Լինց

Լինց (գերմ.՝ Linz), քաղաք Ավստրիայի հյուսիսային մասում, Վերին Ավստրիա երկրամասում։ Այն Վերին Ավստրիայի նահանգակենտրոնն է։ Տարածքը 96 կմ² է, իսկ բնակչությունը 190 000 մարդ (2010 թ-ի տվյալներով)։

Բնակավայր
Լինց
Զինանշան
Երկիր	Ավստրիա
Համայնք	Վերին Ավստրիա
Առաջին հիշատակում	799
Մակերես	95,99 կմ²
ԲԾՄ	270 մետր
Բնակչություն	▲210 165 մարդ (հունվարի 1, 2023)
Ժամային գոտի	UTC+1 և Կենտրոնական եվրոպական ժամանակ
Հեռախոսային կոդ	0732
Փոստային դասիչ	4010, 4040–4049, 4020–4029 և 4030–4039
Ավտոմոբիլային կոդ	L
Պաշտոնական կայք	linz.at​(գերմ.)
Լինց (Ավստրիա)
Լինց Վիքիպահեստում

Քաղաքը գտնվում է Դանուբ գետի ափին։ Այն իր մեծությամբ երրորդ քաղաքն է Վիեննայից և Գրացից հետո։ Քաղաքի հետ կապ ունեն Յոհան Կեպլերը, Ադոլֆ Հիտլերը, Անտոն Բրուքները, Լյուդվիգ Վիտգենշթայնը։

Անվանում

Անվանումն ունի կելտական ծագում․ ոմանք ենթադրում են, որ առաջացել է Lenta «լորենի» բառից, ոմանք էլ՝ llian «ջուր, առու, գետակ» բառից։

Պատմություն

Քաղաքը հիմնադրել են հռոմեացիները մ․ թ․ ա․ 15 թվականին կելտական հինավուրց Լենտոս բնակավայրի տեղում որպես կայսրության հյուսիսային սահմանի պաշտպանական կետ։

Միջնադարում քաղաքը մտել է Սրբազան Հռոմեական կայսրության կազմի մեջ։ Այն առևտրական կարևոր նշանակություն է ունեցել՝ Լեհաստանն ու Չեխիան կապելով Հարավային Եվրոպային։

15-րդ դարում քաղաքը բուռն զարգացում է ապրել։ Ֆրիդրիխ III կայսրը, որ անհաջող պատերազմ է մղել Հունգարիայի թագավոր Մատյաշ Հունյադիի հետ, իր նստավայրը 1485 թվականին տեղափոխել է Լինց, իսկ 1490 թվականին քաղաքը հռչակել է կայսրության մայրաքաղաք։ Մայրաքաղաքի կարգավիճակը, սակայն, Լինցը կորցրել է երեք տարի անց՝ կայսրի մահից անմիջապես հետո։

1497 թվականին քաղաքում Դանուբի վրայով կամուրջ է կառուցվել։ 16-17-րդ դարերում քաղաքի զարգացումը դանդաղել է՝ պայմանավորված ժանտախտի համաճարակով ու պատերազմներով։ 1785 թվականից այն դարձել է եպիսկոպոսական կենտրոն։

Քաղաքում տարբեր ժամանակներում բնակվել են նշանավոր շատ մարդիկ։ 1612-1626 թվականներին այստեղ ապրել ու աշխատել է մաթեմատիկոս, աստղագետ Յոհան Կեպլերը։ 1855-1868 թվականներին Լինցում ապրել է կոմպոզիտոր Անտոն Բրուքները։ Կյանքի վերջին քսան տարիներին այս քաղաքում է ապրել գրող ու նկարիչ Ադալբերտ Շտիֆտերը։

19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին քաղաքը վերածվել է արդյունաբերական խոշոր կենտրոնի, հատկապես զարգացում է ապրել պողպատի ու քիմիական արդյունաբերությունը։

Բրաունաու ամ Ինում ծնված Ադոլֆ Հիտլերը մանկությունն ու պատանեկությունն անցկացրել է Լինցում՝ այն համարելով իր հարազատ քաղաքը։ Դիկտատորը երազել է վերակառուցել Լինցը՝ այն դարձնելով Նացիստական Գերմանիայի օրինակելի քաղաք։ Լինցի շրջանի մեջ մտնող Լեոնդինգ քաղաքում են գտնվում նրա ծնողների ու Հիտլերների ընտանիքի անդամների գերեզմանները։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Լինցից 25 կմ հեռավորության վրա կառուցվել է Մաուտհաուզեն համակենտրոնացման ճամբարը։ 1945 թվականին քաղաքը գրավել են ԽՍՀՄ-ի ու ԱՄՆ-ի զորքերը։ Հետպատերազմյան շրջանում քաղաքը Դանուբ գետով բաժանվել է խորհրդային ու ամերիկյան հատվածների։

