիա և առանց քաղաքացիության |
| Ամուսին | Janka Hienijusz? |
| Զավակներ | Q47007563? |
 Larysa Heniush Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն
խմբագրելՄանկություն և պատանեկություն
խմբագրելԾնվել է 1910 թվականի օգոստոսի 9-ին Ժլոբովցի Ոլպինսկիի շրջանում(Վոլկովիվսկ, Վոլկովիվսկյան շրջան Գրոդնենսկի գավառի, Հաղթանակի փողոց, տուն 40) հարուստ հողատիրոջ քրիստոնյա(ուղղափառ) բազմազավակ ընտանիքում։ Սովորել է լեհական դպրոցում, 1928 թվականին ավարտել է Վոլկովսկյան լեհական գիմնազիան։ Այս ընթացքում էլ ծանոթանում է համաշխարհային գրականությանը՝ լեհական, սկանդինավյան, անգլիական, դասական։ Սկսում է գրել բանաստեղծություններ։
Կյանքը Պրահայում
խմբագրել1935 թվականի փետրվարի 3-ին ամուսնանում է ուսանող-բժիշկ Իվան (Յանկու) Գենիյուշայի հետ, ով սովորում էր Պրահայի Կարլովյան համալսարանում։ 1937 թվականին, որդու՝ Յուրիայի ծնվելուց հետո, ուղևորվում է ամուսնու մոտ՝ Պրահա։ Այնտեղ Գենյուշայի հարևանն էր հեղինակ Լեսի Ուկրաինկայի քույրը՝ Ալեքսանդրա Կոսաչ-Շիմանովսկայան, ում ստեղծագործությունները մեծ ազդեցություն են թողել Լարիսայի վրա։ Իր առաջին բանաստեղծությունները Լարիսան հրապարակել է 1939 թվականին բելառուսցի էմիգրանտների բեռլինյան «Раніца» թերթում։ 1942 թվականին լույս է տեսնում իր առաջին բանաստեղծությունների ժողովածուն՝ «Ад родных ніў»՝ լցված կորցված հայրենիքի ապագայի մասին խոհերով, վերջինիս կարոտով։
Երբ 1939 թվականին Կարմիր Բանակը մտավ Արևմտյան Բելառուսի տարածք, հայրը՝ Անտոն Միկլաշեվիչը, գնդակահարվել է, մայրը և երկու քույրերը տեղափոխվել են Ղազախստան։ 1939 թվականին, Բելառուսի նախագահ Վասիլիա Զախարկոյի համաձայնությամբ, Լարիսա Գենիյուշը դառնում է Բելառուսի Ազգային Հանրապետության կառավարության գլխավոր քարտուղար արտերկրում։ Նա հավաքում և կարգի է բերում Բելառուսի արխիվը, օգնում է Բելառուսից արտագաղթածներին, գաղթականներին ու ռազմագերիներին։
Մեղադրանք նացիստների հետ համագործակցության համար
խմբագրելՈրոշ պատմաբաններ համարում են, որ 1941 թվականի հունիսի 27-ին Լարիսա Գենիյուշը ստորագրել է դիմում «Չեխիայի և Մորավիայի պրոտեկտորատների հետ» ուղղված Ադոլֆ Հիտլերին, որը սկսվում էր հետևյալ տողերով.
«Տեսնելով, որ գերմանական ազգի մեծ ղեկավար Ադոլֆ Հիտլերը մտցրեց իր գերմանական բանակը Արևելյան Եվրոպա, բոլշևիզմի, բոլշևիկ-կոմունիստների և հրեաների ոչնչացման համար, որոնք արդեն 20 տարի է հարստահարում և ոչնչացնում են մեր Բելառուսի ժողովրդին...»
Հենց ինքը բանաստեղծուհին հաստատել է, որ ստորագրությունը եղել է կեղծված։ Իր ճամբարային հիշողությունների մեջ գրում է.
