Յանկա Կուպալա

Յանկա Կուպալա (իսկական անուն ազգանունը՝ Իվան Դոմինիկովիչ Լուցեվիչ, բելառուս․՝ Іван Дамінiкавіч Луцэвіч, հուլիսի 7, 1882(1882-07-07), Վյազինկա, Վիլեյսկի շրջան, Վիլենի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - հունիսի 28, 1942(1942-06-28), Մոսկվա, ԽՍՀՄ), բելառուս բանաստեղծ, դրամատուրգ, հրապարակախոս։

Յանկա Կուպալա բելառուս․՝ Янка Купала
Ծննդյան անուն	բելառուս․՝ Іван (Ян) Дамінікавіч Луцэвіч
Ծնվել է	հուլիսի 7, 1882(1882-07-07)
Ծննդավայր	Վյազինկա, Վիլեյսկի շրջան, Վիլենի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	հունիսի 28, 1942(1942-06-28) (59 տարեկան)
Վախճանի վայր	Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Մինսկի զինվորական գերեզմանատուն
Գրական անուն	Янка Купала
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, դրամատուրգ, թարգմանիչ, գրող, լրագրող և հրապարակախոս
Լեզու	բելառուսերեն, լեհերեն և ռուսերեն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն,  Բելառուսի Ժողովրդական Հանրապետություն,  Բելառուսական ԽՍՀ և  ԽՍՀՄ
Կրթություն	Մոսկվայի Ա. Շանյավսկու անվան քաղաքային ժողովրդական համալսարան և Q33228179?
Անդամակցություն	Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիա, Q109854214?, Բելառուսական մշակույթի ինստիտուտ և Բելառուսի գիտությունների ազգային ակադեմիա
Աշխատավայր	Naša Niva?, Q14861079?, Minsk Belarusian House?, Q26712728? և Բելառուսական մշակույթի ինստիտուտ
Պարգևներ	և
Ամուսին	Վլադիսլավա Լուցևիչ
Yanka Kupala Վիքիպահեստում

Համարվում է բելառուս գրականության դասականներից մեկը, Բելառուսի ազգային բանաստեղծ, Բելառուսի և Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամ, Լենինյան և Ստալինյան մրցանակի դափնեկիր։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1882 թվականի հուլիսի 7-ին (ըստ որոշ տվյալների հունիսի 25) Վյազինկա գյուղում, (ներկայումս Բելառուսի հանրապետության Մինսկի մարզի Մոլոդեչնենսկի շրջան), Դոմոնիկ Օնուֆրիևիչի և Բենիգնի Իվանովնայի ընտանիքում։ Մանուկ հասակում ապագա գրողը ստիխված էր լինում օգնել հորը, ով չնայած իրենց ազնվանական ծագմանը, հասարակ հողագործ գյուղացի էր և մշակում էր հարուստ սեփականատերերի հողատարածքները վճարելով նրանց հողի վարձակալության գումարներ։ Հոր մահից հետո 1902 թվականին դառնում է տնային ուսուցիչ և գրագիր։

Այնուհետև սևագործ աշխատանքի է անցնում տեղի գինու գործարանում։ Չնայած ծանր աշխատանքը նրանից մեծ ժամանակ էր խլում, նա ժամանակ էր գտնում ինքնադաստիարակման և ուսուցումների համար՝ հատկապես սիրում էր ընթարցանությունը։ 1898 թվականին ավարտում է Բելարուչ քաղաքի ազգային ուսումնարանը։

1908 - 1909 թվականներին ապրել է Վիլնոյում, որտեղ աշխատում էր բելռուսական առաջին «Наша Ніва» թերթի խմբագրությունում։ Այնտեղ էլ ծանոթանում է իր ապագա կնոջ՝ Վլադիսլավա Ստանկևիչի հետ։ Նույն քաղաքում նա ծանոթանում է նաև դերասանուհի Պավլինա Մյաձելկոյի հետ։ Հիացած լինելով դերասանուհու տաղանդով, նրա անունով է կոչում իր առաջին պիեսը՝ «Պաուլինկա» կատակերգությունը։

1909-1913 թվականներին սկսնակ բանաստեղծը սովորում է Սանկտ Պետերբուրգում, իսկ 1915 թվականին ավարտում է ուսումը Մոսկվայի քաղաքային ժողովրդական ինստիտուտը։ Ուսումը սակայն կիսատ է մնում և 1916 թվականին նա մեկնում է ռազմաճակատ մասնակցելու Առաջին համաշխարհային պատերազմին, ծառայության անցնելով ճանապարհաշինարարական ջոկատում, որտեղ աշխատում է մինչև Հոկտեմբերյան Սոցիալիստական Հեղափոխությունը։

