Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա; չինարեն հեշտ. 中国科学院 , պինին: Zhōngguó Kēxuéyuàn
Տեսակ	գիտությունների ակադեմիա, ազատ հասանելիության հրատարակություն, public institution directly owned by State Council? և ակադեմիական ինստիտուտ
Միջազգային անվանում	անգլ.՝ Chinese Academy of Sciences
Հիմնադրված է	նոյեմբերի 1, 1949
Ակադեմիկոսներ	780 (2019)
Անդամակցություն	ORCID, Համացանցի կոնսորցիում, Տիեզերական հետազոտությունների հանձնաժողով, Biodiversity Heritage Library, Ասիայի գիտությունների ակադեմիաների և միությունների ասոցիացիա, Գիտությունների ակադեմիաների միջազգային ասոցիացիան և InterAcademy Partnership
Երկիր	Չինաստան
Հասցե	100864, Չինաստան, Պեկին, Սիչեն շրջան, Սանլիհե 52
Կայք	cas.cn(չին.)
	Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա (Չինաստան) Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա, Չինաստան
	Chinese Academy of Sciences Վիքիպահեստում

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա (ՉԳԱ, չինարեն ավանդ. 中國科學院, հեշտ. 中国科学院 , պինին: Zhōngguó Kēxuéyuàn, կարճ՝ չինարեն հեշտ. 中科院 , պինին: Zhōngkēyuàn), նաև՝ ՉԺՀ գիտությունների ակադեմիա, բարձրագույն գիտական կազմակերպություն Չինաստանում, բնական գիտությունների բնագավառում հիմնարար հետազոտությունների առաջատար կենտրոնը երկրում։ Երկու ակադեմիաներից մեկը, որը պնդում է իր ծագումը Ակադեմիա Սինիկայից (անգլ.՝ Academia Sinica), հիմնադրվել է 1928 թվականին Շանհայում, երկրորդը` պահպանելով Ակադեմիա Սինիկա անունը, գտնվում է Թայվանում։

Ընդհանուր տեղեկություններ

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիան ստեղծվել է 1949 թվականի նոյեմբերի 1-ին Պեկինում։ Ստեղծման պահին Ակադեմիան ներառում էր 16 գիտահետազոտական ինստիտուտ և 6 լաբորատորիա, հետազոտական անձնակազմը բաղկացած էր 224 հոգուց։

1962 թվականին Ակադեմիայի գիտնականների թիվը հասել է 8000-ի, իսկ 1967 թվականին ակադեմիան ընդգրկում էր 10000 գիտնական։

1977 թվականի մայիսին ՉԳԱ փիլիսոփայության և հասարակական գիտությունների բաժանմունքի հիման վրա ստեղծվել է ՉԺՀ Հասարակական Գիտությունների Ակադեմիան (ՉԺՀ ՀԳԱ, ՉԳԱ)։

1980-ականների կեսերից Գիտությունների ակադեմիայի շրջանակներում ստեղծվել են նաև մեծ թվով առևտրային կառույցներ, օրինակ՝ «Lenovo» համակարգչային ընկերությունը։

1999 թվականի փետրվարի 2-ին, Չինաստանի գիտությունների ակադեմիայի 50-ամյակի կապակցությամբ, ի պատիվ նրա, աստերոիդը, որը հայտնաբերվել է Չինաստանի Հեբեյ նահանգի Քսիլոնգ դիտակայանում 1996 թվականի մարտի 11-ին, որպես Պեկինի Շմիդտ-ԼԿՍ աստերոիդների ծրագրի մի մաս, անվանվել է 7800 Zhongkeyuan (անունը Չինաստանի գիտությունների ակադեմիայի կրճատ անվանումն է, որը գրված է փինյինով)^[10]^[11]։

Ակադեմիան իրականացնում է էկոլոգիական համակարգերի և շրջակա միջավայրի մոնիտորինգ և հետազոտություն։ Նրան կից ստեղծվել է 13 բուսաբանական այգի և 26 հերբարիում։ Բնապահպանական ուսումնասիրությունները եղել են ակադեմիայի աշխատանքի ավանդաբար ուժեղ ոլորտներից մեկը։

