ԽՍՀՄ ռուբլի

ԽՍՀՄ ռուբլի
Տեսակ	հնացած տարադրամ և ռուբլի
ISO 4217 կոդ	SUR
Երկիր	ԽՍՀՄ, Ռուսաստան և Տաջիկստան
Ներդրման ամսաթիվը	1923
Ավարտման ամսաթիվը	մայիսի 10, 1995
Պաշտ օգտագործողներ	ԽՍՀՄ
Նշան	руб. և крб.
Հապավում	руб. և крб.
Մետաղադրամ	1, 2, 3, 5, 10, 15, 20, 50 կոպեկ՝ ; 1, 5, 10 ռուբլի
Թղթադրամ	1, 3, 5, 10, 25, 50, 100, 200, 500, 1000 ռուբլի
Կենտրոնական բանկ	ԽՍՀՄ Պետական բանկ
Տպող	Գոզնակ
Փոխարինել է	Imperial Russian ruble?
Փոխարված է	₽, Ադրբեջանական մանաթ, Belarusian ruble?, Ղրղզական սոմ, Turkmenestani manat?, Վրացական լարի, Հայկական դրամ, Ղազախական տենգե, Moldovan leu?, տաջիկական սոմոնի, Lithuanian litas?, Լատվիական լատ, Էստոնական կրոն, ruble (1991–1997)? և Ukrainian karbovanets?

ԽՍՀՄ ռուբլի, ԽՍՀՄ դրամական միավոր 1923 թվականի դեկտեմբերի 26-ից մինչև 1991 թվականը, իսկ այս ամսաթվից հետո՝ որոշ երկրների դրամական միավոր, Խորհրդային Միության փլուզումից հետո առաջացած (մասնավորապես, Տաջիկստանում 1995 թվականի մայիսի 10-ից)։ Մինչև 1947 թվականը զուգահեռ օգտագործվել է չերվոնեցի հետ միասին։

Խորհրդային թղթադրամների մեծ մասը մշակվել է փորագրող և գեղանկարիչ Իվան Իվանովիչ Գուբասովի կողմից։

ԽՍՀՄ-ում սկսած 1923 թվականից մինչև 1924 թվականը, բոլոր թղթադրամները կոչվում էին Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միության պետական թղթադրամներ։ 1924 թվականից մինչև 1991 թվականը մինչև 10 ռուբլի (մեկ չերվոնեց) արժողությամբ թղթադրամները կոչվել են ԽՍՀՄ պետական գանձապետական տոմսեր, 10 ռուբլուց բարձր՝ ԽՍՀՄ Պետական բանկի տոմսեր։ 1991 թվականից բոլոր արժողությամբ թղթադրամները սկսեցին կոչվել ԽՍՀՄ Պետական բանկի տոմսեր։

Խորհրդային թղթադրամները դրամական ռեֆորմից հետո 1961 հունվարի 1-ին պաշտոնապես հավասարեցվել է 0,987412 գ ոսկուն։ ԽՍՀՄ-ում ոսկի կարելի էր ձեռք բերել որպես ոսկերչական իրեր, որոնք 1985 թվականից իրացվել են 2,926 միլիարդ ռուբլի արժողությամբ^[1], թողարկվել են ոսկյա հիշարժան կոպեկներ։ ԽՍՀՄ Պետական բանկը սահմանել էր ռուբլու պաշտոնական փոխարժեքը այլ արժույթների նկատմամբ, այսպես, 1991 թվականի դեկտեմբերի 25-ի դրությամբ 1 ամերիկյան դոլարը հավասար էր 0,5571 ռուբլու, 1(մեկ) ֆունտ ստերլինգը 1,0389 ռուբլու^[2]։

ԽՍՀՄ փլուզումից հետո 1992-1995 թվականներին խորհրդային ռուբլին աստճանաբար դուրս էր գալիս կիրառությունից։ Խորհրդային ռուբլուց հրաժարված վերջին երկիրը, Տաջիկստանն էր (10 մայիսի 1995)։ Ռուսաստանը 1993 թվականի հուլիսին թողեց խորհրդային ռուբլու գոտին։

Պատմություն

ԽՍՀՄ միութենական հանրապետությունների լեզուներով ռուբլու և կոպեկի անուններ

Ռուսերեն	рубль	копейка	Էստոներեն	rubla	kopikas
Բելառուսերեն	рубель	капейка	Լատիշերեն	rublis	kapeika
Ուկրաիներեն	карбованець	копійка	Լիտվերեն	rublis	kapeika
Ղազախերեն	сом	тиын	Մոլդովերեն	рублэ	копейкэ
Ղրղզերեն	сом	тыйын	Վրացերեն	მანეთი	კაპიკი
Ուզբեկերեն	сўм	тийин	Հայերեն	ռուբլի	կոպեկ
Թուրքմեներեն	манат	көпүк	Տաջիկերեն	сӯм	тин
Ադրբեջաներեն	манат	гəпик	Ֆիններեն	rupla	kopeekka

Տնտեսական ցուցանիշներ

Գնման միավորը ռուբլի

ԽՍՀՄ-ում վճարումները հիմնականում կատարվել են կանխիկ։ Սա պահանջում էր շրջանառության մեջ դնել մեծ թվով թղթադրամներ։ Ռուբլին տպվում էր Մոսկվայի և Լենինգրադի Գոսզնակի գործարաններում։ Ռուբլու գնողունակությունը որոշվում էր պետության կողմից, կախված շուկաների և գների տեսակից՝ մասնավորապես կախված բնակլիմայական գոտիների հետ՝ I, II, III, IV։

Երկրի սահմաններից մեծ գումար հանելը՝ 30 ռուբլուց ավելի, (10 ռուբլանոց թղթադրամներ) արգելված էր։ Ռուբլին արտասահմանում չէր կիրառվում։ Փոխադրվող ռուբլին անկախ վճարման միջոց էր, ճիշտ այնպես, ինչպես Վնեշտորբանկի կտրոնները։

1950 թվականին, հիմնականում արտասահմանյան հաշվարկների համար, ռուբլին դրվեց ոսկու հիմքի վրա 0,222168 գ, թեև նրա ներքին գնողունակությունն երկրում ավելի ցածր էր, քան պատերազմից առաջ։ 1960 թվականի նոյեմբերի 15-ին ռուբլու ոսկու «արժեքը» բարձրացվեց 0,987412 գ և միաժամանակ փոխարինվեց 10 հին ռուբլին 1 նորով։ Դրանով ռուբլին արժեզրկման ենթարկվեց 55,5 %, սակայն նրա արժեքը հետագայում բարձրացվեց։

Նախառեֆորմյան ռուբլի

Герб СССР образца 1923 года

ԽՍՀՄ-ի առաջին դրամական միավորները դարձան թղթադրամներ 10, 15 և 25 հազար ռուբլի արժողությամբ, թողարկված համաձայն ԿԳԿ և ԽՍՀՄ ժողովրդական կոմիսարների խորհուրդի կանոնակարգի՝ նոյեմբերի 23-ին^[3] և 1923^[4] դեկտեմբերի 18-ի և 1924 թվականի^[5] փետրվարի 7-ի։ Առաջին հրամանով նախատեսվում էր թողարկել 100, 250, 500, 1000 և 5000 ռուբլի դրամանական միավորներ, սակայն դա այդպես էլ չիրագործվեց։

Թղթադրամների վրա գրված էին ռուսերեն, բելոռուսերեն, ուկրաիներեն, վրացերեն, հայերեն և թուրք-թաթարերեն (ադրբեջաներեն) լեզուներով, ԽՍՀՄ Սահամանադրության 34-րդ հոդվածը և 1923 թվականի ԽՍՀՄ գերբը՝ 6 ժապավեններով, հետևյալ կարգախոսով «Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե՛ք» վերը նշված լեզուներով։ Բոլոր թղթադրամների վրա կար ԽՍՀՄ Ֆինանսների Ժողովրդական կոմիսար Գ․ Սոկոլնիկովի (1923—1926) ստորագրությունը և գանձապահներից մեկի ստորագրությունները, АБ-12345 տեսքի սերիական համարը։

Այդ թղթադրամները շրջանառվում էին զուգահեռ 1923 թվական ՌԽՖՍՀ միավորների օրինակների հետ, թողարկված ավելի վաղ շրջանում։

