Մեյն-Կուն
Մեյն-Կուն (անգլ.՝ Maine Coon), կատուների ցեղատեսակից, որը ծագել է Մեն նահանգի հյուսիս-արևելյան ԱՄՆ-ի կատուներից։ Հյուսիսային Ամերիկայի կատուների բնիկ ցեղատեսակից են։ «Մեյն-կուն» անվանումն առաջացել է երկու բառերից։ Առաջինը՝ Մեն նահանգի անվանումը իսկ երկրորդը՝ ածանցյալ է (անգլ.՝racoon), որը թարգմանվում է որպես «Ջրարջ»։ Հանդիսանում է Մեն նահագանի պաշտոնական խորհրդանիշը։
| Մեյն-Կուն | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | կատվի ցեղատեսակ |
| Ենթադաս | կատու |
Նկարագրությունը
խմբագրելԿատուների խոշորագույն ցեղատեսակ՝ արուները կշռում են 5,9-ից մինչև 8,2 կգ․ (ամորձատվածները մինչև 12 կգ․), իսկ էգերը 3,6-ից մինչև 5,4 կգ․(ստերջացվածները 7,5-ից մինչև 8,5 կգ․)[1]: Չափահաս կատուների վզակոթի բարձրությունը հասնում է 25-ից մինչև 41 սմ-ի, իսկ պոչից սկսած ընդհանուր երկարությունը հասնում է 120 սմ-ի (պոչի երկարությունը հասնում է մինչև 36 սմ-ի)[2]': Լրիվ ենթադրյալ չափսի՝ կատուները հասնում են 3-ից մինչև 5 տարեկան հասակում, մինչդեռ մյուս կատուների մեծ մասը հասնում է 1 տարեկան հասակում[3]։ Բայց և այնպես կան նաև դանդաղ հասունացող խոշոր չափերի այլ ցեղատեսակներ (օրինակ` նորվեգական անտառայինները)։ Մեյն-Կունի բոլոր առանձնահատուկ տեսակները ականջների ծայրերին ոչ մեծ փնջիկներ ունեն։ Մեյն-ունի մարմնի երկարությունը 1 մետր կամ ավելի է, պաշտոպնապես գրանցված ամենաերկար Մյեն-Կունի մարմնի երկարությունը 1 մետր 23 սմ է։
Ծնվելիս Մեյն-Կունի ձագերը փոքր-ինչ ավելի խոշոր են, քան սովորական կատուների ձագերը։ Մեյն-Կունի՝ կենսունակ նորածին ձագի նվազագույն զանգվածը կազմում է 80 գրամ, Մեյն-Կուն կատվի սովորական ձագի զանգվածը կազմում է 100-180 գրամ։ Մեյն-Կունների մոտ սեռական երկձևությունը նկատելիորեն արտահայտված է։ Ծնվելիս կատուները զգալիորեն ավելի փոքր են, քան հասուն տարիքի կատուները։ Չափսերի տարբերությունը զանգվածում կարող է հասնել մեկ երրորդի, միջինում արու ու էգ կատուների միջև զանգվածի տարբերությունը կազմում է մեկ չորրորդ։
Մեյն-Կունը երկարագեղմ կատու է։ Մորթին փափուկ է և մետաքսանման, կազմվածքը կարող է տարատեսակել կախված մորթու գույնից և ցեղատեսակից։ Գլխի և ուսերի մազերի երկարությունը կարճ են, որովայնի և կողի հատվածները երկար են, որոշ կատուների պարանոցներին կան զարդարող բաշեր։ Ինչպես բազմաթիվ բնիկ ցեղատեակների մոտ, Մեյն-Կունի մորթին ենթարկվում է եղանակային փոփոխությունների, ամռանը այն թեթև է և կարճ, ձմռանը մի փոքր երկար է և ավելի աճած և ստվար ծածկույթով է։
Մեյն-կունները կարող են ցանկացած գույնի լինել,որը հատուկ է տնային կատուններին, իսկ արհեստական գույներ ունեցողները՝ նշելով այլ ցեղատեսակների հնարավոր խառնուրդները, ինչպիսիք են շոկոլադի գույնը, նարդոսի գույնը, սև բծավորները, և արծաթագույն՝ Նիբելունգյան կատուները,որոնց տեսակներն ոչ բոլոր Դաշնություններում են ընդունվում։ Օրինակ․ սև բծավոր կատուները՝ Մեյն-Կունի երանգներով ընդունվում են միայն Կատուների Միջազգային Միությունում (անգլ․ TICA-The International Cat Association): Ցեղատեսակի ամենատարածված նախշերը հանդիսանում են շագանակագույնը և ծխագույնը, ռուսաստանում հայտնի են որպես «վայրի» երանգ ունեցողներ։ Աչքի բոլոր գույները ընդունվում են համապատասախան երանգների չափանիշներով, բացառությամբ կապույտ և հետորոքրոմիա (տեղկ․ աջ կամ ձախ աչքը երկու տարբեր գույներ ունեն) գույներ ունեցող կատուների,որոնք մորթու վրա ունեն նախշեր՝ բացառությամբ սպիտակ գույնի։ Գոյություն ունեն Մեյն-Կունի այնպիսի ցեղատեսակներ, ինչպիսիք են սկզբավորողները և զտարյունները։