Ակադեմիայի վերջին ձեռքբերումները ներառում են մի շարք առաջընթացներ քվանտային հաղորդակցության և հաշվարկման ոլորտում, նոր առաջընթացներ գերհաղորդականության առաջացող խնդիրների ուսումնասիրության մեջ, ցողունային բջիջների հետազոտության հիմնական առաջընթացները և հետախուզության զարգացումը կարգավորող հիմնական գործոնի հայտնաբերումը։

Ըստ 2021 թվականի Ակադեմիայի պաշտոնական կայքի՝ ավելի քան 67900 մարդ ունի հետազոտական գործունեություն, այդ թվում՝ մոտ 56000 պրոֆեսիոնալ հետազոտողներ և գիտնականներ։ Նրանցից շուրջ 22800-ը պրոֆեսորներ կամ դոցենտներ են։ Ակադեմիայի գիտնականներն իրականացնում են Չինաստանի հիմնարար գիտությունների հիմնական նախագծերի շուրջ 30 տոկոսը^[12]։

Միջազգային համագործակցություն և ծրագրեր

Ակադեմիան մեծ նշանակություն է տալիս միջազգային համագործակցությանը և այն դիտում է որպես հաջողության բաղադրատոմս և արդյունավետ միջոց գիտության առաջընթացի և համընդհանուր խնդիրների լուծման համար։ Ակադեմիան լայնածավալ և բազմազան համագործակցություններ և գործընկերություններ ունի աշխարհի տարբեր երկրների գիտնականների հետ։ Օրինակ, Ակադեմիան համագործակցում է գերմանական Մաքս Պլանկի գիտական հետազոտությունների միության (MPG) հետ աստղագիտության, կենսաբժշկական գիտության և նյութագիտության ոլորտներում։ Բացի այդ, Ակադեմիան և ֆրանսիական Պաստերի ինստիտուտը համատեղ հիմնադրել են Պաստերի ինստիտուտի մասնաճյուղը Շանհայում։ Ակադեմիայի գիտնականները նաև սկսել են միջազգային գիտական ծրագրեր, ինչպիսին է ինչպիսին է Շրջակա միջավայրի երրորդ բևեռը։ Բացի այդ, Ակադեմիայի հետազոտողները ակտիվ մասնակցություն են ունեցել համաշխարհային գիտական ծրագրերում, ինչպիսիք են «Մարդու գենոմ» նախագիծը և Միջազգային ջերմամիջուկային փորձարարական ռեակտորի ստեղծումը։ Ակադեմիան մասնակցում է նաև կլիմայի փոփոխության վերաբերյալ միջազգային տարբեր ծրագրերի։

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիան հայտնի է նաև երիտասարդ գիտնականներին աջակցելու իր քաղաքականությամբ։ Այն նրանց տրամադրում է կրթաթոշակներ, որոնք, ի թիվս այլ բաների, վերաբերում են նաև այլ երկրների գիտնականներին։ Այս կրթաթոշակների միջոցով Ակադեմիան ներգրավել է ավելի քան 1000 օտարերկրյա գիտնականների՝ իր ինստիտուտներում հետազոտություններ իրականացնելու համար։ Չինաստանի գիտությունների ակադեմիայում հետազոտությունների միջազգայնացման խթանումը այս կազմակերպության քաղաքականության մի մասն է։

Գիտությունների ակադեմիան նույնպես մեծ նշանակություն է տալիս զարգացող երկրներում գիտատեխնիկական առաջընթացի զարգացմանը։ 2004 թվականին ներդրված հատուկ կրթաթոշակների միջոցով Ակադեմիան տարեկան հրավիրում է մոտ 50 գիտնականների զարգացող երկրներից և նրանց հնարավորություն է տալիս հետազոտություններ անցկացնել Չինաստանի Գիտությունների ակադեմիայի ինստիտուտներում։ Նախատեսվում է մեկնարկել զարգացող աշխարհի գիտնականների ասպիրանտական ծրագիր՝ տարեկան առնվազն 150 ուսանողով։

Կառուցվածք

Ակադեմիան իր մեջ ներառում է հինգ բաժին.