1945-1950 թվականներին Լինցի շրջակայքը դարձել է փախստականների ու ծպտված մարդկանց խոշոր կենտրոն։ Մոտ 150,000 ծպտված հրեա անցել է այս շրջանով։ 1946 թվականի հունիսին այստեղ ձևավորված Վեգշայդ ճամբարը տրանզիտային ամենամեծ ճամբարն է եղել Ավստրիայում․ այնտեղ միաժամանակ կարողացել է գտնվել 3,000-4,000 մարդ։

Ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր

Աշխարհագրական դիրք

Քաղաքը գտնվում է երկրի հյուսիս-արևմուտքում՝ Դանուբի երկու կողմերում, մայրաքաղաք Վիեննայից արևմուտք, ծովի մակերևույթից 266 մ բարձրության վրա։ Հռոմեացիների լեզվով այն հնչում էր Լենցիա։ Լինց անունով քաղաքն արդեն հիշատակվում է 799 թվականին, երբ այնտեղ կառուցվել է Սուրբ Մարտինի եկեղեցին․ այն պահպանված հնագույն եկեղեցին է Ավստրիայում։

Կլիմա

Կլիման չափավոր մայրցամաքային է։ Ձմեռը մեղմ է, հաճախ է ձյուն տեղում։ Ձմեռային ամենացուրտ ամիսը հունվարն է․ ջերմաստիճանն իջնում է մինչև -14 °C։ Ամառները տաք են ու արևոտ։ Ամենատաք ամիսները հուլիսն ու օգոստոսն են, ջերմաստիճանը՝ +20 °C։ Տեղումների տարեկան միջին քանակությունը կազմում է 600-2,000 մմ։

Լինց (1971–2000)ի կլիմայական տվյալները
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F)	14.8 (58.6)	17.0 (62.6)	23.5 (74.3)	28.0 (82.4)	31.0 (87.8)	34.2 (93.6)	36.2 (97.2)	36.2 (97.2)	31.4 (88.5)	25.3 (77.5)	22.7 (72.9)	13.4 (56.1)	36.2 (97.2)
Միջին բարձր °C (°F)	2.0 (35.6)	4.3 (39.7)	9.9 (49.8)	14.6 (58.3)	20.4 (68.7)	22.7 (72.9)	24.8 (76.6)	24.5 (76.1)	19.7 (67.5)	14.1 (57.4)	6.6 (43.9)	3.1 (37.6)	13.9 (57)
Միջին օրական °C (°F)	−0.7 (30.7)	0.7 (33.3)	5.1 (41.2)	9.3 (48.7)	14.6 (58.3)	17.3 (63.1)	19.1 (66.4)	18.7 (65.7)	14.4 (57.9)	9.4 (48.9)	3.8 (38.8)	0.6 (33.1)	9.4 (48.9)
Միջին ցածր °C (°F)	−2.8 (27)	−1.7 (28.9)	1.7 (35.1)	5.1 (41.2)	9.8 (49.6)	12.6 (54.7)	14.4 (57.9)	14.2 (57.6)	10.7 (51.3)	6.3 (43.3)	1.7 (35.1)	−1.2 (29.8)	5.9 (42.6)
Ռեկորդային ցածր °C (°F)	−22.0 (−7.6)	−18.0 (−0.4)	−18.7 (−1.7)	−2.4 (27.7)	−0.7 (30.7)	4.1 (39.4)	7.3 (45.1)	6.1 (43)	1.6 (34.9)	−4.5 (23.9)	−15.0 (5)	−17.6 (0.3)	−22.0 (−7.6)
Տեղումներ մմ (դյույմ)	59.7 (2.35)	48.4 (1.906)	64.2 (2.528)	63.8 (2.512)	70.9 (2.791)	91.2 (3.591)	107.0 (4.213)	83.9 (3.303)	63.2 (2.488)	52.3 (2.059)	62.1 (2.445)	65.7 (2.587)	832.4 (32.772)
Ձյան տեղումներ սմ (դյույմ)	17.5 (6.89)	13.1 (5.16)	6.0 (2.36)	0.6 (0.24)	0.0 (0)	0.0 (0)	0.0 (0)	0.0 (0)	0.0 (0)	0.0 (0)	4.9 (1.93)	12.0 (4.72)	54.1 (21.3)
Միջ. տեղումների օրեր (≥ 1.0 mm)	10.8	9.7	10.7	10.5	10.2	12.0	12.1	10.3	9.2	7.7	10.4	11.5	125.1
% խոնավություն	78.0	68.6	58.7	54.3	48.5	55.0	53.8	53.5	59.2	65.6	76.4	80.3	62.7
Միջին ամսական արևային ժամ	49.3	93.5	119.3	171.4	234.7	222.6	238.6	236.2	172.6	110.3	49.2	43.4	1741,1
Տոկոս հնարավոր արևի լույս	20.2	36.0	35.5	46.4	54.9	51.0	53.8	57.0	49.8	37.4	20.2	18.6	40.1
աղբյուր: Central Institute for Meteorology and Geodynamics

