Յուլյա Բորիսովա

Յուլյա Բորիսովա; ռուս.՝ Ю́лия Константи́новна Бори́сова
Ծնվել է	մարտի 17, 1925
Ծննդավայր	Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Մահացել է	օգոստոսի 8, 2023 (98 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոսկվա, Ռուսաստան
Կրթություն	Բորիս Շչուկինի անվան թատերական ինստիտուտ
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և Ռուսաստան
Մասնագիտություն	դերասանուհի և քաղաքական գործիչ
Աշխատավայր	Վախթանգովի թատրոն
Ամուսին(ներ)	Isaĭ Spektor?
Պարգևներ և մրցանակներ	; ; և
Անդամություն	Moscow Actors' House? և Supreme Soviet of Russian Soviet Federative Socialist Republic?

Յուլյա Կոնստանտինովնա Բորիսովա (ռուս.՝ Ю́лия Константи́новна Бори́сова, մարտի 17, 1925(1925-03-17)^[1], Մոսկվա, ԽՍՀՄ - օգոստոսի 8, 2023(2023-08-08)^[2], Մոսկվա, Ռուսաստան), խորհրդային և ռուսական կինոյի ու թատրոնի դերասանուհի, 1947 թվականից՝ Ե․ Վախթանգովի անվան թատրոնի դերասանուհի։ Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1985), ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ (1969), Ստանիսլավսկու անվան ՌՍՖՍՀ պետական մրցանակների (1969) և ՌԴ պետական մրցանակի դափնեկիր (1995)։

Կենսագրություն

Յուլյա Բորիսովան ծնվել է 1925 թվականի մարտի 17-ին Մոսկվայում աշխատավորների ընտանիքում։ 1947 թվականին ավարտել է Մոսկվայի Բ․ Շչուկինի անվան թատերական ուսումնարանը և նույն թվականին ընդունվում Ե․ Վախթանգովի անվան թատրոն^[3], որի բեմին առաջին անգամ հանդես է եկել դեռևս ուսանող տարիներին։

Վախթանգովի թատրոնում Յուլյա Բորիսովան աշխատում է արդեն 70 տարի․ տասնամյակներ շարունակ եղել է թատրոնի առաջատար դերասանուհին՝ հիմնականում խաղալով գլխավոր կանացի դերեր։ Թատրոնում ընդհանուր առմամբ խաղացել է ավելի քան 60 դեր, այդ թվում՝ արքայադուստր Տուրանդոտի դերը Կառլո Գոցցիի լեգենդար ներկայացման մեջ, Նաստասյա Ֆիլիպովնայի դերը Ֆեոդոր Դոստոևսկու «Ապուշ» ներկայացման մեջ, Կլեոպատրայի դերը՝ Ուիլյամ Շեքսպիրի «Անտոնիոսը և Կլեոպատրան» ներկայացման մեջ, Պատրիկ Քեմփբելի դերը՝ Ջերոմ Քիլթիի «Սիրելի սուտասան» ներկայացման մեջ^[3]։ Շատ ներկայացումներում նրա խաղընկերն է եղել Միխայիլ Ուլյանովը, որը Յուլյա Բորիսովայի մասին ասել է․ «Այնպիսի դերասանուհիների, ինչպիսին նա է, ընդունված է անվանել աստղեր, սակայն Յուլյա Կոնստանտինովնան Վախթանգովի թատրոնի աստղը չէ։ Նա թատրոնի մեծ մոլորակն է»^[3]։

Յուլյա Բորիսովային որպես դերասանուհի բարձր էր գնահատում և սիրում թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Ռուբեն Սիմոնովը, որը հատուկ Յուլյայի համար բեմադրել է մի քանի ներկայացում։ Սիմոնովի որդին՝ Եվգենի Սիմոնովը, նույնպես ներկայացումներ է բեմադրել Բորիսովայի համար։ Բազում տարիներ նրա հետ պարապել է Ալեքսանդրա Ռեմիզովան՝ Եվգենի Վախթանգովի աշակերտներից մեկը։