«Ես ոչինչ չեմ թաքցրել, քանի որ իմ մեղավորությունն այն էր, որ Օգնության կոմիտեին էի անդամագրվել, աշխատում էր գանձապահ։ Դրանից չեմ հրաժարվել, բայց Կոգանը(քննիչ) ինձ մի անգամ ցույց է տվել կոմիտեի արխիվը, որը 1942 թվականին «անհետացել» էր Երմաչենկոյի(Յուլիան Երմաչենկո՝ Պրահայում Բելառուսի օգնության կոմիտեի ղեկավար)։ Այդտեղ ես ապշեցի։ Հեռագրում Բելառուսից ոչ ոք չէր ստորագրել, բայց տեքստի տակ դրված էին այն բելառուսցիների ստորագրությունները, որոնք և՛ եղել են, և՛ չեն եղել նիստում։ Ինձ մոտ դա զզվանք առաջացրեց»։
Կալանավորում և դատապարտում
խմբագրելԳերմանական գրավումից Չեխոսլովակիայի ազատվելուց հետո Լարիսան ամուսնու և որդու հետ ապրում էր Պրահային մոտ Վիմպերկ քաղաքում։ 1948 թվականին Լարիսային և Իվանին ձերբակալում են։ Նրանք գտնվում էին Չեխոսլովակիայի և Լվովի բանտերում, իսկ 1948 թվականի հոկտեմբերից Մինսկի բանտում։ Այստեղ Լարիսային հարցաքննում է Բելառուսի Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետության անվտանգության նախարար Լավրենտի Ցանավան։
1949 թվականի փետրվարի 7-ին Լարիսային և Իվանին դատապարում են 25 տարվա ազատազրկման ուղղիչ-աշխատանքային ճամբարում։ Այստեղ ՍՍՀՄ -ի կողմից ազատազկման չափը հասցվում է մինչև 8 տարի։ Ամուսինները 1956 թվականին դուրս են գալիս կալանավայրից։
Միկշաևիչների ընտանիքի մյուս անդամների դաժան ճակատագիրը. Ղազախստանում մահացան մայրը և երկու քույրերը, զինվոր եղբայր Անդերսը Իտալիայում Մոնտե-Կասսիոյի ճակատամարտում 1944 թվականի հուլիսի 27-ին։ Մյուս եղբայրը՝ Ռոստիսլավը, մահացավ 1945 թվականի ապրիլին Բեռլինում, որոշ աղբյուրներում հիշատակվող Բեռլինի բանակում։
Տարիներ Զելվայում
խմբագրել1956 թվականից հետո Լարիսան տեղափոխվում է ամուսնու հայրենիք՝ Գրոդենսկյան շրջանի Զելվա բնակավայր։ Կյանքի մնացած տարներին ունեցել են սովետական քաղաքացիություն։ Բանաստեղծուհու կյանքի 27 տարին անցել է ԽՍՀՄ Ազգային Անվտանգության Կոմիտեի հսկողության տակ:Իվան Գենիյուշային թույլատրեցին աշխատել շրջանային հիվանդանոցում։ 1979 թվականին՝ ամուսնու մահից հետո, Լարիսային տվեցին ոչ մեծ գիշերօթիկ։ Բանաստեղծուհուն նույնպես չէին թողնում շփվել որդու հետ, ով հայտնվել էր սովետա-լեհական սահմանից այն կողմ։
Գրեթե 10 տարի նրա ստեղծագործությունները չէին առաջարկվում լայն լսարանի։ 1963 թվականին առաջին անգամ ազատազրկումից հետո գրված բանաստեղծությունները հայտնվեցի բելառուսական ամսագրերի էջերին։
Մատենագրություն
խմբագրելԲանաստեղծությունների ժողովածուներ
«Ад родных ніў» (1942)
«Невадам з Нёмана» (1967)
«На чабары настоена» (1982)
«Dzieviać vieršaŭ» (1987)
«Белы сон» (1990)
«Вершы: рукапісны зборнік з 1945-47 гг.» (1992)
«Гасціна» (2000)
«Выбраныя творы» (բանաստեղծություններ, պոեմներ, նամակ, 2000)
Երեխաների համար
«Казкі для Міхаські» (1972)
«Добрай раніцы, Алесь» (1976)
Այլ հրատարակություններ
«Споведзь» (հիշողություն), 1990)
«Маці і сын» (1992)
«Каб вы ведалі: з эпісталярнай спадчыны» (2005)
«Лісты з Зэльвы» (эпистолярий, 2012)
Գրականություն
խմբագրել- Бічэль-Загнетава Д. З прынямонскіх вярбін // Полымя. — 1988. — № 4.
- ГЕНІЮШ Ларыса Антонаўна // Маракоў Л. У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. — Т. 1. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9
- Марціновіч А. «Ты мой боль святы, Беларусь мая…» // Роднае слова. — 1992. — № 3.
- Сачанка Б. Ларыса Геніюш // Маладосць. — 1988. — № 10.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.: іл. ISBN 5-85700-142-0.
- Neureiter F. Larysa Henijuš // Weissrussische Antologie. — München: 1983.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Скобла, Міхась і інш. Ларысе Геніюш — 100 гадоў, материалы белорусской службы Радио Свобода, 2010. (բելառուս.)
- Биография на Slounik.org (բելառուս.)
- Биография на Martyraloh.org
- Переписка Ларисы Гениюш с Николаем Прашковичем — Дзеяслоў. (բելառուս.)
- Биография. Трагедия жизни Ларисы Гениюш
- Материалы о Ларисе Гениюш в Антологии женской поэзии Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine
- Выйшаў двухтомнік Ларысы Геніюш (բելառուս.)
- Лариса Гениюш(չաշխատող հղում)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լարիսա Անտոնովա (Գենիյուշ)» հոդվածին։ |