Մեյն-կունի մորթին հիանալի կերպով հարմարեցված է խստաշունչ և ցուրտ կլիմային։ Խիտ բրդատակի աղվամազը, որովայնիև հետևի վերջույթների երկար մազերը թույլ են տալիս ձյան և սառույցի վրա նստել, բազմամատնությունը (Պոլիդակտիլիա) և երկար մազերի փնջերը թաթերի բարձիկների միջև հանդիսանում են ցեղատեսակի պարտադիր հատկանիշները,որոնք թեթևացնում են ձյան վրա քայլելը և նրանց հաճախ համեմատում են ձնագնացների հետ, քանի որ դրանք մեծացնում են մակերեսը՝ թաթերին տալով լրացուցիչ դիմադրողականություն առանց զգալի հավելյալ զանգվածի։ Փնջավոր ականջները և երկարավուն մորթու ներսից աճող հյուսքերը օգնում են ականջները տաք պահել։
Մեյն-կուն կատուների ցեղատասկների սկզբնավորողներից շատերը,որոնք բնակվում են Նոր Օռելանի շրջանում, ձեռք են բերել մի հատկությունն, ինչը հայտնի է բազմամատնություն անունով(թաթի վրա առկա է լրացուցիչ մեկ կամ մի քանի մատ)։ Չնայած որոշ աղբյուրներ վստահեցնում են,որ հատկանիշը, ինչպես ենթադրում են, մոտավոր եղել է Մեն նահանգի Մեյն-Կունի 40% տեսակի մոտ, այժմ բազմամատնությունը հազվադեպ է հանդիպում, եթե երբևէ Մեյն-Կունները ընդհանուր առմամբ նկատվում են ցուցահանդեսի մրցահարթակի վրա, քանի որ այն չի համապատասխանում դաշնություններում երկարամազ ցեղատեսակների համընդհանուր չափանիշներին։ Այս հատկությունը հարիր է նախկին, բնիկ ցեղատեսակին,որը համարյա թե արմատախիլ էր եղել ցեղատեսակից, քանի որ ավտոմատացված կերպով որակազրկված է եղել ցուցահանդեսի մրցահարթակներից։ Այժմ ապացուցված է,որ բազմամատնության ժառանգակիր է հանդիսանում արմատական աուտոսոմ-դոմինանտ գենը,որը կատուների առողջության համար իրենից վտանգ չի ներկայացնում։ Մեր ժամանակներում մասնավոր կազմակերպություններն ու սելեկցիոները նպատակ են դրել կանխել պոլիդակտիլիզմի անհետացումը Մեյն-կունների մոտ, և նման կենդանիներ են աճեցնում WCF-ի և AFC-ի կողմից ընդունված հիմնական ցեղային գծերից առանձին։ Ֆեդերացիաները, որոնք ընդունում են պոլիդակտիլիզմը Մեյն-Կունի՝ CFA- Կատուների սիրահարների միություն (անգլ․ Cat Fanciers’ Association), TICA- Կատուների միջազգային ասոցիացիա (անգլ․ The International Cat Association), CFF-Կատուների սիրահարների միություն (անգլ․ Cat Fanciers Federation’s ), ACFA- Կատուների սիրահարների ամերիկյան միություն (անգլ․ American Cat Fanciers Assocation), NZCF- Նոր Զելանդիայի կատուների սերը (անգլ․The New Zealand Cat Fancy):
Ցեղատեսակի պատմությունը
խմբագրել
Կոսեյ մականուն ունեցող կատուն 1895 թվականին Նյու Յորքում կատուների Մեդիսոն Սքուեր Գարդեն ցուցահանդեսի հաղթողն է։ Բնականաբար ցեղատեսակը ձևավորվել է Մեն նահանգի ցրտաշունչ կլիմայի ազդեցության պայամաններում, չնայած գոյություն ունի նաև «երկընտրանքային» տարբերակներ (տարբեր տեսակի լեգենդներ) Մեյն-կունի ծագումի վերաբերյալ։ Գրականության մեջ Մեյն-Կունները առաջին անգամ հիշատակվում են 1861 թվականին։ Այդ ժամանակին է վերաբերվում «Ծովաձիուկ» նավից Կապիտան Ջենկս անունով կատվի մասին հոդվածը։