Դերասանուհին միշտ նախապատվությունը տվել է թատրոնին․ կինոյում քիչ է նկարահանվել, թեև նրա խաղացանկի մեջ է Իվան Պիրևի «Ապուշ»-ի Նաստասյա Ֆիլիպովնան։ Հանրությանը Յուլյա Բորիսովան հայտնի է հիմնականում Ե․ Վախթանգովի անվան թատրոնի այն ներկայացումներով, որոնք ցուցադրվել են հեռուստատեսությամբ։

Խորհրդային տարիներին դերասանուհին բազմիցս ընտրվել է ՌԽՖՍՀ Գերագույն խորհրդի դեպուտատ (1963 թվականից), Ա․ Յաբլոչկինայի անվան Դերասանի կենտրոնական տան նախագահության անդամ։

2005 թվականի մարտի 17-ին Ե․ Վախթանգովի անվան թատրոնում կայացել է դերասանուհու հոբելյանական ստեղծագործական երեկոն։ Յուլյա Բորիսովան բեմ է բարձրացել Կրուչինինայի կերպարով՝ Ալեքսանդր Օստրովսկու «Անմեղ մեղավորները» ներկայացման մեջ (բեմադրությունը՝ Պյոտր Ֆոմենկոյի)։

90-ամյա հոբելյանը նշել է ևս բեմին՝ «Նավահանգիստ» ներկայացմամբ։

Ընտանիք

Ամուսինը՝ Իսայ Սպեկտորը (1916֊1974), Ե․ Վախթանգովի անվան թատրոնի տնօրեն-ղեկավարն է։

Որդին՝ Ալեքսանդր Բորիսովը, աշխատում է ՌԴ արտաքին գործերի նախարարությունում։ Ունի 2 թոռնուհի՝ Մարիան և Դարյան։

Գործունեություն

Դերերը թատրոնում


Տարի	Հեղինակ	Ներկայացում	Դեր
1949	Նիկոլայ Վիրտա	Դատապարտվածների դավադրությունը	Մագդա
1949	Ուրիլյամ Շեքսպիր	Շատ աղմուկ ոչնչից	Գերո
1949	Ալեքսանդր Կոռնեյչուկ	Մակար Դուբրավա	Գալյա
1950	Վիկտոր Հյուգո	Թշվառները	Էպոնինա
1952	Ուիլյամ Շեքսպիր	Վերոնացի երկու ազնվական	Ջուլյա
1955	Դմիտրի Մամին-Սիբիրյակ	Ոսկե հատակում	Անիսյա Մոլոկովա
1956	Սամուիլ Ալյոշին	Միայնակ	Նեֆյոդովա
1957	Ալեքսեյ Արբուզով	Քաղաքն արշալույսին	Նատաշա
1957	Ֆեոդոր Կնորրե	Երկու քույր	Լյուսյա
1958	Ա․ Պիստոլենկո	Չգրված օրենք	Բանատ
1958	Ֆեոդոր Դոստոևսկի	Ապուշ	Նաստասյա Ֆիլիպովնա
1959	Լեոնիդ Զորին	Թագադրում	Անյա
1959	Ալեքսեյ Արբուզով	Իրկուտսկյան պատմություններ	Վալկա
1959	Անատոլի Սաֆրոնով	Խոհարարուհին	Պավլինա Կազանեց
1960	Ալեքսեյ Արբուզով	Տասներկուերորդ ժամը	Աննա
1961	Անատոլի Սաֆրոնով	Խոհարարուհին ամուսնացած է	Պավլինա Կազանեց
1963	Ուիլյամ Գիբսոն	Երկուսը ճոճանակին	Գիտել
1963	Կառլո Գոցցի	Արքայադուստր Տուրանդոտ	Տուրանդոտ
1964	Բեռնարդ Շոու	Միլիոնատիրուհի	Էպիֆանիա
1964	Միխայիլ Ստելմախ	Ճշմարտություն և սուտ	Մավրա Պոկիտչենկո
1965	Լեոնիդ Մալյուգին	Ծաղրասեր իմ երջանկությունը	Լիկա Միզինովա
1966	Իսահակ Բաբել	Հեծբանակ	Մարիա
1967	Լիդիա Սեյֆուլինա	Վիրինեա	Վիրինեա
1967	Լեոնիդ Զորին	Վարշավյան մեղեդի	Գելենա
1971	Ուիլյամ Շեքսպիր	Անտոնիոս և Կլեոպատրա	Կլեոպատրա
1974	Անատոլի Գրեբնև	Գործարար կնոջ կյանքից	Աննա Գեորգիևնա
1979	Անտոն Չեխով	Անտառապայը	Ելենա Անդրեևնա
1985	Վիկտոր Հյուգո	Մարիա Տյուդոր	Մարիա Տյուդոր
1988	Էժեն Սկրիբ	Մի բաժակ ջուր	թագուհի Աննա
1988	Թորնթոն Ուայլդեր	Մարտյան իդոսներ	Կիֆարիդա
1993, 2005	Ալեքսանդր Օստրովսկի	Անմեղ մեղավորները	Կրուչինինա
1994	Ջերոմ Քիլթի	Սիրելի սուտասան	Պատրիկ Քեմփբել
2011	Բերտոլդ Բրեխտ, Իվան Բունին, Ֆեոդոր Դոստոևսկի, Ֆրիդրիխ Դյուրենմաթ, Արթուր Միլլեր, Ալեքսանդր Պուշկին, Էդուարդո դե Ֆիլիպո	Նավահանգիստ	Կլարա Ցախանասյան
2013	Ալեքսանդր Պուշկին	Եվգենի Օնեգին	«Տատյանայի երազը»
2015	Ի․ Պլո	Վերցրե՛ք անձրևանոցը, մադամ Գոտիե՛	Մադամ Կատրին Գոտիե