1923 թվականի թողարկում
Պատկեր		Անվանական գին (ռուբլի)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Նկարագրություն			Ամսաթվեր
երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Անվանական գին (ռուբլի)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Ջրային նշան	Թողարկում	Տպագրում	Հնավել
		10 000	155×79	կանաչ	ԽՍՀՄ գերբ, գինը թվերով և բառերով, բացատրական մակագրություններ, Մոսկովյան Կրեմլը	գինը թվերով և բառերով, միութենական լեզուներով	լուսամուտներ	23 նոյեմբեր 1923	1923	31 մայիս 1924
		15 000		շագանակակգույն	ԽՍՀՄ գերբ, գինը թվերով և բառերով, բացատրական մակագրություններ, գյուղացու կիսադեմ			18 դեկտեմբեր 1923
		25 000		մանուշակագույն	ԽՍՀՄ գերբ, գինը թվերով և բառերով, բացատրական մակագրություններ, կարմիրբանակայնի կիսադեմ			7 փետրվար 1924
Պատկերի մասշտաբը՝ 1,0 պիկսելը մեկ մմ

Դրամական բարեփոխումների ընթացքում 1924 թվականին ներդրվել է ոսկու պարունակող կոշտ արժույթ, իսկ 1923 թվականի ռուբլու նմուշները գործածությունից հանվել են 1924^[6] փետրվարի 15-ին։ Թղթադրամների փոխանակումը նորով տեղի է ունեցել 1924 թվականի մայիսի 31-ին (Յակուտիայի տարածքում ՝ 1924 թվականի հունիսի 30-ին)^[7] 50 000 : 1^[8] հարաբերությամբ։

Ռուբլին բարեփոխումից հետո 1922—1924 թվականներ

Մետաղադրամների նմուշներ 1924—1925 թվական

ԽՍՀՄ-ի առաջին կոպեկները 1, 2, 3, 5, 10, 15, 20 արժողությամբ էին, 1 հիսուն կոպեկանոց և 1 ռուբլին թողարկվել են 1924 թվականից մինչև 1924 թվականի փետրվարը^[9]։ Հետագայում կոպեկների շարքում ավելացել է կես կոպեկը^[10]։

1924 թվականին գործածության մեջ են դրվել նաև 1921—1923 թվականներին հատված արծաթե (50 կոպեկ և ռուբլի) և բիլոնե (10, 15 և 20 կոեկներ) ՌԽՖՍՀ խորհրդանիշներով մետաղադրամներ ^[11]։

1924—1925 թվականների նմուշի կոպեկներ
Պատկեր	Անվանական գին	Տրամագիծ (մմ)	Քաշ (գ)	Նյութ	Նկարագրություն			Ամսաթվեր
Պատկեր	Անվանական գին	Տրամագիծ (մմ)	Քաշ (գ)	Նյութ	Եզր	Արժեքի երես	Հակառակ երես	Թողարկում	Հատում	Հանվել
	կես կոպեկ	16	1,64	պղինձ	շերտավոր	արժեքը, հատման տարին	«ՍՍՀՄ» մակագրություն, «Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե ՛ք» նաշանաբանը	20 մայիս 1925	1925 1927 1928
	1 կոպեկ	21,3	3,27			արժեքը, հատման տարին, բուսական դեկորացիա	ՍՍՀՄ գերբ, «Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե՛ք» նաշանաբանը	22 փետրվար 1924	1924 1925
	2 կոպեկ	24	6,55						1924 1925
	3 կոպեկ	27,7	9,80						1924
	5 կոպեկ	32	16,38						1924
	10 կոպեկ	17,27	1,8	արծաթ՝ 500	շերտավոր	արժեքը, հատման տարին, բուսական դեկորացիա	ՍՍՀՄ գերբ, «Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե՛ք» նաշանաբանը		1924 1925 1927-1931
	15 կոպեկ	19,56	2,7						1924 1925 1927-1931
	20 կոպեկ	21,84	3,6						1924 1925 1927-1931
	1 հիսուն կոպեկանոց	26,67	10	արծաթ՝ 900	հարթ գրվածքով	դարբին գութան վերանորոգելիս	ՍՍՀՄ գերբ, արժեքը, «Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե՛ք» նաշանաբանը		1924-1927
	1 ռուբլի	33,5	20	արծաթ՝ 900	հարթ գրվածքով	աշխատավոր, որը ցույց է տալիս գյուղացուն Արևի տակ վեր կնալուց			1924
1921 թվականների նմուշի կոպեկներ
	10 կոպեկ	17,27	1,8	արծաթ՝ 500	շերտավոր	արժեքը, հատման տարին, աստղ, բուսական դեկորացիա	ՌԽՍՖՀ գերբը, «Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե՛ք» նաշանաբանը	1924	1921-1923
	15 կոպեկ	19,56	2,7						1921-1923
	20 կոպեկ	21,8	3,6						1921-1923
	50 կոպեկ	26,67	10	արծաթ՝ 900	հարթ գրվածքով				1921 1922
	1 ռուբլի	33,5	20	արծաթ՝ 900	հարթ գրվածքով				1921 1922

1926—1931 թվականի նմուշի կոպեկներ

1926 թվականի հունվարի 6-ին ԿԳԿ և ԽՍՀՄ ժողովրդական կոմիսարների խորհուրդի որոշում^[12] ընդունեցին նոր նմուշի 1, 2, 3 և 5 կոպեկանոցների հատման և թողարկան մասին մասին, քանի որ առաջին նմուշի կոպեկները չափսերով մեծ և ծանր էին։

Ավելի ուշ, 1932 թվականին^[13], թողարկվեց նոր նմուշի 10, 15 և 20 կոպեկներ նիկելից հատված։ Ոչ քաշով, ոչ էլ չաձերով նոր կոպեկները չէին տարբերվում հներից, նիկելի ամրությունն ու դիմացկունությունը նրան ավելի երկարակյաց դարձրին, իսկ նրա դժվարահատելիությունը (t_пл = 1453 °С) արծաթի համեմատ (t_пл = 962 °С)՝ դրամանենգությաունից լավ ապահովված էր։

Նոր նմուշի մետաղադրամների թողարկումը թույլ էր տալիս ազատել մաքուր մետաղների մեծ քանակից՝ պղինձից և արծաթից, որոնցից հատվել էին առաջին կոպեկները, արդյունաբերական և այլ կարիքների համար։

1926-1931 թվականների նմուշի կոպեկներ
Պատկեր	Անվանական գին (կոպեկ)	Տրամագիծ (մմ)	Քաշ (գ)	Նյութ	Նկարագրություն			Ամսաթվեր
Պատկեր	Անվանական գին (կոպեկ)	Տրամագիծ (մմ)	Քաշ (գ)	Նյութ	Եզր	Արժեքի երես	Հակառակ երես	Թողարկում	Հատում	Հանվել
	1	15	1	բրոնզ (Cu+Al 95:5)	շերտավոր	արժեքը, հատման տարին, բուսական դեկորացիա	ՍՍՀՄ գերբ, «Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե՛ք» նաշանաբանը «ՍՍՀմ» գրությամբ	6 հունվար 1926	1926-1935	31 դեկտեմբեր 1960
	2	18	2						1926-1935
	3	22	3						1926-1935
	5	25	5						1926-1935
	10	17,27	1,8	նիկել	շերտավոր	աշխատավորը ձեռքին պահած վահանը, դրամի անվանական արժեքով, հատման տարին, երկրի անվանումը	ՍՍՀՄ գերբ, «Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե՛ք» նաշանաբանը	27 փետրվար 1932	1931-1934
	15	19,56	2,7						1931-1934
	20	21,84	3,6						1931-1934

Այս արտադրության բրոնզե կոպեկները առանց որևէ փոփոխության հատվել են մինչև 1935 թվականը, երբ փոխվեց արժեքի երեսի նկարը, հակառակ երեսը պահպանվեց առանց փոփոխության մինչև 1961 թվականը։

1935 թվականի նմուշի կոպեկներ

1935 թվականին գործածության դրվեցին նոր տեսակի կոպեկներ։ Կոպեկի բնութագիրիչները մնացին նույնը, բայց բոլորի աջ երեսին պարզ ձևով կար պատկեր, իսկ որոշներինը նաև հակառակ երեսին կար պատկեր։ Աջ երեսից անհետացավ «Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե՛ք» մշանաբանը և հայտնվեց պետության անվանումը, իսկ 10, 15 և 20 կապեկանոցների աջ երեսին մնաց անվանական արժեքը, իսկ հակառակ երեսին թողարկման տարեթիվը և պսակը։ Դիզայնի մանրամասն փոփոխությունը պատճառ դարձավ դրամավարկային դաշտի գերբեռնվածությունը, որը արտադրության համար մեծ դժվարություններ էր առաջացնում^[14]։