Նա ցուցադրվել է 1861 թվականի Բոստոնի և Նյու Յորքի ցուցահանդեսների ժամանակ և սկիզբ դրել ցեղատեսակի պոպուլյացիային, սակայն XIX—XX դարերի սկզբներին Մեյն-Կուննները առաջ են բերում պարսկական փափկամազերին։ Մեյն-կունին՝ որպես ցեղատեսակի, հնարավոր եղավ գոյատևել ի շնորհիվ նրան,որ ագարակատերերը գնահատել են նրանց չափսերն և որսորդական որակները։
Ցեղատեսակի ժամանակակից չափանիշները ընդունվել է 1967թվականին, իսկ 1990-ական թվականներին Մեյն-Կուններին վրա հասավ իսկական հայտնիությունը։ Սակայն առաջին գրանցված Մեյն-Կունի ցեղատեսակը եղել է 1908թվականին CFA- Կատուների սիրահարների միությունում (անգլ․ Cat Fanciers’ Association), որտեղ Մեյն-Կուն ցեղատեսակից Մոլի Բոնդ անունովը դարձել էր կենադանիների միությունում գրանցված 5-րդ կատուն։
2002 թվականին Կատուների Համաշխարհային Դաշնության Գլխավոր ասամբլեան (անգլ․ WCF -World Cat Federation) Միալնում հանդիպման ժամանակ որոշում է կայացրել, ըստ որի հիմք ընդունելով այդ ցեղատեսակի գենոտիպի տվյալները, թույլ էր տվում խաչասերում Մեյն-Կուների և հետևյալ կատուների միջև՝ Նորվեգական անտառային կատուները, թուրքական անգորա կատուները, սիբիրյան կատուները։ Անհրաժեշտության և արդիականության որոշումների մասին մածուցիկությունը ընդունում էր խմբի ղեկավարի կողմից։
4 տարեկան Մեյն-Կուն ցեղատեսակի կատու։
Առողջությունը և հիվանդությունները
խմբագրել
Մեյն-կունները ընդհանուր առմամբ առողջ և դիմացկուն ցեղատեսակ է, որը հարմարեցված է ձյունառատ ձմեռներով կլիմայական պայմաններին։ Շվեդիայում ընտանի կատուների կյանքի ապահովագրության տվյալների վերլուծությունը (2003-2006) թույլ է տալիս եզրակացնել Մեյն Կունսի կյանքի միջին տևողության մասին`12.5 տարի և ավելի (այս ցեղի գրանցված կենդանիների 74% -ը, կեսից ավելին` 54%, ապրել է 16, 5 տարի և ավելի)[4]։
Մեյն-կունների ամենալուրջ հիվանդությունները համընդհանուր են հանդիսանում ընտանի կատուների և մարդկանց համար։ Հիպերտրոֆիկ կարդիոմիոպաթիա՝ կատուների մոտ ամենատարածված սրտի հիվադությունը, անկախ նրանից զտարյուն ցեղատեսակից է, թե՝ ոչ։ Հաշվում են,որ Մեյն-Կունների համար աուտոսոմ-դոմինանտը գերիշխող ժառանգականության արդյունքն է,որը ի հայտ է գալիս միջին տարիքի և տարեց կենդանիների մոտ։ Հիպերտրոֆիկ կարդիոմիոպաթիանզարգացող հիվանդություն է, որը հանգեցնում է թոքերի այտուցի, հետևի վերջույթների հանկարծակի կաթվածի և մահվան։ Այդ իսկ պատճառով խիստ անհրաժեշտ է ժամանակակից աշխտորոշում։ ԱՄն-ում գոյություն ունի ԴՆԹ անալիզի Գենի թեստավորման պրակտիկա,որի պատասխանատուն է Հիպերտրոֆիկ կարդիոմիոպաթիան[5]։
