Կոշիցե
Կոշիցե (սլովակ.՝ Košice [ˈkɔʃɪt͡sɛ], устар. ռուս.՝ Ко́шицы, հունգ.՝ Kassa, Ка́шша, գերմ.՝ Kaschau, Ка́шау), քաղաք Սլովակիայում։ Կոշիցե Օկոլի շրջանի վարչական կենտրոնը։ Բաժանված է 22 ինքնավար շրջանի։
| Քաղաք | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Կոշիցե | |||||
| Košice | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Սլովակիա | ||||
| Համայնք | Կոշիցկի երկրամաս | ||||
| Ներքին բաժանում | Košice I?, Košice II?, Košice III? և Košice IV? | ||||
| Հիմնադրված է | 1230[1] թ. | ||||
| Առաջին հիշատակում | 1230 | ||||
| Այլ անվանումներ | Կաշա | ||||
| Մակերես | 242,33 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 208 մ | ||||
| Բնակչություն | 240 688 մարդ (2011) | ||||
| Ազգային կազմ | 74% սլովակներ | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+1, ամառը UTC+2 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | 0 55 | ||||
| Փոստային ինդեքս | 040 XX | ||||
| Փոստային դասիչ | 040 00 | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | KE | ||||
| Պաշտոնական կայք | kosice.sk | ||||
| |||||
Ըստ 2011 թվականի մարդահամարի տվյալներով բնակչությունը կազմում էր 240 688 մարդ, երկրի երկրորդ խոշորագույն քաղաքն է։ գտնվում է Սլովակիայի արևելքում, Գորնադ գետի հովտում Chierna Gora լեռան ստորոտում։
Խոշոր գիտակրթական կենտրոն է։ Սլովակյայի Սահմանադրական դատարանի տեղաբաշխման վայրը։ Խոշոր արդյունաբերական կենտրոն է, տրանսպորտային հանգույց, միջազգային օդանավակայան։
XII դարից հայտնի է որպես թագավորական նստավայր։ XIV դարում քաղաքը Եվրոպայում առաջինն էր ձեռք բերել իր սեփական զինանշան, դառնալով Սլովակիայի երկրորդ կարևոր քաղաքը։ XVII դարում Վերին Հունգարիայի կենտրոնն էր։
Պատմություն
խմբագրել
Առաջին անգամ Կոշիցեն հիշատակվեց 1218 թվականին։ XIV դարից սկսած,Կոշիցեն դարձավ Սլովակիայի երկրորդ ամենակարևոր քաղաքը, որն այն ժամանակ եղել է Հունգարական թագավորության մի մասը։ XV դարում Կոշիցեն ժամանակավորապես գրավված էր Յան Իզսայի կողմից։ 1657 թվականին այստեղ հիմնադրվեց համալսարան։ XVII դարից սկսած, Կոշիցեն դարձավ Հունգարիայի մաս կազմող Աբաուի վարչական կենտրոնը։
1882-1920 թթ. Կոշիցեն Աբաի Թորնի Հունգարական թագավորության վարչական կենտրոնն էր։ 1919 թվականին Կոշիցեն հռչակվեց Սլովակիայի Խորհրդային Հանրապետություն, որը գոյատևեց կարճ ։ 1938-1944 թվականներին, Առաջին Վիեննայի արբիտրաժի որոշումների հիման վրա, քաղաքը զբաղեցնում էր Հունգարիան և կոչվում «Կաշա»։
1941 թվականի Հունիսի 26-ին, Կոշիցեն ռմբակոծվեց, որի ընթացքում քաղաքը կրեց մոտ 27 տոննա ռումբ։ Արդյունքում 30 մարդ զոհվեց, իսկ 285 վիրավորվեց։ Չնայած ապացույցի բացակայությանը, թե ռմբակոծությունը իրականացվել է խորհրդային օդանավերի կողմից (օդանավերի վրա, որոնք իջեցրին ռումբերը, չեն եղել Խորհրդային ռազմաօդային ուժերի նույնականացման նշանները), այն օգտագործվել է Հունգարիայի պաշտոնական հայտարարություն մեջ և պատերազմ հայտարարել ԽՍՀՄ-ին[2]։