Բնակչություն

2019 թվականի դրությամբ քաղաքն ուներ 205,726 բնակչություն։ Մինչև 20-րդ դարի կեսերը լինցի բնակչության թվաքանակը զգալիորեն աճել է, սակայն վերջին քսան տարիների ընթացքում այն բացասական աճ է գրանցում։

Տարեթիվ	1900	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2006	2012
Բնակչություն (հազ․)	83,3	184,6	195,9	204,8	199,9	203,0	183,5	188,9	191,1

Վարչական բաժանում

Լինցը 2014 թվականի դրությամբ բաժանվում է 16 վարչական շրջանների․

№no.	Անվանում	Բնակչություն	Տարածք
1.	Innere Stadt	24,785	278.9
2.	Urfahr	23,581	426.8
3.	Pöstlingberg	4,527	851.1
4.	St. Magdalena	11,890	655.3
5.	Dornach-Auhof	7,283	682.6
6.	Kaplanhof	9,753	243.2
7.	Franckviertel	7,216	120.7
8.	Bulgariplatz	14,993	260.3
9.	Froschberg	11,654	452.8
10.	Bindermichl-Keferfeld	19,875	412.0
11.	Spallerhof	12,021	297.1
12.	Neue Heimat	13,095	413.2
13.	Kleinmünchen-Auwiesen	22,209	645.1
14.	Industriegebiet-Hafen	138	1,277.4
15.	Ebelsberg	10,763	1,291.2
16.	Pichling	7,812	1,290.0

Տնտեսություն

Արդյունաբերություն

Լինցը արդյունաբերական խոշոր կենտրոն է։ քաղաքում զարգացած են մետալուրգիական, քիմիական, նավթաքիմիական, տեքստիլ, էլեկտրատեխնիկական ու սննդի արդյունաբերությունները։ Արտադրական հիմնական ձեռնարկություններն են

• Voestalpine մետալուրգիական կոնցերնը
• Քիմիական Քեմիլինց կոնցերնը

Տրանսպորտ

Քաղաքով անցնում է երկաթուղի, Վիեննա-Զալցբուրգ ավտոմայրուղին։ Բացի այդ՝ ճանապարհները տանում են երկրի հյուսիս ու հարավ, Չեխիայի հետ սահման։ Վիեննայից Լինց ճանապարհը գնացքով տևում է 1,5 ժամ։ «Երկնագույն Դանուբ» օդանավակայանը գտնվում է քաղաքից 10 կմ հեռավորության վրա։ Լինցից կանոնավոր ձևով չվերթեր են իրականացվում դեպի Ֆրանկֆուրտ, Լոնդոն և Ցյուրիխ, ինչպես նաև սեզոնային չվերթեր՝ դեպի Եվրոպայի տարբեր քաղաքներ։ Քաղաքի սահմաններում կա ուղևորատար գետային նավահանգիստ, որով նավարկություններ են կատարվում դեպի Մաուտհաուզեն, Վիեննա և Պասաու։

Քաղաքային տրանսպորտը ներկայանում է ավտոբուսներով, տրոլեյբուսներով ու տրամվայներով։ Տրամվայի առաջին գիծը՝ Պյոստլինգերբանը, որը տանում է դեպի Պյոստլինբերգ լեռ, բացվել է 1898 թվականին։

Գիտություն և կրթություն

Էլեկտրոնային արվեստի կենտրոն

• Յոհան Կեպլերի անվան համալսարան խոշոր համալսարան, որտեղ ուսանում են 19,170 ուսանող (2017)։ Ունի երեք ֆակուլտետ՝ իրավագիտություն, հասարակական գիտություններ և տնտեսագիտություն։
• Արվեստի ու արդյունաբերական դիզայնի համալսարան
• Անտոն Բրուքների անվան երաժշտական ինստիտուտ
• Կաթոլիկ աստվածաբանական համալսարան