Նա բնակություն է հաստատում Սմելոնսկում աշխատելով շինարարության ոլորտում։ Հեղափոխությունից հետո Յանկա Կուպալան տեղափոխվում է Մինսկ, ուր և ապրում է մինչև իր կյանքի վերջ։

Մահացել է 1942 թվականի հունիսի 28-ին, Մոսկվայի «Մոսկվա» հյուրանոցում։ Թաղվել է Մոսկվայի Վագանկովյան գերեզմանատանը, իսկ 1962 թվականին նրա աճյունը տեղափոխվել է Բելառուս և վերահուղարկավորվել Մինսկի Զինվորական գերեզմանատանը մոր գերեզմանի կողքին (ով ի դեպ մահացել էր Մինսկի պաշարման ժամանակ չիմանալով որդու մահվան մասին)։ Նույն գերեզմանատանն է թաղված նաև բելառուս մեկ այլ հայտնի գրող՝ Յակուբ Կոլասը, նրանց հիշատակին կագնեցված է մեծ հուշարձան։

Երկեր

Բանաստեղծություններ

• «Ժալեյկա» (բելառուս․՝ «Жалейка», 1908)
• «Գուսլյար» (բելառուս․՝ «Гусьляр», 1910)
• «Թանկ կյանքին» (բելառուս․՝ «Шляхам жыцьця», 1913)
• «Ժառանգություն» (բելառուս․՝ «Спадчына», 1922)
• «Անանունը» (բելառուս․՝ «Безназоўнае», 1925)
• «Ծաղկում» (բելառուս․՝ «Адцьвітаньне», 1930)
• «Երգ շինարարությանը» (բելառուս․՝ «Песня будаўніцтву», 1936)
• «Բելառուսի շքանշանակրը» (բելառուս․՝ «Беларусі ардэнаноснай», 1937)
• «Սրտից» (բելառուս․՝ «Ад сэрца», 1940)
• «Բելառուս պարտիզաններին» (բելառուս․՝ «Беларускім партызанам», 1940)

Պոեմներ

• «Ձմռանը» (բելառուս․՝ «Зімою», 1907)
• «Ոչ մեկին» (բելառուս․՝ «Нікому», 1907)
• «Կալեկա» (բելառուս․՝ «Калека», 1907)
• «Հատուցում սիրով» (բելառուս․՝ «Адплата каханнем», 1907)
• «Պիլիպովկայում» (բելառուս․՝ «У Піліпаўку», 1908)
• «Ինչու՞ համար» (բելառուս․՝ «За што?», 1908)
• «Հավերժական երգ» (բելառուս․՝ «Адвечная песьня ў ХІІ-ці праявах», 1908)
• «Կուրգան» (բելառուս․՝ «Курган», 1910)
• «Երազ կուրգանի վրաе» (բելառուս․՝ «Сон на кургане», 1910)
• «Սուրբ Ծնունդի ժամանակ» (բելառուս․՝ «На Куццю», 1911)
• «Ձյադի վրա» (բելառուս․՝ «На Дзяды», 1911)
• «Բոնդարովնա» (բելառուս․՝ «Бандароўна», 1913)
• «Առյուծի գերեզմանը» (բելառուս․՝ «Магіла льва», 1913)
• «Ես և նա» (բելառուս․՝ «Яна і я», 1913)
• «Հանգստի ժամանակ» (բելառուս․՝ «На папасе», 1913)
• «Անանունը» (բելառուս․՝ «Безназоўнае», 1924)
• «Օրեսսա գետի վրայով» (բելառուս․՝ «Над ракой Арэсай», 1933)
• «Տարասովի բաժինը» (բելառուս․՝ «Тарасова доля», 1939)

Պիեսներ

• «Պավլինկա» (բելառուս․՝ «Паўлінка», 1912)
• «Պրիմակներ» (բելառուս․՝ «Прымакі», 1913)
• «Ցրած բույն» (բելառուս․՝ «Раскіданае гняздо», 1913)
• «Տեղացիները» (բելառուս․՝ «Тутэйшыя», 1922)

Տես նաև

• Յանկա Կուպալայի անվան գրականության պետական թանգարան
• Յանկա Կուպալայի անվան ազգային ակադեմիական թատրոն
• Յանկա Կուպալայի անվան զբոսայգի (Մինսկ)
• Յանկա Կուպալայի հուշարձան (Մինսկ)

Արտաքին հղումներ

Յանկա Կուպալա էջը Վիքիպահեստում

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 16)։

տվյալների բազա Արխիվացված 2012-04-11 Wayback Machine

• http://old.knihi.com/kupala/sanety-eng.html Արխիվացված 2012-03-16 Wayback Machine
• Յանկա Կուպալայի ստեղծագործությունները (բելառ.)
• Յանկա Կուպալայի մասին էլեկ. գրադարանում (բելառ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յանկա Կուպալա» հոդվածին։