Այս տիպի կոպոեկները թողարկել են 1935-ից 1957 թվականներին։ Այս ամբողջ ընթացքում ԽՍՀՄ գերբը պատկերված է եղել աջ երեսին, մի քանի անգամ փոխվել է ժապավենների քանակը՝ միութենական երկրների քանակի հետ կապված, որոնք միացել են Միության կազմի մեջ՝ 1935—1936 թվականներին կոպեկների վրա եղել է 6 ժապավեն, 1937-1946 ՝ 11, 1948-1956՝ 16, իսկ 1957՝ 15 ժապավեն։

1947 թվականի դրամական բարեփոխումը կոպեկներին չառընչվեց, և սկսել են առանց փոփոխության հատվել մինչ և հետ ռեֆորմյան տարիներին։

1935 թվականի նմուշի կոպեկներ
Պատկեր	Անվանական գին (կոպեկ)	Տրամագիծ (մմ)	Քաշ (գ)	Նյութ	Նկարագրություն			Ամսաթվեր
Պատկեր	Անվանական գին (կոպեկ)	Տրամագիծ (մմ)	Քաշ (գ)	Նյութ	Եզր	Արժեքի երես	Հակառակ երես	Թողարկում	Հատում	Հանվել
	1	15	1	բրոնզ	շերտավոր	արժեքը, հատման տարին, բուսական դեկորացիա	«ՍՍՀՄ» մակագրություն, ՍՍՀՄ գերբ		1935-1941 1945-1946 1948-1957	1 հունվար 1999
	2	18	2						1935-1941 1945-1946 1948-1957
	3	22	3						1935-1941 1943 1945-1946 1948-1957
	5	25	5						1935-1941 1943 1945-1946 1948-1957	31 դեկտեմբեր 1960
	10	17,27	1,8	նիկել	շերտավոր	արժեքը, հատման տարին, բուսական դեկորացիա	«ՍՍՀՄ» մակագրություն, ՍՍՀՄ գերբ		1935-1946 1948-1957
	15	19,56	2,5						1935-1946 1948-1957
	20	21,84	3,6						1935-1946 1948-1957

1924 թվականի նմուշի թղթադրամներ

Невыпущенные 20 копеек 1924 года

ԿԳԿ և ԽՍՀՄ ժողովրդական կոմիսարների խորհուրդի կանոնակարգի համաձայն 1924^[9] փետրվարի 22-ից պահանջարկի անհրաժեշտության նպատակով դրամական միավորների փոխանակումը մետաղադրամների պակասի պայմաններում, թողարկվել են ժամանակավոր գանձապետական պարտատոմսեր 1, 2, 3, 5 և 50 կոպեկենր։ Նաև պատրաստվում էին թողարկել 20 կոպեկ թղթային տարբերակով, սակայն դա չիրականացվեց, իսկ այդ տիպի թղթադրամները հայտնի են որպես նմուշներ։

Բոլոր փոխանակված պարտատոմսերում 1923 թվականից պատկերված էր ԽՍՀՄ գերբը, 6 ժապավեններով և ԽՍՀՄ հանրապետությունների 6 լեզուներով մակագրությամբ, սերիական համարներ չկար, իսկ ֆինանսների կոմիսար Սոկոլնիկովի և գանձապահ Կոզլովի ստրորագրությունները միայն 50 կոպեկանոցի վրա էին պահպանվել։

Կազնաչևի տոմսերը 1, 3 և 5 ռուբլի արժողությամբ ոսկուց թողարկվել են 1924 թվականին փետրվարի 5-ին^[15] համաձայն ԿԳԿ և ԽՍՀՄ ժողովրդական կոմիսարների խորհուրդի կանոնակարգի։ Ինչպես և նախկին թղթադրամները, այս թղթադրամների վրա էլ կար ԽՍՀմ ֆինանսների կոմիսար Սոկոլնիկովի և գանձապահներից մեկի ստորագրությունները։ Սերիական համարը 7 նիշ էր, իսկ հենց սերինաները 1-3 1 ռուբիլանոցների վրա, 1-2 3 ռուբլիանոցի և 5 ռուբլու վրա։

1928 թվականին թողարկվել է ոսկյա 1 ռուբլիանոց, որը տարբերվում էր 1924 թվականի ջրայն նշանով և նոր ֆինանսների կոմիսար՝ Ն․ Պ․ Բրյուխանովի (1926—1930) ստորագրությամբ։ Սերիան 1-3 նշանակությամբ կամ էլ 1-2 տառանիշով։

1924 թվականի օգօոտոսին շրջանառության մեջ հայտնվեցին ԽՍՀՄ պետական բանկի արժողությամբ 3 չերվոնց^[16]։ Նրանց վրա պատկեր կար միայն մեկ կողմից, իսկ սերիական համարը ուներ АБ 123456 տեսքը։ Չերվոնեցի վրա կար Պետական բանկի կառավարման անդամների ստորագրությունները^[17]։ 1924 թվականին^[18] պատրաստվել են, բայց չեն թողարկվել տոմսեր՝ 1 և 5 չերվոնեցները։

1924 թվականի թողարկում
Պատկեր		Անվանական գին	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Նկարագրություն			Ամսաթվեր
Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Անվանական գին	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Ջրային նշան	Թողարկում	Տպագրում	Հանվել
		1 կոպեկ	40×66	բաց շագանակագույն	անվանական գինը մեծ թվերով և տառերով, ՍՍՀՄ գերբ, թողարկման տարեթիվը	անվանական գինը թվերով և տառերով, և ԽՍՀՄ հանրապետությունների լեզուներով գրված «Ս․Ս․Հ․Մ»	ստվերային քառակուսիներ	22 փետրվար 1924	1924	31 օգոստոս 1926
		2 կոպեկ		շագնակագույն
		3 կոպեկ		կանաչ
		5 կոպեկ		կապույտ
		50 կոպեկ	110×60	կապույտ-բեժ	անվանական գինը մեծ թվերով և տառերով, ՍՍՀՄ գերբ, թողարկման տարեթիվը, ֆինասների կոմիսարի և գանձապահի ստորագրությունները		լուսամուտներ
		ոսկյա 1 ռուբլի	80×155	նարնջագույն կապույտ	անվանական գինը տառերով, ԽՍՀՄ գերբը, կոմիսարի և գանձապահի ստորագրությունները	անվանական գինը թվերով, և ԽՍՀՄ հանրապետությունների լեզուներով, բացատրական նշումներ, արտադրության տարի	«1 ռուբլի», բուսական դեկորացիա	5 փետրվար 1924	1924 1928	1947
		ոսկյա 3 ռուբլի	168×75	կանաչ	անվանական գինը թվերով և տառերով, ՍՍՀՄ գերբ, թողարկման տարեթիվը, կոմիսարի և գանձապահի ստորագրությունները, հանգստացող աշխատավորներ ու գյուղացիները	անվանական գինը թվերով, և ԽՍՀՄ հանրապետությունների լեզուներով, բացատրական նշումներ	«ՍՍՀՄ 3», դեկորացիա, «ԵՐԵՔ ՌՈՒԲԼԻ»		1924
		ոսկյա 5 ռուբլի	181×86	մանուշակագույն կապույտ	անվանական գինը թվերով և տառերով, ՍՍՀՄ գերբ, թողարկման տարեթիվը, կոմիսարի և գանձապահի ստորագրությունները, տրակտորը դաշտում		«ՍՍՀՄ5», դեկորացիա, «Հինգ ռուբլի»
		3 չերվոնեց	180×106	սև	սերմացանի նկար, անվանական գինը, ՍՍՀՄ գերբ, բացատրական գրություններ, պետական բանկի խորհրդի անդամների կնիքը և ստորագրությունները	բացակայում է	«ԳԲ», անվանական արժեք, թողարկման թիվը, դեկորացիա	30 հուլիս 1924
Պատկերի մասշտաբը՝ 1,0 պիկսելը մեկ մմ

1926 թվականի^[19] մայիսի 21-ի ԿԳԿ և ԽՍՀՄ ժողովրդական կոմիսարների խորհուրդի կանոնակարգի համաձայն շրջանառության մեջ դրվեց վերջնաժամկետ և ժամանակավոր գանձապետական պարտատոմսերի անվանական արժեքով փոխանակումը 1-50 կոպեկները թղթադրամներովմինչև 1926 թվականի օգոստոսի 31-ը, իսկ ԽՍՀՄ-ի ասիական մասի որոշ տարածքներում մինչև 1927^[20] թվականի հունվարի 1-ը։