Իրադարձություններ

• Տնտեսական հոգեբանության հետազոտությունների միջազգային միավորումը 1990 և 1993 թվականների իր ամառային դպրոցները կազմակերպել է Լինցում։

Մշակույթ

Լենտոս թանգարան

Բրուքների անվան կենտրոն

Թանգարաններ

• Լենտոս ժամանակակից արվեստի թանգարան։ Ժամանակակից արվեստի ամենամեծ թանգարաններից մեկն է Ավստրիայում։
• Վոլֆգանգ Գուրլիտի թանգարան
• Շտիֆտերտի թանգարան
• Լինցի ծագման թանգարան
• Վերին Ավստրիայի երկրամասի թանգարան

Թատրոններ

• Երկրամասի թատրոն (Landestheater)։ Լինցի ամենամեծ թատրոնն է։
• Ֆենիքս թատրոն
• Քամելեոն վարիետե-թատրոն
• Կելլեր թատրոն (թատրոն նկուղում)
• Երաժշտական թատրոն

Մշակութային թատրոններ

• Բրուքների համերգասրահը քաղաքի ամենամեծ համերգասրահն է։ Ամեն տարի սեպտեմբերին այստեղ կազմակերպվում է Բրուքների փառատոն։
• Էլեկտրոնային արվեստի կենտրոն։ Նվիրված է 3D մոդելավորման ոլորտի ձեռքբերումներին և վիրտուալ իրականությանը։ Անցկացվում է ամենամյա Ars Electronica փառատոնը։

Լինցը 2009 թվականին եղել է Եվրոպայի մշակութային մայրաքաղաքը։

Ճարտարապետություն և տեսարժան վայրեր

Նոր տաճար

Ուխտի եկեղեցի

• Գլխավոր հրապարակ (Hauptplatz)։ Հին քաղաքի կենտրոնն է, գտնվում է Դանուբի հարավային ափին։ Գոյություն ունի 1260 թվականից և համարվում է երկրի միջնադարյան ամենամեծ հրապարակը։ Հրապարակի կենտրոնում գտնվում է Սուրբ Երրորդության սյունը (1723), որ կոչվում է նաև ժանտախտի սյուն, քանի որ տեղադրվել է ի նշան երախտագիտության Աստծուն ժանտախտի համաճարակից ազատվելու համար։
• Հին ռատուշա։ Գտնվում է Գլխավոր հրապարակում։ Կառուցվել է 1513 թվականին գոթական ոճով։ Գլխավոր ճակատամասը վերակառուցվել է 1658 թվականին բարոկկո ոճով։ Ներկայումս ռատուշայի շենքում գործում է Լինցի ծագման թանգարանը։
• Հին տաճար։ Գտնվում է Գլխավոր հրապարակից հարավ։ Կառուցվել է 1678 թվականին ճիզվիտների կողմից բարոկկո ոճով։
• Սուրբ Մարտինի եկեղեցի (799)։ Ավստրիայի գործող եկեղեցիներից հնագույնն է։ Իր գոյության ընթացքում մի քանի անգամ վերակառուցվել է, վերջին անգամ՝ 20-րդ դարում՝ եկեղեցուն հնարավորինս նախկին տեսքը վերադարձնելու նպատակով։
• Ամրոց (գերմ.՝ Schloss)։ Գտնվում է Հին քաղաքի արևմտյան ծայրամասում՝ Դանուբի ափին խոյացող ժայռի վրա։ Կառուցվել է 1286 թվականին։ շինարարության ժամանակ կիրառվել են հին հռոմեական ամրոցի մնացորդները։ Ութ տարի եղել է կայսր Ֆրիդրիխ III-ի նստավայրը։ Ամրոցը բազմիցս վերակառուցվել է։ ներկայումս այնտեղ գործում է Վերին Ավստրիայի երկրամասի թանգարանը։
• Սուրբ Մարիա ծխական եկեղեցի։ Կառուցված է ռոմանական ոճով, 1684 թվականին վերակառուցվել է բարոկկո ոճով։
• Լանդհաուս ամրոց։ Կառուցվել է 1571 թվականին, վաղ վերածննդի ճարտարապետական հուշարձան է։
• Բրուքների անվան համերգասրահ։ Մոդեռն ոճով կառույց է՝ 130 մետրանոց ապակյա ճակատամասով։
• Ուխտի եկեղեցի Պյոստլինգբերգ լեռան գագաթին՝ Դանուբի հյուսիսային ափին։ Դեպի լեռ է տանում Պյոստլինգերբան տրամվայի գիծը (բացվել է 1898 թվականին)՝ 10,6° թեքությամբ։
• Նիբելունգենբրյուկե կամուրջ։ Գտնվում է քաղաքի կենտրոնում։ Նրանից Դանուբի երկու ափերի գեղեցիկ տեսարան է բացվում։