Մաթեմատիկական գիտությունների բաժին
Ֆիզիկական գիտությունների բաժին
Քիմիական գիտությունների բաժին
Երկրաբանական գիտությունների բաժին
Տեխնիկական գիտությունների բաժին

Այժմ Չինաստանի գիտությունների ակադեմիան ներառում է 104 գիտահետազոտական ինստիտուտ, 12 մասնաճյուղային ակադեմիա և երեք համալսարան։

Մասնաճյուղերը

Ակադեմիայի մասնաճյուղերը գտնվում են հետևյալ քաղաքներում՝ Պեկին, Շենյան, Չանչուն, Շանհայ, Նանկին, Հեյֆեյ, Ուհան, Գուանչժոու, Չենդու, Նինբո, Կունմին, Սիան, Լանժոու և Սինծիան ինքնավար մարզում։

Ինստիտուտներ

Պեկինի մասնաճյուղ

Ավտոմատացման ինստիտուտ
Ազգային աստղագիտական աստղադիտարան
Կենսաֆիզիկայի ինստիտուտ
Պեկինի գենոմի ինստիտուտ
Համակարգչային տեխնոլոգիաների ինստիտուտ
Մեխանիկայի ինստիտուտ
Նանոգիտության և տեխնոլոգիաների ազգային կենտրոն
Ողնաշարավոր կենդանիների հնէաբանության և հնէամարդաբանության ինստիտուտ
Քաղաքականության և կառավարման ինստիտուտ
Ծրագրային ապահովման ինստիտուտ
Հոգեբանության ինստիտուտ
Ֆիզիկայի ինստիտուտ
Տեսական ֆիզիկայի ինստիտուտ
Բարձր էներգիայի ֆիզիկայի ինստիտուտ

Գուանչժոուի մասնաճյուղ

Հարավային Չինաստանի բուսաբանական այգի

Չանչունի մասնաճյուղ

Չանչունի օպտիկայի, ճշգրիտ մեխանիկայի և ֆիզիկայի ինստիտուտ
Չանչունի կիրառական քիմիայի ինստիտուտ
Աշխարհագրության և ագրոէկոլոգիայի հյուսիսարևելյան ինստիտուտ
Չանչունի աստղադիտարան

Լանժոուի մասնաճյուղ

Ժամանակակից ֆիզիկայի ինստիտուտ
Ցինհայի աղի լճերի ինստիտուտ
Լանժոուի երկրաբանության ինստիտուտ
Լանժոուի ազգային գիտական գրադարան

Հեյֆեյի մասնաճյուղ

Հեյֆեյի բնական գիտությունների ինստիտուտ
Չինաստանի գիտատեխնիկական համալսարան

Կունմինի մասնաճյուղ

Կունմինի բուսաբանական ինստիտուտ
Կունմինի կենդանաբանական ինստիտուտ
Երկրաքիմիայի ինստիտուտ
Յունանի աստղագիտական աստղադիտարան

Ուհանի մասնաճյուղ

Ուհանի ֆիզիկայի և մաթեմատիկայի ինստիտուտ
Ուհանի բուսաբանական այգի
Հիդրոկենսաբանության ինստիտուտ
Վիրուսաբանության ինստիտուտ
Գեոդեզիայի և երկրաֆիզիկայի ինստիտուտ

Շանհայի մասնաճյուղ

Շանհայի օրգանական քիմիայի ինստիտուտ
Շանհայի տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ինստիտուտ
Շանհայի տեխնիկական ֆիզիկայի ինստիտուտ
Շանհայի օպտիկայի և ճշգրիտ մեխանիկայի ինստիտուտ
Շանհայի Պաստերի ինստիտուտ
Շանհայի կենսաբանական գիտությունների ինստիտուտ
Շանհայի կերամիկայի ինստիտուտ
Շանհայի կիրառական ֆիզիկայի ինստիտուտ

Շենյանի մասնաճյուղ

Մետաղների ուսումնասիրման ինստիտուտ
Շենյանի ավտոմատացման ինստիտուտ
Շենյանի Կիրառական էկոլոգիայի ինստիտուտ
Շենյանի Համակարգչային տեխնոլոգիաների ինստիտուտ
Ցինդաոյի օվկիանոսագիտության ինստիտուտ
Ցինդաոյի կենսաէներգիայի և կենսագործընթացների տեխնոլոգիայի ինստիտուտ
Յանտայի ափամերձ գոտու հետազոտական ինստիտուտ

Նախագահներ

Գուո Մորուո (郭沫若, հոկտեմբեր 1949 — հունիս 1978)
Ֆան Ի (方毅, հուլիս 1979 — մայիս 1981)
Լու Ցզյասի (卢嘉锡, մայիս 1981 — հունվար 1987)
Չժոու Գուանչժաո (周光召, հունվար 1987 — հուլիս 1997)
Լու Յոնսյան (路甬祥, հուլիս 1997 — մարտ 2011)
Բայի Չունլի (白春礼, մարտ 2011 — դեկտեմբեր 2020)
Հոու Ցզյանգուո (侯建国, 2020-ի դեկտեմբերից)