1, 3, 5 ոսկյա ռուբլիները և 3 չերվոնեցները դրամական բարեփոխումների ընթացքում շրջանառությունից հանվել են 1947 թվականին, չնայած նրանք իրականում փոխարինվեցին ավելի ուշ ատրտադրության տոմսերով։

1925 թվականի նմուշի թղթադրամներ

1925 թվականի մարտից մինչև 1930-ական թվականների սկիզբը ԽՍՀՄ Պետական բանկը իրականացրել է գանձապետական տոմսերի անվանական արժեքի թողարկումը 3 և 5 ռուբլի օրինակով 1925 թվականին։ Դրմներն ստորագրվել են Ֆինանսների Ժողովրդական կոմիսար Գ. Ա. Սոկոլնիկովի և գանձապահներից մեկը։ Սերիական համարը 6-նիշով, սերիա 1 կամ 2՝ գրված։

1925 թվականի թողարկում
Պատկեր		Անվանական գին (ռուբլի)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Նկարագրություն			Ամսաթվեր
Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Անվանական գին (ռուբլի)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Ջրային նշան	Թողարկում	Տպագրում	Հանվել
		3	128×62	մուգ կանաչ կապույտ վարդագույն	անվանական գինը թվերով և տառերով, և ԽՍՀՄ հանրապետություն-ների լեզուներով, ԽՍՀՄ գերբ, թողարկման տարեթիվը, պետական բանկի կոմիսարի և գանձապահի ստորագրություաննները, բացատրական գրություններ	անվանական գինը թվերով, և ԽՍՀՄ հանրապետությունների լեզուներով,	բացակայում է	մարտ 1925	1925	1947
		5	165×70	սև կապույտ վարդագույն	անվանական գինը թվերով և տառերով, և ԽՍՀՄ հանրապետություն-ների լեզուներով, ԽՍՀՄ գերբ, թողարկման տարեթիվը, աշխատավորի նկար,պետական բանկի կոմիսարի և գանձապահի ստորագրություաննները	անվանական գինը թվերով, և ԽՍՀՄ հանրապետությունների լեզուներով, բացատրական գրություններ	«5»	մարտ 1925	1925	1947
Պատկերի մասշտաբը՝ 1,0 պիկսելը մեկ մմ

1947 թվականի դրամական բարեփոխումների ընթացքում այդ գանձապետական տոմսերը հանվել են շրջանառությունից, չնայած ըստ էության ավելի շուտ էին գործածությունից հանվել։

1926-1932 թվականների նմուշի թղթադրամներ

1926-1932 թվականներին ԽՍՀՄ Պետական բանկը թողարկել է մի քանի անվանական արժեքով թղթադրամ, անվանական չերվոնեցներ։ 1, 2 և 3 չերվոնեց տպագրվում էին մեծ թղթի վրա առանց ջրի նշանի, իսկ 5 չերոնեցը ջրային նշանով էր, բայց առանց հակառակ երեսի։ Բոլոր թղթադրամների սերիական համարը АБ 123456 էր։ Չերվոնեցների վրա կար Պետական բանկի անդամների ստորագրությունները։

1926—1932 թվականների թղթադրամ
Պատկեր		Անվանական գին (չերվոնեց)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Նկարագրություն			Ամսաթվեր
Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Անվանական գին (չերվոնեց)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Ջրային նշան	Թողարկում	Տպագրում	Հանվել
		1	155×84	մուգ կապույտ	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ռուսերեն, գերբը և հանրապետությունների անունները, թողարկման տարեթիվը, Պետական բանկի անդամների ստորագրությունները, բացատրական գրություններ	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ռուսերեն	բացակայում է	հոկտեմբեր 1926	1926	1947
		2	158×88	կանաչ	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ԽՍՀՄ հանրապետությունների լեզուներով, ԽՍՀՄ գերբը, Պետական բանկի անդամների ստորագրությունները, բացատրական գրություններ	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ԽՍՀՄ լեզուներով, թողարկման տարեթիվը		հուլիս 1928	1928
		3	158×88	կանաչ	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ԽՍՀՄ հանրապետությունների լեզուներով, ԽՍՀՄ գերբը, Պետական բանկի անդամների ստորագրությունները, թողարկման տարեթիվը բացատրական գրություններ	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ԽՍՀՄ լեզուներով, հանրապետությունների անվանումները		սեպտեմբեր 1932	1932
		5	180×105	մուգ կապույտ	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ԽՍՀՄ հանրապետությունների լեզուներով, ԽՍՀՄ գերբը, Պետական բանկի անդամների ստորագրությունները, թողարկման տարեթիվը բացատրական գրություններ	բացակայում է	«5 չերվոնեց ԽՍՀՄ», «Պետական բանկ 1928», դեկորացիա	հուլիս 1928	1928
Պատկերի մասշտաբը՝ 1,0 պիկսելը մեկ մմ

Այս արտադրության չերվոնեցները օրենքով մնացին որպես վճարման արտարժույթ մինչև 1947 թվականի բարեփոխումները, չնայած 1937թվականի նմուշի նմանատիպ անվանումների թղթադրամների հետ մեկտեղ, դրանք նույնիսկ ավելի վաղ դուրս եկել գործածությունից։

1934 թվականների նմուշի թղթադրամներ

1934 թվականի հունիսից ԽՍՀՄ Պետական բանկը սկսեց թողարկել գանձապետական նոր տիպի տոմեսեր 1,3 և 5 ռուբլի արժողությամբ։ 1934 թվականից մինչև 1936 թվականը թղթադրամներ են թողարվկել ֆինանսների կոմիսար Գ․ Ֆ․ Գրինկոյի ստորագրությամբ։ Նրա ձերբակալությունից հետո 1937 թվականին դրամի շրջանառությունը ստորագրությամբ «Ժողովրդի թշնամի» քաղաքական տեսնակյունից «ճիշտ» չէր դիտվում։ Սրա հետ կապված որոշում կայացվեց միևնույն տեսքով նույն արժողությամբ թղթադրամները թողարկել, բայց առանց Գրենկոյի ստորագրության, ավելին, նման իրավիճակից խուսափելու համար, նախատեսվում է թղթադրամներ թողարկել առանց որևէ մեկի ստորագրությունների, օրինակ, Գրինկոյի իրավահաջորդ, որպես ֆինանսների ժողովրդական կոմիսար Վ․ Չուբարի։ Որոշումը իրապես համարվեց «ճիշտ», քանի որ հետագայում նաև Չուբարը ձերբակալվեց և գնդակահարվեց։ Երկու արտադրության թղթադրամներն էլ առանց ջրային նշանի էին, ունեցել են А 123456 համարով տեսք (միայն առաջին թողարկուները) կամ АБ 123456 (երկու թողարկուներն էլ)։

1934 թվականի թղթադրամ
Պատկեր		Անվանական գին (ռուբլի)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Նկարագրություն			Ամսաթվեր
Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Անվանական գին (ռուբլի)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Ջրային նշան	Թողարկում	Տպագրում	Հանվել
		1	118×60	կապտասև բաց դեղնավում	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ԽՍՀՄ հանրապետությունների լեզուներով, ԽՍՀՄ գերբը, թողարկման տարեթիվը բացատրական գրություններ	անվանական գինը մեծ թվերով	բացակայում է	հունիս 1934	1934 1937	1947
		3	136×68	մուգ կանաչ, կնաչ
		5	136×70	մուգ կապույտ երկնագույն
Պատկերի մասշտաբը՝ 1,0 պիկսելը մեկ մմ

Այս տիպի թղթադրամաները օրինական էին մինչև 1947 թվականի բարեփոխումները, չնայած ավելի վաղ 1938 թվականի ռուբլու հետ դուրս են եկել գործածությունից։

1937-1938 թվականների նմուշի թղթադրամներ

1938 թվականին թողարկվել են նոր գանձապետական թղթադրամներ 1,3, 6,և 5 ռուբլի արժողությամբ։ Թղթադրամի գույնը՝ ավանդակն էր, իսկ ոչ ավանդականը՝ բացակայում էր ջրի նշանը։ Ավելի բարձր արժեք ունեցող թղթադրամները թողարկվել են ԽՍՀՄ Պետական բանկում նշված անվանական արժեքով՝ չերվոնեց։