Տրանսպորտ
խմբագրել
Կոշիցեն Հունգարիայի սահմանից 20 կմ հեռավորության վրա գտնվող Սլովակիայի արևելքում գտնվող խոշորագույն սահմանային տրանսպորտային հանգույց է, 80 կմ `Ուկրաինայի հետ, 90 կմ` Լեհաստանի հետ։
Քաղաքը միացված է D1 ավտոճանապարհով դեպի Պրեսով։ Քաղաքի ներքին օղակը անցնում է պատմական կենտրոնի պարիսպի երկայնքով, արտաքին օղակը, քաղաքի ծայրամասի երկայնքով։ Կոշիցեն արևելքից դեպի քաղաքի շրջանցիկ ճանապարհը կապված է D1 ճանապարհի հետ։
Քաղաքի հասարակական տրանսպորտը, որը բաղկացած է ավտոբուսներից, տրամվայներից և տրոլեյբուսներից (1993 թվականից), ղեկավարվում է Dopravný podnik mesta Košice- ի կողմից («Կոսիցե քաղաքի տրանսպորտային ընկերություն»)։ Կան 40-ից ավելի ավտոբուսներ, 15 տրամվայ և 2 տրոլեյբուս։
Ավտոբուսի երթուղիներն ուղարկվում են Սլովակիայի այլ քաղաքներ և արտասահման։ Կոշիցենի երկաթուղային կայարանը գործում է 1860 թվականից։ Ուկրաինա և Ուժգորոդ քաղաքի հետ միացված է Սանկտ Կոշիցե լայնածավալ գիծը։ Գործում է միակ պահպանված է Չեխոսլովակիայի մանկական երկաթուղին։ Քաղաքի պատմական կենտրոնից 6 կմ հեռավորության վրա գտնվող Կոսիս-Բաստմա միջազգային օդանավակայանը, որն իրականացվում է կանոնավոր թռիչքներ դեպի Բրատիսլավա, Պրահա, Վիեննա, Լոնդոն (Լուտոն) և Դոնկաստեր։
Բնակչություն
խմբագրել| Բնակչության թվաքանակը 1820—2011 թթ, հազար մարդ |
 |
Ըստ 2011 թվականի մարդահամարի տվյալներով բնակչությունը կազմում էր 240 688 մարդ[3]։
Այդ թվում Սլովակների կազմում են 74%-ը, հունգարացիները` 3%-ը, գնչուները` 2%-ը։ Բնակչության 19%-ը չեն նշել իրենց ազգային պատկանելիությունը։ Նրանց 45%-ը պատկանում են Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցուն, 6%-ը` Հունական կաթոլիկ եկեղեցուն, 2%-ը` ուղղափառ եկեղեցուն, 2%-ը՝ Կալվինական եկեղեցուն։ 17%-ը որևէ կրոնին չի պատկանում։
Նախքան Չեխոսլովակիայի ձևավորումը 1918 թվականին Կոշեցին հիմնականում հունգարական քաղաք էր։ Այսպիսով, 1910 թվականի մարդահամարի համաձայն (որին մեղադրում են հունգարական բյուրոկրատիան[4] կեղծելու մեջ), բնակչության 75.4%-ը եղել են հունգարացիները, 14.8%-ը՝ սլովակները, 7.2%-ը՝ գերմանացիները և 1.8%-ը՝ լեհերը[5]։ Մինչև XVI դարի կեսը Կոշինեցը հիմնականում Գերմանական քաղաք[6] էր։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից անմիջապես հետո, Կոշիցեն եղել է Սլովակիայի քաղաք։
| Թվաքանակի փոփոխությունը[7] | ||||
|---|---|---|---|---|
| Տարի | Բնակիչներ | Տարի | Բնակիչներ | |
| 1480 | 10.000 | 1930 | 58.100 | |
| 1800 | 6.000 | 1942 | 67.000 | |
| 1820 | 8.700 | 1950 | 60.700 | |
| 1846 | 13.700 | 1961 | 79.400 | |
| 1869 | 21.700 | 1970 | 142.200 | |
| 1890 | 28.900 | 1980 | 202.400 | |
| 1910 | 44.200 | 1991 | 235.160 | |
| 1921 | 52.900 | 2001 | 236.091 | |
| 2013 | 240.000 | |||
Սպորտ
խմբագրել