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիայի անդամներ

Հետազոտական գործունեություն

2010 թվականի օգոստոսին «Սինհուա» հրատարակչությունը հրատարակել է «ՉԺՀ-ի Գիտությունների ակադեմիայի տարեգիրքը» (չինարեն՝ 中国科学院统计年鉴（2010）, ISBN：978-7-03-028950-6) Չինաստանում, ինչպես նաև ՉԺՀ-ում 2010 թվականի գիտության մասին զեկույց (չինարեն՝ 2010科学发展报告, ISBN：9787030268266) (13-րդ անգամ)։

ՉԺՀ գիտությունների ակադեմիան զբաղեցրել է 12-րդ տեղը աշխարհում այն հետազոտական կազմակերպությունների ցանկում, որոնց աշխատակիցների աշխատանքը հրապարակվել է Nature ամսագրում 2012 թվականին։

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիան հրատարակում է 267 գիտական ամսագիր։ Իր գոյության ողջ ընթացքում Ակադեմիան հրապարակել է ավելի քան 8 հազար հետազոտություն։

Ծանոթագրություններ

↑ «全体院士名单（共780人）» (չինարեն). 中国科学院院士. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 7-ին.
↑ https://orcid.org/members/001G000001C8dNCIAZ-national-sciences-library-chinese-academy-of-science
↑ https://www.w3.org/Consortium/Member/List
↑ https://cosparhq.cnes.fr/about/members/national-scientific-institutions/
↑ https://about.biodiversitylibrary.org/about/bhl-consortium/
↑ http://aassa.asia/member/academies.php
↑ https://www.int-maan.by/rus/full_members.php
↑ https://web.archive.org/web/20221208195542/https://www.interacademies.org/network/member-academies
↑ Բաց մատչելիության ամսագրերի տեղեկատու — 2003.
↑ Schmadel, Lutz D. Dictionary of Minor Planet Names. — Fifth Revised and Enlarged Edition. — B., Heidelberg, Ն. Յ.: Springer, 2003. — P. 616. — ISBN 3-540-00238-3
↑ Циркуляры малых планет за 2 февраля 1999 года Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine, փաստաթուղթում պետք է փնտրել № 33789 շրջաբերականով (M.P.C. 33789)
↑ «Introduction----Chinese Academy of Sciences». english.cas.cn. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 25-ին.

Արտաքին հղումներ

պաշտոնական կայք Արխիվացված 2004-03-25 Wayback Machine(չին.)
պաշտոնական կայք(անգլ.)
ՉԳԱ-ի նախագահներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա» հոդվածին։

[全体院士名单-1] «全体院士名单（共780人）» (չինարեն). 中国科学院院士. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 7-ին.

[_0ccec7ff79b709eb-2] ttps://orcid.org/members/001G000001C8dNCIAZ-national-sciences-library-chinese-academy-of-science

[_a3ea48e91e4c78c7-3] ttps://www.w3.org/Consortium/Member/List

[_342b5e11cae69185-4] ttps://cosparhq.cnes.fr/about/members/national-scientific-institutions/

[_617c6d077ab03f33-5] ttps://about.biodiversitylibrary.org/about/bhl-consortium/

[_327e7ab693895ac5-6] ttp://aassa.asia/member/academies.php

[_33159bbc9032a9b1-7] ttps://www.int-maan.by/rus/full_members.php

[_a7e1c1be752c40a3-8] ttps://web.archive.org/web/20221208195542/https://www.interacademies.org/network/member-academies

[_507e843b0ee9c538-9] Բաց մատչելիության ամսագրերի տեղեկատու — 2003.

[10] Schmadel, Lutz D. Dictionary of Minor Planet Names. — Fifth Revised and Enlarged Edition. — B., Heidelberg, Ն. Յ.: Springer, 2003. — P. 616. — ISBN 3-540-00238-3

[11] Циркуляры малых планет за 2 февраля 1999 года Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine, փաստաթուղթում պետք է փնտրել № 33789 շրջաբերականով (M.P.C. 33789)

[12] «Introduction----Chinese Academy of Sciences». english.cas.cn. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 25-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]