1937—1938 թվականների թղթադրամ
Պատկեր		Անվանական գին	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Նկարագրություն			Ամսաթվեր
Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Անվանական գին	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Ջրային նշան	Թողարկում	Տպագրում	Հանվել
		1 ռուբլի	125×60	շագանակագույն նարնջագույն	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ԽՍՀՄ հանրապետությունների լեզուներով, ԽՍՀՄ գերբը, թողարկման տարեթիվը, բացատրական գրություններ, հանքափորի նկար	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ԽՍՀՄ լեզուներով	բացակայում է	1938	1938	1947
		3 ռուբլի	135×67	կանաչ	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ԽՍՀՄ հանրապետությունների լեզուներով, ԽՍՀՄ գերբը, թողարկման տարեթիվը, բացատրական գրություններ, զինվոր
		5 ռուբլի	145×70	կապույտ	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ԽՍՀՄ հանրապետությունների լեզուներով, ԽՍՀՄ գերբը, թողարկման տարեթիվը, բացատրական գրություններ, օդաչուն օդանավի մոտ
		1 չերվոնեց	161×80	մոխրագույն	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ԽՍՀՄ հանրապետությունների լեզուներով, ԽՍՀՄ գերբը, թողարկման տարեթիվը, բացատրական գրություններ, Լենինի նկարը	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ԽՍՀՄ լեզուներով, թողարկման տարեթիվը		հունվար 1938	1937
		3 չերվոնեց	171×88	կարմիր շագանակագույն
		5 չերվոնեց	180×91	կանաչ
		10 չերվոնեց	192×100	սև
Պատկերի մասշտաբը՝ 1,0 պիկսելը մեկ մմ

Ռուբլին 1947 թվականի բարեփոխումից հետո

1947 թվականին անցկացվեց հերթական դրամական բարեփոխումը։ Առանց գների մասշտաբների փոփոխության հին թղթադրամները նորերի հետ փոխանակվեցին 10:1 հարաբերությամբ։ Կոմպեկները իրենց արժեքով մնացին գործածության մեջ։

1947 բարեփոխումից հետո տարվա մեջ երկու անգամ թղթադրամներ թողարկվնեցին, որոնք տարվերվում էին ԽՍՀՄ գերբի վրա եղած ժապավենների քանակով՝ առաջին թողարկման մեջ նրանց քանակը 16-ն էր, իսկ երկրորդինը՝ (1957 թվական)՝ 15։ Համապատասխանաբար փոփոխվեցին նաև մակագրությունների քանակը «մեկ ռուբլի» միութենական երկրների լեզուներով։ Չնայած դիզայնի փոփոխությանը, երկրորդ թողարկման ամսաթիվը մնում է նույնը՝ 1947 թվական։

1947 թվականի թողարկում
Պատկեր		Անվանական գին (ռուբլի)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Նկարագրություն			Ամսաթվեր
Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Անվանական գին (ռուբլի)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Ջրային նշան	Թողարկում	Տպագրում	Հանվե
		1	82×125	կապույտ նարնջագույն	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ԽՍՀՄ հանրապետությունների լեզուներով, ԽՍՀՄ գերբը, թողարկման տարեթիվ	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ռուսերեն, բացատրական գրություններ, հացահատիկի խուրցի ֆոնի վրա մուրճ և մանգաղ	5-թև աստղ	16 դեկտեմբեր 1947	1947 1957	1 ապրիլ 1961
		3	86×135	կանաչ վարդագույն		անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ռուսերեն, բացատրական գրություններ
		5	88×145	երկնագույն նարնջագույն		անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ռուսերեն, բացատրական գրություններ, մուրճ և մանգաղ
		10	161×92	վարդագույն երկնագույն	անվանական արժեքը թվով մակագրություն ռուսերեն, մուրճ և մանգաղ, Լենինի նկարը	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ԽՍՀՄ լեզուներով, ԽՍՀՄ գերբը, թողարկման տարեթիվը, բացատրական մակագրություններ
		25	171×96	երկնագույն կանաչ	անվանական արժեքը թվով մակագրություն ռուսերեն, հանրապետությունների անունները, Լենինի նկարը, բացատրական մակագրություն
		50	218×103	կանաչ վարդագույն	անվանական արժեքը թվով մակագրություն ռուսերեն, հանրապետությունների անունները, Լենինի նկարը,,ԽՍՀՄ գերբը, բացատրական մակագ, բացատրական մակագրություն		Լենինի նկարը
		100	228×115	բեժ վարդագույն	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ԽՍՀՄ հանրապետությունների լեզուներով, Լենինի նկարը, Խսհմ գերբը, թողարկման տարեթիվը, բացատրական մակագրություն	Մոսկովյան Կրեմլի համայնապատկերը, Սոֆիայի ափը, անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ռուսերեն, պետությունների անվանումները, բացատրական գրություններ	Լենինի նկարը
Պատկերի մասշտաբը՝ 1,0 պիկսելը մեկ մմ

Ռուբլին 1961 թվականի բարեփոխումից հետո

1961 թվականի անցկացվեց հերթական դրամական բարեփոխումը։ Գների մասշտաբը 1961 թվականի հունվարի 1-ից փոփոխվեց 10 անգամ։ 1, 2 և 3 մետաղե դրամները մնացին նույն անվանական արժեքին։ 1961 թվականի դրամական միավորները ԽՍՀմ պատմության մեջ եղան ամենաերկարակյացը՝ առանց որևէ լուրջ փոփոխության նրանք կիրառության մեջ մնացին մինչև 1991 թվականի հունվարի 23-ը։

1961 թվականի նմուշի կոպեկներ

Այս նմուշի մետաղադրամները շրջանառության մեջ էին բավականաչափ երկար ժամանակահատվածում։ Ֆորմալ կերպով այդ մետաղադրամները մնացին օրինական մինչև 1998 թվականի վերջը, իսկ միչև 2002 թվականի դեկտեմբերի 31-ը նրանց կարելի էր փոխանակել Ռոսատանի բանկերում ըստ քանակության, 1 նոր կոպեկը (10 հին ռուբլիով)։

1961թվականի կոպեկենրի հետ շրջանառության մեջ էին, նրանց հետ չափերով համապատասխանող 1926-1957 թվականների 1, 2 և 3 կոպեկենրը։

1961 թվականի նմուշի կոպեկներ
Պատկեր	Անվանական գին	Տրամագիծ (մմ)	Քաշ (գ)	Նյութ	Նկարագրություն			Թողարկման տարեթիվ
Պատկեր	Անվանական գին	Տրամագիծ (մմ)	Քաշ (գ)	Նյութ	Եզր	Արժեքի երես	Հակառակ երես	Թողարկման տարեթիվ
	1 կոպեկ	15	1	պղինձ-ցինկ	շերտավոր	անվանական արժեքը, հատման տարեթիվը, բուսական դեկորացիա	«ԽՍՀՄ» մակագրություն, ՊՍՀՄ գերբը	1961-1991
	2 կոպեկ	18	2					1961-1991
	3 կոպեկ	22	3					1961-1962 1965-1991
	5 կոպեկ	25	5					1961-1962 1965-1991
	10 կոպեկ	17,27	1,8	պղինձ-նիկել	շերտավոր	անվանական արժեքը, հատման տարեթիվը, բուսական դեկորացիա	«ԽՍՀՄ» մակագրություն, ՊՍՀՄ գերբը	1961-1962 1965-1991
	15 կոպեկ	19,56	2,5					1961-1962 1965-1991
	20 կոպեկ	21,8	3,4					1961-1962 1965-1991
	50 կոպեկ	24	4,4		հարթ գրությունով			1961 1964-1991
	1 ռուբլի	27	7,5		հարթ գրությունով		«ԽՍՀՄ» մակագրություն, ՊՍՀՄ գերբը	1961 1964-1991

Հուշանվեր կոպեկներ

Հուշանվեր կոպեկների թողարկումը ԽՍՀՄ-ում սկսվել է 1965 թվականից, երբ թողարվեց 1 ռուբլի արժողությամբ կոպեկը, նվիրված Հաղթանակի օրվա 20-ամյակի տարելիցին։ Մետաղադրամները թողարկվում էին տարբեր հիշարժան իրադարձությունների պատվին, նշանավոր մարդկանց տարեդարձի, ինչեպս նաև ճարտարապետական շինությունների և կենդանիների պատկերներով։ Նրանք հիմնական հատվում էին պղինձ-նկելային խառնուրդից։ Բացի այդ, կոպեկներ էին թողարկվում արծաթից, ոսկուց, պլատինից և պալադիումից։