Քաղաքի սպորտային կյանքի հիմնական իրադարձությունն ավանդական Կոշիցեի մարաթոնն է։ Այս ամենամյա մրցույթը ավանդաբար տեղի է ունենում հոկտեմբերին առաջին կիրակի օրը և ներգրավում է մի քանի հազար մասնակիցների[8]։ Կանանց շրջանում 2։ 29.59 հորիզոնականը պատկանում է Քենիայի վազորդ Հելեն Մուգոյին, որին նա արժանացել է 2012 թվականին[9]։
Կոշիցեում գործում է նույն անունով ֆուտբոլային ակումբ, որտեղ մասնակցել են ՈՒԵՖԱ-ի Չեմպիոնների լիգան 1997-1998 թվականներին։
Քաղաքում գործում է Հոկեյի ակումբ, որը 6 անգամ դարձել է Սլովակիայի չեմպիոն։
1997 թվականին տեղի է ունեցել աշխարհի առաջնության կիսաեզրափակիչ փուլը։
2011 թվականին Կոշիցեի հետ համատեղ Բրատիսլավան հյուրընկալեց համաշխարհային սառցե հոկեյի առաջնությանը։ Steel Arena- ում անցկացվեց 56 առաջնության 24 հանդիպում։
2012 թվականին հուլիսի 7-ից մինչև հուլիսի 14-ը, քաղաքում տեղի է ունեցել աշխարհի առաջնություն՝ հուշ պատանիների։
Քույր քաղքներ
խմբագրել
Ճարտարապետություն
խմբագրել- Գոթական տաճար Սուրբ. Էլիզաբեթը
- Կալվինի Եկեղեցի
- Ուրսալինների եկեղեցի
- Դոմինիկյանների վանք
- Ֆրանսիացիների վանք
- Լյութերական եկեղեցի
- Հունական կաթոլիկ եկեղեցի
- Ջեսուվի տաճար
- Սինագոգներ
- Սուրբ Միքայել եկեղեցի
Պատկերասրահ
խմբագրել
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Сайт города Кошице(սլովակ.)(անգլ.)(գերմ.)(հունգարերեն)
- Туристический сайт Արխիվացված 2017-11-04 Wayback Machine Visitkosice.eu(սլովակ.)(անգլ.)(գերմ.)(հունգարերեն)(լեհ.)
- Кошице 2013: культурная столица Европы Официальный сайт(սլովակ.)(անգլ.)(հունգարերեն)
- Фотографии Кошице Fotokosice.eu
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Vlastivedný slovník obcí na Slovensku (словацк.) / M. Kropilák — Bratislava: VEDA, vydavateľstvo Slovenskej akadémie vied, 1978. — Vol. 2.
- ↑ Dreisziger, N.F. (1972). «New Twist to an Old Riddle: The Bombing of Kassa (Košice), June 26, 1941». The Journal of Modern History. The University of Chicago Press. 2 (44).
- ↑ «Vývoj obyvateľstva Košického kraja v roku 2011». // portal.statistics.sk. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 13-ին. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
- ↑ Teich, Mikuláš; Dušan Kováč, Martin D. Brown. Slovakia in history. — Cambridge University Press, 2011. — С. 272.
- ↑ Talma Kiadó. Atlas and Gazetteer of Historic Hungary 1914. — 2003.
- ↑ Károly Kocsis, Eszter Kocsisné Hodosi. Ethnic Geography of the Hungarian Minorities in the Carpathian Basin. — Simon Publications LLC, 1998. — С. 46-47.
- ↑ Historische demografische Daten Արխիվացված 2013-11-02 Wayback Machine – populstat.info
- ↑ «Международный марафон в Кошице (Словакия)». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 25-ին.
- ↑ «Официальный сайт марафона». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 13-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 25-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կոշիցե» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 590)։ 
|