Ֆիլմագրություն


Տարի	Ֆիլմ	Դեր
1948	Երեք հանդիպում	Օքսանա
1958	Ապուշ	Նաստասյա Ֆիլիպովնա
1969	Խորհրդային Միության դեսպան	Ելենա Կոլցովա

Հեռուստաներկայացումներ


Տարի	Հեռուստաներկայացում	Դեր
1960	Հերկած խոպան
1960	Սաթե վզնոց	Իռա
1969	Վարշավյան մեղեդի	Գելենա^[4]
1971	Արքայադուստր Տուրանդոտ	Տուրանդոտ^[4]
1973	Իրկուտսկյան պատմություններ^[5]
1974	Միլիոնատիրուհին	Էպիֆանիա^[4]
1975	Հեծբանակ	Մարիա^[4]
2011	Նավահանգիստ	Կլարա Ցախանասյան^[4]
2013	Եվգենի Օնեգին	Տատյանայի երազը^[4]

Ռադիոներկայացումներ


Հեղինակ	Ներկայացում
Օսկար Ուայլդ	Որքան կարևոր է լուրջ լինելը

Մրցանակներ և պարգևներ

Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1985)
ՌԽՖՍՀ վաստակավոր արտիստ (1957)^[6]
ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ (1961)
ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1969)
ՌԴ պետական մրցանակ՝ գրականության և արվեստի բնագավառում (1995)՝ Ե․ Վախթանգովի անվան թատրոնի Ա․ Օստրովսկու «Անմեղ մեղավորները» ներկայացման մեջ դերակատարման համար^[7]
Կ․ Ստանիսլավսկու անվան ՌԽՖՍՀ պետական մրցանակ (1966)՝ Ալեքսեյ Արբուզովի «Իրկուտսկյան պատմություններ», Անատոլի Սաֆրոնովի «Խոհարարուհին ամուսնացած է», Միխայիլ Ստելմախի «Ճշմարտություն և սուտ» ներկայացումներում Վալյայի, Պավլինա Կազանեցի, Մավրա Պոկիտչենկոյի դերակատարումների համար
«Հայրենիքի առջև ունեցած վաստակի համար» երրորդ աստիճանի շքանշան (1995)՝ թատերական արվեստում ունեցած զգալի վաստակի համար^[8]
«Հայրենիքի առջև ունեցած վաստակի համար» չորրորդ աստիճանի շքանշան (2010)՝ հայրենական մշակույթում և արվեստում ունեցած մեծ ներդրման, բազմամյա ստեղծագործական գործունեության համար^[9]
Լենինի 2 շքանշան (1971, 1985)
Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան (1975)
Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան (1960)
օտարերկրյա մեդալներ և շքանշաններ
«Թատերական գարուն» մրցանակ (1989)
Ռուսաստանի «Բյուրեղապակյա Տուրանդոտ» թատերական մրցանակի առաջին դափնեկիր (1991) «Թատրոնին երկարամյա և անձնվեր ծառայելու համար» անվանակարգում
«Մոսկովյան խաղաշրջաններ» փառատոնի մրցանակ «Տարվա լավագույն դերասանուհի» անվանակարգում՝ Ե․ Վախթանգովի անվան թատրոնի Ա․ Օստրովսկու «Անմեղ մեղավորները» ներկայացման մեջ դերակատարաման համար (1992/1993 խաղաշրջան)
«Ոսկե դիմակ» մրցանակ «Պատիվ և արժանապատվություն» անվանակարգում (1996)
Ռուսական գործարար շրջանակների «Կուռք» մրցանակ «Արվեստին բարձր ծառայելու համար» անվանակարգում (2000)
Կ․ Ստանիսլավսկու անվան միջազգային մրցանակ (2006)
«Մոսկովսկի կոմսոմոլեց» թերթի թատերական մրցանակ (2011/2012 խաղաշրջան)՝ «Նավահանգիստ» ներկայացման մեջ Կլարա Ցախանասյանի դերակատարման համար
«Զոլոտոյ Վիտյազ» միջազգային սլավոնական արվեստների ֆորումի Ն․ Մորդվինովի անվան ոսկե մեդալ՝ «Թատերական արվեստում ունեցած երևելի ներդրման համար» (2015)
Ա․ Միրոնովի անվան «Ֆիգարո» ռուսական ազգային դերասանական մրցանակ՝ «Ռուսական թատրոնի լեգենդ» անվանակարգում (2016)