1961 թվականների նմուշի թղթադրամներ

1961 թվականի թողարկում
Պատկեր		Անվանական գին (ռուբլի)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Նկարագրություն			Թողարկման տարեթիվ	Հանվելու տարեթիվ
Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Անվանական գին (ռուբլի)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Ջրային նշան	Թողարկման տարեթիվ	Հանվելու տարեթիվ
		1	105×53	բեժ	ԽՍՀՄ գերբ, անվանական արժեք	անվանական արժեքը թվերով և ԽՍՀՄ հանրապետությունների պաշտոնական լեզուներով մակագրությամբ	մուգ և բաց 5-թևանի աստղեր	1 հունվար 1961	31 դեկտեմբեր 1993
		3	113×57	կանաչ	ԽՍՀՄ գերբ, անվանական արժեք տեսարան Մոսկովյան Կրեմլ
		5	113×57	երկնագույն	ԽՍՀՄ գերբ, անվանական արժեք, Մոսկովյան Կրեմլի Սպասկայա աշտարակը
		10	124×62	կարմիր	Վ․ Ի․ Լիենինի կիսադեմը, ԽՍՀՄ գերբը անվանական արժեքը թվերով և մակագրությամբ
		25	124×62	մանուշակագույն					26 հուլիս 1993
		50	140×71	կանաչ		անվանական արժեքը թվերով և ԽՍՀՄ հանրապետությունների պաշտոնական լեզուներով մակագրությամբ, Սենատի պալատը և Սենատի աշտարակը	Լենինի կիսադեմը		23 հունվար 1991
		100	140×71	շագանակագույն		անվանական արժեքը թվերով և ԽՍՀՄ հանրապետությունների պաշտոնական լեզուներով մակագրությամբ	Լենինի կիսադեմը		23 հունվար 1991
Պատկերի մասշտաբը՝ 1,0 պիկսելը մեկ մմ

1991 թվականի ռեֆորմից հետո

1991 թվականի նմուշի կոպեկներ

1991 թվականին ԽՍՀՄ պետական բանկը թողարկեց նոր նմուշի 10 և 50 կոպեկանոցներ, և 1, 5 և 10 մետաղե ռուբլիներ։

Կոպեկների աջ երեսին պատկերված է Մոսկվայի կրեմլը և «Պատական Բանկ • ԽՍՀՄ •» մակագրությունը, հակառակ երեսին՝ անվանական արժեքը՝ դրոշմած, բուսական դեկորացիա (հացահատիկի խուրց և կաղնու փաթաթված ճյուղ), թողարկման տարեթիվը։

1991 թվականի նմուշի կոպեկներ
Պատկեր	Անվանական գին	Տրամագիծ (մմ)	Հաստություն (մմ)	Քաշ (գ)	Նյութ	Եզր	Թողարկման տարեթիվ	Հանման տարեթիվ
	10 կոպեկ	17,6	1,25	2,3	պողպատ, երեսպատված արույրով	հարթ	1991	հունվար 1999
	50 կոպեկ	18	1,25	2,3	պղինձ+նիկել	շերտավոր
	1 ռուբլի	21	1,45	3,75		շերտավոր
	5 ռուբլի	24	1,6	5,25		ընդհատվող շերտավոր, 15 մասով 8 փոսիկներով
	10 ռուբլի	25	1,95	6,25	օղակ։ պղինձ+նիկել կենտրոն։ պղինձ+ցինկ	ընդհատվող շերտավոր, 12 մասով 10 փոսիկներով	1991 1992

1991 թվականների նմուշի թղթադրամներ

1991 թվականի դրամական բարեփոխումների ընթացքում թողարկվեցին նոր թղթադրամներ 50 և 100 արժողությամբ։ 1991 թվականի դրամական միավորների վրա դրամի անվանական արժեքը գրված էր ԽՍՀՄ պետությունների լեզուներից միայն ռուսերեն։

Մյուս արժողությամբ թղթադրամները, ներառյալ նորերը՝ 200, 500 և 1000 ռուբլիները, թողարկվել են ավելի ուշ^[21]։

1, 3, 5, 10 և 25 ռուբլի արժողությամբ թղթադրամները 1961 թվականի նմուշներն էին և բոլոր շրջանառվող թղթադրամները շարունակում էին մնալ օրինական։

1991 թվականի թողարկում
Պատկեր		Անվանական գին (ռուբլի)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Նկարագրություն			Թողարկման տարեթիվ	Հանվելու տարեթիվ
Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Անվանական գին (ռուբլի)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Ջրային նշան	Թողարկման տարեթիվ	Հանվելու տարեթիվ
		1	105×53	բեժ կարմիր	ԽՍՀՄ գերբ, անվանական արժեք	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ռուսերեն,	մուգ և բաց 5-թևանի աստղեր և ալիքավոր ժապավեններ	27 հունիս 1991	31 դեկտեմբեր 1993
		3	113×57	կանաչ վարդագույն	ԽՍՀՄ գերբ, անվանական արժեք տեսարան Մոսկովյան Կրեմլ			3 նոյեմբեր 1991
		5	113×57	երմնագույն վարդագույն	ԽՍՀՄ գերբ, անվանական արժեք, Մոսկովյան Կրեմլի Սպասկայա աշտարակը			5 հուլիս 1991
		10	124×62	կարմիր վարդագույն	Վ․ Ի․ Լիենինի կիսադեմը, ԽՍՀՄ գերբը անվանական արժեքը թվերով և մակագրությամբ		մուգ և բաց 5-թևանի աստղեր	10 հուլիս 1991
		50	140×71	կանաչ դեղին		անվանական արժեքը թվերով և ԽՍՀՄ հանրապետությունների պաշտոնական լ եզուներով մակագրությամբ, Կրեմլի մեծ պալատ Տայնիցկի աշտարակ	Լենինի կիսադեմը	23 հունվար 1991	26 հուլիս 1993
		100	140×71	բեժ շագանակագույն կապույտ		անվանական արժեքը թվերով և ԽՍՀՄ հանրապետությունների պաշտոնական լեզուներով մակագրությամբ, աշտարակ		23 հունվար 1991
		200	144×71	կանաչ շագանակագույն		Սվեզդովի պալատ, Տրոյիցկի աշտարակ		30 նոյեմբեր 1991
		500		կարմի ալ կանաչ		ԽՍՀՄ Գերագույն խորհուրդի շենքը, Սպասկի աշտարակ		24 դեկտեմբեր 1991
		1000		կանաչ շագանակագույն		տեսարան Մոսկովյան Կրեմլ Վոսիլևվսկի կողմից		19 մարտ 1992
Պատկերի մասշտաբը՝ 1,0 պիկսելը մեկ մմ

1992 թվականների նմուշի թղթադրամներ

1992թվականին թողարվեցին նոր նմուշի թղթադրամներ 50, 100, 200, 500 և 1000 ռուբլի արժողությամբ։ Թղթադրամների վրա որոշ գրաֆիկական փոփոխություններ էին արված։

Չնայած, որ 1991 թվականի դեկտեմբերի 20-ին ԽՍՀՄ պետական բանկը լուծարվեց և իր գործունեությունը դադարեցրեց 1992 թվականի մարտի 1-ից, ՌՖ կենտրոնական բանկի կղմից թողարկված թղթադրամները կոչվում էին ԽՍՀմ պետական բանկի տոմսեր։ Ռուսաստանի տարածքում, 1993 թվականի հուլիսի 26-ից սկսված դրամական բարեփոխումների արդյունքում, դրանք շրջանառությունից հանվել են նախորդ թղթադրամների հետ միասին։