Սպորտ

Լինցն ունի մարզական համալիրներ, սահադաշտ, մարզասրահներ, լողավազաններ, դահուկային բազաներ, հրաձգարաններ։ Քաղաքում կառուցվել է «Լինցեր» մարզադաշտը։

Այստեղ են հանդես գալիս ԼԱՍԿ (գերմ.՝ Linzer Athletik-Sport-Klub, կրճատ՝ LASK) ֆուտբոլային ակումբը, որը 1965 թվականին դարձել է երկրի գավաթակիր և հանդես է գալիս երկրի բունդեսլիգայում և «Լինց» հոկեյի թիմը։

Լինցի հետ կապված հայտնի մարդիկ

• Յոհան Կեպլեր
• Անտոն Բրուքներ
• Ադալբերտ Շտիֆտեր
• Ադոլֆ Հիտլեր
• Լյուդվիգ Վիտգենշտայն
• Շլոմո Զանդ
• Ալոիզ Ռիգլ
• Ադամ Ֆրանց ցու Շվարցենբերգ
• Ռոմանուս Վայհլյայն
• Սեզար Սեմփսոն

Քույր քաղաքներ

•  Ալբուֆեյրա, Պորտուգալիա (հունվար 2008)
•  Բրաշով, Ռումինիա (փետրվար 2012)
•  Գաբես, Թունիս
•  Գորիցիա, Իտալիա
•  Դոդոմա, Տանզանիա (փետրվարի 13, 2019)
•  Դունաույվարոշ, Հունգարիա
•  Զապորոժիե, Ուկրաինա (մայիսի 6, 1983)
•  Էսքիշեհիր, Թուրքիա (մայիս 2012)
•  Լինչյոփինգ, Շվեդիա (հուլիսի 3, 1995)
•  Լինց ամ Ռեյն, Գերմանիա (դեկտեմբերի 7, 1987)
•  Կանզաս Սիթի, ԱՄՆ (սեպտեմբերի 21, 1988)
•  Հալլե, Գերմանիա (1975)
•  Մեդոլլա, Իտալիա (հունիսի 3, 1992)
•  Մոնտեռեյ, Մեքսիկայի Միացյալ Նահանգներ
•  Նասուսիոբարա, Ճապոնիա
•  Նիժնի Նովգորոդ, Ռուսաստան (հոկտեմբերի 28, 1993)
•  Նորչյոպինգ, Շվեդիա (1995)
•  Շարլոտենբուրգ-Վիլմերսդորֆ, Գերմանիա (սեպտեմբերի 28, 1995)
•  Չենդու, Չինաստան (հուլիսի 6, 1983)
•  Չեսկե Բուդյովիցե, Չեխիա (1987)
•  Սան Կառլոս, Նիկարագուա (1988)
•  Տամպերե, Ֆինլանդիա (1995)
•  /  Տուզլա, Բոսնիա և Հերցեգովինա / Բոսնիա և Հերցեգովինա (սեպտեմբեր 2014)
•  Քվանգջանգ, Հարավային Կորեա (1991)

Արտաքին հղումներ

• Քաղաքապետարանի պաշտոնական կայք էջ (գերմ.)
• Լինց Արխիվացված 2019-05-16 Wayback Machine
• Յոհան Կեպլերի համալսարան(գերմ.)
• Լինցը Եվրոպայի մշակութային մայրաքաղաք — 2009(անգլ.)(գերմ.)
• Էլեկտրոնային արվեստի կենտրոն Արխիվացված 2018-06-22 Wayback Machine(անգլ.)(գերմ.)
• Լենտոս թանգարան Արխիվացված 2019-03-06 Wayback Machine(գերմ.)
• Անտոն Բրուքների անվան համերգասրահ(գերմ.)
• ԼԱՍԿ ֆուտբոլային թիմի պաշտոնական կայք(գերմ.)
• Զբոսաշրջության պաշտոնական ուղեցույց

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լինց» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 620)։