ԵՎս մեկ ենթադրյալ առողջական խնդիր՝ ողնաշարի մկանային քայքայումը (ՈՄՔ), ինչպես նաև գենետիկ Ժառանգական հիվանդությունները (աուտոսոմ-ռեցեսիվ ժառանգական հիվանդություն), որոնց առկայության դեպքում ախտահարվում են ողնուղեղի ներվաբջիջները, որոնք էլ իրանի կմախքի մկանների և վերջույթների հաղորդիչ ազդակներն են։ Առաջին նախանշանները ի հայտ են գալիս 3-4 ամսականում։ Քայլելիս ձագի հետևամասը օրորվում է, երբ նա կանգնում է, նրա ծնկոսկրերը գրեթե կպչում են իրար։ 5-6 ամսական կենդանին ազատորեն չի կարող կահույքի վրա բարձրանալ, իսկ ներքև ցատկելիս հաճախ անհարամար են իջնում։ Այնուամենայնիվ, հիվանդ ձագերը լավ սնվում և խաղում են, որպես զտարյուն ընտանի կենդանիներ շատերն ապրում են երկար տարիներ՝ այսինքն փողոց դուրս չեկող կատուները։ Ինչպես նաև իրականցավում ողնաշարի մկանային քայքայման (ՈՄՔ) թեստավորում[6]։
Ազդրի բնածին հոդախախտ՝ նրա թերությունը այն է, որ վնասում է մեկ կամ երկու հոդեր, ամենահաճախը վնասվում են Մեյն-Կուները և պարսկական կատուները որպես խոշորագույն ցեղատեսակներ։ Կա նաև Գենետիկ ժառագական հիվանդույթան առկայություն,որը ի հայտ է գալիս տարիքի հետ միասին, ավելի հաճախ ոսկրահոդախտը, երբ կատուները սկսում են կաղալ[6]։
Երիկամների պոլիկիստոզ հիվանդություն՝ ժառանգական՝ դանդաղ զարգացող, անդառնալի հիվանդություն է,որը ինչպես կարծում էին, ախտահարում էր պարսկական կատվին և ազգակից ցեղատեսակներին[6]։ Վերջին հետազոտությունների արդյունքում պարզվել է,որ պոչում բուշտերով (կիստա) Մեյն-Կուններ ավելի քիչ են հանդիպում և պարսկական կատուների երիկամների պոլիկիստոզ հիվանդության հետ ոչ մի կապ չունեն։ Մեյն-Կունների երիկամների գենետիկական պոլիկիստոզ հիվանդության թեստավորմանը,որի ժամանակ հայտնաբերվել էր կիստաներ՝ բացասական պատասխան են տվել[7]։
Պատկերասրահ
խմբագրել-
3 օրական Մեյն-Կուն ցեղատեսակի կատվիկը -
2,5 ամսական կատվիկը -
Մեյն-Կուն (էգ) -
Մեյն-Կուն սև մարմարե կատուն մեկուկես տարում
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Mattern, Joanne; Pedley, Carol A. The Maine Coon Cat. — Minnesota: Capstone Press[en], 2000. — С. 4. — ISBN 0-7368-0565-6
- ↑ «Maine Coon: A Gentle Giant» (PDF). Royal Canin. Արխիվացված է օրիգինալից (pdf) 2011 թ․ հուլիսի 23-ին. Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
- ↑ «Maine Coon Cat» (PDF). Cat Fanciers Federation. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2009 թ․ դեկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
- ↑ A. Egenvall, A. Nødtvedt, J. Häggström, B. Ström Holst, L. Möller Mortality of Life-Insured Swedish Cats during 1999–2006: Age, Breed, Sex, and Diagnosis(անգլ.) // Journal of Veterinary Internal Medicine. — 2009-11-01. — В. 6. — Т. 23. — С. 1175—1183. — ISSN 1939-1676. —
- ↑ «Cat DNA Test Service from the VCGL at the College of Veterinary Medicine». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 «MCBFA Health Issues». Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
- ↑ Karine Gendron, Marta Owczarek-Lipska, Johann Lang, Tosso Leeb Maine Coon renal screening: ultrasonographical characterisation and preliminary genetic analysis for common genes in cats with renal cysts(անգլ.) // Journal of Feline Medicine and Surgery. — 2013-12-01. — В. 12. — Т. 15. — С. 1079—1085.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մեյն-Կուն» հոդվածին։ |