1992 թվականի թողարկում
Պատկեր		Անվանական գին (ռուբլի)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Նկարագրություն			Թողարկման տարեթիվ	Հանվելու տարեթիվ
Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Անվանական գին (ռուբլի)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույն	Երեսի կողմ	Հակառակ կողմ	Ջրային նշան	Թողարկման տարեթիվ	Հանվելու տարեթիվ
		50	140×71	կանաչ դեղին	Վ․ Ի․ Լիենինի կիսադեմը, ԽՍՀՄ գերբը անվանական արժեքը թվերով և մակագրությամբ	անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ռուսերեն, Կրեմլի Մեծ պալատը, Տայնիցկայա աշտարակը	5-թևանի աստղեր և ալիքավոր ժապավեններ	1 հուլիս 1992	26 հուլիս 1993
		100^[22]	140×71	բեժ շագանակագույն կապույտ		անվանական արժեքը թվով, մակագրություն ռուսերեն	մուգ և բաց 5-թևանի աստղեր	4 մարտ 1992
		200	144×71	կանաչ շագանակագույն		Սվեզդովի պալատ, Տրոյիցկի աշտարակ	5-թևանի աստղեր և ալիքավոր ժապավեններ	1 հուլիս 1992
		500		կարմիր ալ կանաչ		ԽՍՀՄ Գերագույն խորհուրդի շենքը, Սպասկի աշտարակ	մուգ և բաց 5-թևանի աստղեր
		1000		կանաչ շագանակագույն		տեսարան Մոսկովյան Կրեմլ Վոսիլևվսկի կողմից	մուգ և բաց 5-թևանի աստղեր
Պատկերի մասշտաբը՝ 1,0 պիկսելը մեկ մմ

Արտարժույթի ինքնարժեք

Խորդրդային ռուբլու ինքարժեքը կապված էր ոսկու հետ։ Ստորև աղյուսակով ներկայացված է պաշտոնական ինքնարժեքը ԱՄՆ դոլարի հետ՝ այդ ժամանակ աշխարհի ամենակայուն արժույթի, տարբեր տարիների խորհրդային ռուբլու համեմատ։

Ամսաթիվ	ԱՄՆ դոլարի արտարժույթը խորհրդային ռուբլով^[23]
01.01.1924	2,2000
01.04.1924	1,9405
01.01.1927	1,9450
01.02.1928	1,9434
01.04.1933	1,9434
01.05.1933	1,7474
01.01.1934	1,2434
01.01.1935	1,1509
01.01.1936	1,1516
01.01.1937	5,0400
19.07.1937	5,3000
01.02.1950	5,3000
01.03.1950	4,0000
01.12.1960	4,0000
01.01.1961	0,9000
01.12.1971	0,9000
01.01.1972	0,8290
01.01.1973	0,8260
01.01.1974	0,7536
01.01.1975	0,7300
01.01.1976	0,7580
01.01.1977	0,7420
01.01.1978	0,7060
01.01.1979	0,6590
03.01.1980	0,6395
01.01.1981	0,6750
01.01.1982	0,7080
13.01.1983	0,7070
01.01.1984	0,7910
28.02.1985	0,9200
01.01.1986	0,7585
01.01.1987	0,6700
06.01.1988	0,5804
04.01.1989	0,6059
03.01.1990	0,6072
02.01.1991	0,5605
13.02.1991	0,5450
01.01.1992	0,5549
Աղբյուր։ Ռուսաստանի կենտրոնական բանկ^[2].

Խորհրդային ռուբլուց հրաժարումը և ռուբլու գոտու անկում

1993 թվականի հուլիսի 26-ից օգոստոսի 7-ը Ռուսաստանում իրականացվել է դրամավարկային քաղաքականություն, որի ընթացքում դրամական շրջանառությունից հանվել են ԽՍՀՄ պետական բանկի գանձապետական տոմսերը։ Բարեփոխումը նաև լուծեց Ռուսաստանի դրամական դրամական հարցերը և ԱՊՀ երկրների դրամական միավորների հարցը, որոնք ռուբլին օգտագործում էին որպես դրամական միավոր։

1992-1993 թվականների ընթացքում նախկին խորհրդային երկրները ներդրեցին սեփական արտարժույթը, որոշները զուգահեռ օգտագործել են նաև ռուբլին։ Բացառություն են կազմել Տաջիկստանը (ռուսական ռուբլին պահպանվել է մինչև 1995 թվականը), Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետությունը (1994), ներկայումս՝ Աբխազիան և Հարավային Օսիան (շարունակում են օգտագործել ռուսական ռուբլին)։

Ռուբլու հուշարձանը, Պայակ գյուղում, գերեզմանի ձևով, Էստոնիա։ «Ննջիր խաղաղությամբ ռուսական ռուբլի (1940—1992)»՝ նշում է գրությունը։

Պետություն	Նոր արտարժույթ	Փոխարժեք	Ներածման տարեթիվ
Ադրբեջան (բացի Արցախի Հանրապետություն)	Ադրբեջանական մանաթ	10 խորհրդային ռուբլի 5000 հին մանաթ	15 օգոստոս 1992 1 հունվար 2006
Հայաստան Արցախի Հանրապետություն	Հայկական դրամ	200 խորհրդային ռուբլի	22 նոյեմբեր 1993
Բելառուս	Բելառուսական ռուբլի	10 խորհրդային ռուբլի 1000 հին ռուբլի 10000 հին ռուբլի	25 մայիս1992 1 հունվար 2000 1 հուլիս 2016
Վրաստան (բացի Աբխազիայի Հանրապետություն և Հարավային Օսիայի Հանրապետություն)	Վրացական կուպոն Վրացական լարի	1 խորհրդային ռուբլի 1 000 000 կուպոն լարի	5 ապրիլ 1993 2 հոկտեմբեր1995
Ղազախստան	Ղազախական տենգե	500 խորհրդային ռուբլի	15 նոյեմբեր 1993
Ղրղզստան	Կիրգիզական սոմ	200 խորհրդային ռուբլի	10 մայիս 1993
Լատվիա	Լատվիական ռուբլի Լատվիական լատ Եվրո	1 խորհրդային ռուբլի 200 լատվիական ռուբլի 0,702804 լատա	7 մայիս 1992 5 մարտ 1993 1 հունվար 2014
Լիտվա	Լիտվական տալոն Լիտվական լիտ Եվրո	1 խորհրդային ռուբլի 100 կտրոն 3,45280 լատա	5 օգոստոս 1991 25 հունիս 1993 1 հունվար 2015
Մոլդովա (բացի Մերձդնեստր)	Մոլդովական կուպոն Մոլդովական լեյ	1 խորհրդային ռուբլի 1000 կուպոն	10 հունիս 1992 29 նոյեմբեր 1993
Ռուսաստան Աբխազիայի Հանրապետություն Հարավային Օսիայի Հանրապետություն	Ռուսական ռուբլի	1 խորհրդային ռուբլի 1000 հին ռուբլի	26 հուլիս 1993 1 հունվար 1998
Մերձդնեստր	Մերձդնեստրյան ռուբլի	1 խորհրդային ռուբլի 1 000 000 հին ռուբլի	17 օգոստոս 1994 1 հունվար 2001
Տաջիկստան	Տաջիկական ռուբլի Տաջիկական սոմոնի	100 խորհրդային ռուբլի 1000 ռուբլի	10 մայիս 1995 30 հոկտեմեբր 2000
Թուրքմենստան	Թուքմենական մանաթ	500 խորհրդային ռուբլի 5000 հին մանաթ	1 նոյեմբեր 1993 1 հունվար 2009
Ուկրաինա	Ուկրաինական կարբովանեց Ուկրաինական գրիվեն	1 խորհրդային ռուբլի 100 000 կաբովանեց	10 հունվար 1992 2 սեպտեմբեր 1996
Ուզբեկստան	Սում-կուպոն Ուզբեկական սում	1 խորհրդային ռուբլի 1000 սում-կուպոն	15 նոյեմբեր 1993 1 հուլիս 1994
Էստոնիա	Էստոնական կրոն Եվրո	10 խորհրդային ռուբլի 15,6466 էստոնական կրոն	20 հունիս 1992 1 հունվար 2011

Մշակույթում

«Ռուբլի և դոլար» Սերգեյ Միխալկով բանաստեղծությունը(1952)։

…Եվ ես ազգային ռուբլին եմ, և ես ժողովրդի ձեռում եմ,
Որը աշխարհ է կառուցում և աշխարհին խաղաղության է կանչում,
Ի հեճուկս բոլոր թշնամիների տարեց տարի ամրանում եմ։
Դե քաշվեք մի կողմ՝ խորհրդային ռուբլին է գալիս։