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Борисова Юлия Константиновна // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 https://vakhtangov.ru/news/skonchalas-yuliya-borisova/
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 «Юлия Борисова». Актёры. Театр имени Е. Вахтангова (официальный театр). Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 «Юлия Борисова». Афиша (журнал). Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
↑ «Документы телефонда». Агентство «Аудитория». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
↑ Театральная Энциклопедия.
↑ Указ Президента РФ от 29 мая 1995 г. № 537
↑ Указ Президента РФ от 6 марта 1995 г. № 240
↑ Указ Президента РФ от 14 марта 2010 г. № 308

Հրապարակումներ

Василинина И. Юлия Борисова // Театр имени Евг. Вахтангова / Ред.-составитель Б. М. Поюровский. — М: Центрполиграф, 2001. — (Звёзды московской сцены). — ISBN 5-227-01251-2. — С. 15—26.

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յուլյա Բորիսովա» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 531)։

[_3f56cba6de1ed6ac-1] 1,0 ^1,1 Борисова Юлия Константиновна // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_9d09553e5a8ecbe3-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 https://vakhtangov.ru/news/skonchalas-yuliya-borisova/

[vt-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 «Юлия Борисова». Актёры. Театр имени Е. Вахтангова (официальный театр). Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.

[афиша-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 «Юлия Борисова». Афиша (журнал). Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.

[Гостелерадиофонд-5] «Документы телефонда». Агентство «Аудитория». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 11-ին.

[6] Театральная Энциклопедия.

[7] Указ Президента РФ от 29 мая 1995 г. № 537

[8] Указ Президента РФ от 6 марта 1995 г. № 240

[9] Указ Президента РФ от 14 марта 2010 г. № 308

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Յուլյա Բորիսովա ռուս.՝ Ю́лия Константи́новна Бори́сова

Ծնվել է	մարտի 17, 1925(1925-03-17)^[1]
Ծննդավայր	Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Մահացել է	օգոստոսի 8, 2023(2023-08-08)^[2] (98 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոսկվա, Ռուսաստան
Կրթություն	Բորիս Շչուկինի անվան թատերական ինստիտուտ
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և Ռուսաստան
Մասնագիտություն	դերասանուհի և քաղաքական գործիչ
Աշխատավայր	Վախթանգովի թատրոն
Ամուսին(ներ)	Isaĭ Spektor?
Պարգևներ և մրցանակներ	և
Անդամություն	Moscow Actors' House? և Supreme Soviet of Russian Soviet Federative Socialist Republic?