Տես նաև

Ռուսական ռուբլի

Ծանոթագրություններ

↑ Народное хозяйство СССР за 70 лет. Юбилейный статистический ежегодник / Отв. за выпуск Л. А. Уманский. — М.: Финансы и статистика, 1987. — С. 466.
↑ ^2,0 ^2,1 Курсы валют за период до 01.07.1992 — на сайте Центробанка РФ
↑ Постановление ЦИК СССР от 23 ноября 1923 «О выпуске в обращение денежных знаков образца 1923 г. с надписями на языках, указанных в ст. 34 Конституции Союза ССР» — КонсультантПлюс
↑ Декрет ЦИК СССР от 18 декабря 1923 «О выпуске в обращение денежных знаков образца 1923 года достоинством в 15000 рублей с надписями на языках, указанных в ст. 34 Конституции Союза С. С. Р.» — КонсультантПлюс
↑ Декрет ЦИК и СНК СССР от 7 февраля 1924 «О выпуске в обращение денежных знаков образца 1923 года достоинством в 25000 рублей с надписями на языках, указанных в ст. 34 Конституции СССР» — Бонистика Клуб
↑ Декрет ЦИК и СНК СССР от 14 февраля 1924 «О прекращении эмиссии советских денежных знаков, стоимость которых не обозначена в твёрдой валюте» — Бонистика Клуб
↑ Декрет СНК СССР от 23 марта 1924 «О продлении срока приема в платежи и к обмену на твердую валюту денежных знаков образца 1923 года» — Бонистика Клуб
↑ Декрет СНК СССР от 8 марта 1924 «О порядке выкупа советских денежных знаков, стоимость которых не обозначена в твёрдой валюте» — Бонистика Клуб
↑ ^9,0 ^9,1 Постановление ЦИК и СНК СССР от 22 февраля 1924 «О чеканке и выпуске в обращение серебряной и медной монеты советского образца» — КонсультантПлюс
↑ Постановление СНК СССР от 20 мая 1925 «О чеканке и выпуске в обращение медной полукопеечной монеты» — КонсультантПлюс
↑ Мерников, 2012, էջ 148
↑ Постановление ЦИК и СНК СССР от 6 января 1926 «О чеканке и выпуске в обращение новой мелкой разменной монеты» — КонсультантПлюс
↑ Постановление ЦИК и СНК СССР от 27 февраля 1932 «О чеканке и выпуске в обращение разменной никелевой монеты» — КонсультантПлюс
↑ Щелоков А. А. — Монеты СССР: Каталог. — 2-е изд. — М.: Финансы и статистика, 1990. — 240 с. ISBN 5-279-00460-X
↑ Постановление ЦИК и СНК СССР от 5 февраля 1924 «О выпуске государственных казначейских билетов» — КонсультантПлюс
↑ Циркуляр Правления Государственного банка СССР от 30 июля 1924 года № 55 «О выпуске в обращение банковских билетов 3-червонного достоинства образца 1924 года»
↑ Два варианта: 1) А. Н. Шейнман, З. С. Каценеленбаум, Н. Петрушев, Д. Д. Михельман, В. В. Шер; 2) Г. Л. Пятаков, З. С. Каценеленбаум, Г. М. Аркус, В. В. Шер
↑ «Советские червонцы 1924 — bonistica.ru». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ նոյեմբերի 29-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
↑ Постановление ЦИК и СНК СССР от 21 мая 1926 «О предельном сроке приёма в платежи и к обмену временных казначейских бон» — КонсультантПлюс
↑ Постановление ЦИК и СНК СССР от 26 ноября 1926 «О предоставлении народному комиссариату финансов Союза ССР права продления для некоторых местностей азиатской части Союза ССР предельного срока приёма в платежи и к обмену временных казначейских бон» — КонсультантПлюс
↑ А. Н. Баюра. — Последние бумажные деньги СССР (1961—1991 годы)«Бумажно-денежное обращение на территории Беларуси в XVIII - XX веках». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 24-ին. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.
↑ На банкноте указан 1991 год
↑ Archive of Bank of Russia http://cbr.ru/currency_base/OldDataFiles/USD.xls

Գրականություն

Леонтьева Г. А., Шорин П. А., Кобрин В. Б. Вспомогательные исторические дисциплины: учебник для вузов. — М.: Владос, 2009. — 368 с. — ISBN 978-5-6910-0495-7
Мерников А.Г. Деньги России. Монеты и банкноты России. — СПб: Прайм-Еврознак, 2012. — 239 с. — 2500 экз.

Արտաքին հղումներ

«Каталог и галерея монет СССР». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 1-ին.
«Первые рубли СССР (1923 год). Галерея банкнот». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 20-ին.
«Рубль СССР — полная энциклопедия банкнот СССР (изображения и описания)». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
«Монеты РСФСР». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 29-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 29-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «ԽՍՀՄ ռուբլի» հոդվածին։

[1] Народное хозяйство СССР за 70 лет. Юбилейный статистический ежегодник / Отв. за выпуск Л. А. Уманский. — М.: Финансы и статистика, 1987. — С. 466.

[Курсы_валют_за_период_до_01.07.1992-2] 2,0 ^2,1 Курсы валют за период до 01.07.1992 — на сайте Центробанка РФ

[3] Постановление ЦИК СССР от 23 ноября 1923 «О выпуске в обращение денежных знаков образца 1923 г. с надписями на языках, указанных в ст. 34 Конституции Союза ССР» — КонсультантПлюс

[4] Декрет ЦИК СССР от 18 декабря 1923 «О выпуске в обращение денежных знаков образца 1923 года достоинством в 15000 рублей с надписями на языках, указанных в ст. 34 Конституции Союза С. С. Р.» — КонсультантПлюс

[5] Декрет ЦИК и СНК СССР от 7 февраля 1924 «О выпуске в обращение денежных знаков образца 1923 года достоинством в 25000 рублей с надписями на языках, указанных в ст. 34 Конституции СССР» — Бонистика Клуб

[6] Декрет ЦИК и СНК СССР от 14 февраля 1924 «О прекращении эмиссии советских денежных знаков, стоимость которых не обозначена в твёрдой валюте» — Бонистика Клуб

[7] Декрет СНК СССР от 23 марта 1924 «О продлении срока приема в платежи и к обмену на твердую валюту денежных знаков образца 1923 года» — Бонистика Клуб

[8] Декрет СНК СССР от 8 марта 1924 «О порядке выкупа советских денежных знаков, стоимость которых не обозначена в твёрдой валюте» — Бонистика Клуб

[22фе24-9] 9,0 ^9,1 Постановление ЦИК и СНК СССР от 22 февраля 1924 «О чеканке и выпуске в обращение серебряной и медной монеты советского образца» — КонсультантПлюс

[10] Постановление СНК СССР от 20 мая 1925 «О чеканке и выпуске в обращение медной полукопеечной монеты» — КонсультантПлюс

[Мерников—2012——148-11] Мерников, 2012, էջ 148

[12] Постановление ЦИК и СНК СССР от 6 января 1926 «О чеканке и выпуске в обращение новой мелкой разменной монеты» — КонсультантПлюс

[13] Постановление ЦИК и СНК СССР от 27 февраля 1932 «О чеканке и выпуске в обращение разменной никелевой монеты» — КонсультантПлюс

[CoinsofUSSR-14] Щелоков А. А. — Монеты СССР: Каталог. — 2-е изд. — М.: Финансы и статистика, 1990. — 240 с. ISBN 5-279-00460-X

[15] Постановление ЦИК и СНК СССР от 5 февраля 1924 «О выпуске государственных казначейских билетов» — КонсультантПлюс

[16] Циркуляр Правления Государственного банка СССР от 30 июля 1924 года № 55 «О выпуске в обращение банковских билетов 3-червонного достоинства образца 1924 года»

[17] Два варианта: 1) А. Н. Шейнман, З. С. Каценеленбаум, Н. Петрушев, Д. Д. Михельман, В. В. Шер; 2) Г. Л. Пятаков, З. С. Каценеленбаум, Г. М. Аркус, В. В. Шер

[18] «Советские червонцы 1924 — bonistica.ru». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ նոյեմբերի 29-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.

[19] Постановление ЦИК и СНК СССР от 21 мая 1926 «О предельном сроке приёма в платежи и к обмену временных казначейских бон» — КонсультантПлюс

[20] Постановление ЦИК и СНК СССР от 26 ноября 1926 «О предоставлении народному комиссариату финансов Союза ССР права продления для некоторых местностей азиатской части Союза ССР предельного срока приёма в платежи и к обмену временных казначейских бон» — КонсультантПлюс

[bones_dates-21] А. Н. Баюра. — Последние бумажные деньги СССР (1961—1991 годы)«Бумажно-денежное обращение на территории Беларуси в XVIII - XX веках». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 24-ին. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.

[22] На банкноте указан 1991 год

[23] Archive of Bank of Russia http://cbr.ru/currency_base/OldDataFiles/USD.xls

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]