Ռոբերտ Բոյլ
Ռոբերտ Ուիլյամ Բոյլ (հունվարի 25, 1627[1][2][3][…], Lismore Castle, Իռլանդիայի թագավորություն[4][5] - դեկտեմբերի 31, 1691[3], Լոնդոն, Անգլիայի թագավորություն[6]), անգլոիռլանդացի[13] բնափիլիսոփա, քիմիկոս, ֆիզիկոս և գյուտարար, Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ[14]։ Համարվում է առաջին ժամանակակից քիմիկոսը, ուստի ժամանակակից քիմիայի հիմնադիրներից մեկն ու ժամանակակից փորձարարական գիտական մեթոդների ռահվիրաներից մեկը։ Հայտնի է Բոյլ-Մարիոտի օրենքի համար[15], որը նկարագրում է փակ համակարգում գազի բացարձակ ճնշման և ծավալի հակադարձ համեմատական կապը, երբ ջերմաստիճանը հաստատուն է[16]։ Իր The Sceptical Chymist գիրքը համարվում է քիմիայի բնագավառում հիմնաքարային աշխատություն։ Նաև ունի աստվածաբանության վերաբերյալ աշխատանքներ[17][18][19][20]։
Ռոբերտ Բոյլ անգլ.՝ Robert Boyle | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հունվարի 25, 1627[1][2][3][…] Lismore Castle, Իռլանդիայի թագավորություն[4][5] |
| Մահացել է | դեկտեմբերի 31, 1691[3] (64 տարեկան) Լոնդոն, Անգլիայի թագավորություն[6] |
| Գերեզման | St Martin-in-the-Fields[7] |
| Բնակության վայր(եր) | County Waterford?[3] և Անգլիա[3] |
| Դավանանք | Անգլիկան եկեղեցի |
| Մասնագիտություն | ֆիզիկոս, քիմիկոս և փիլիսոփա |
| Հաստատություն(ներ) | Օքսֆորդի համալսարան[2] |
| Գործունեության ոլորտ | ֆիզիկա, քիմիա և փիլիսոփայություն |
| Անդամակցություն | Լոնդոնի թագավորական ընկերություն[8] և Invisible College? |
| Ալմա մատեր | Իթըն քոլեջ (1638)[2] |
| Տիրապետում է լեզուներին | անգլերեն[1][9], ֆրանսերեն, լատիներեն և իռլանդերեն |
| Եղել է գիտական ղեկավար | Ռոբերտ Հուկ[10] |
| Հայտնի աշակերտներ | Ռոբերտ Հուկ[10] |
| Ազդվել է | Գալիլեո Գալիլեյ, Ռենե Դեկարտ, Ֆրենսիս Բեկոն, Cornelis Drebbel, Otto von Guericke? և Իբն Տուֆեյլ |
| Պարգևներ | |
| Հայր | Richard Boyle, 1st Earl of Cork?[11][12] |
| Մայր | Catherine Fenton?[11][12] |
 Robert Boyle Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն
խմբագրելՎաղ տարիներ
խմբագրելԲոյլը ծնվել է Իռլանդիայի Ուատերֆորդ շրջանի Լիսմոր ամրոցում։ Ռիչարդ Բոյլի և Քեթրին Ֆենթոնի յորթերոդ որդին և տասնչորսերորդ երեխան։ Ռիչարդ Բոյլը Անգլիայի Դուբլին է տեղափոխվել 1588 թվականին Թյուդորների Իռլանդիան գաղութացնելու ընթացքում և նշանակվել է գրավելի կալվածքների տեսուչ։ Մինչև Ռոբերտի ծնվելը կուտակել է հսկայական հողակտորներ։ Քեթրին Ֆենթոնի հայրը Իռլանդիայի պետական քարտուղար Ջեֆրի Ֆենթոնն էր (ծնվել է 1539 թվականին Դուբլինում), մայրը՝ Ռոբերտ Ուեսթոնի աղջիկը (ծնված 1541 թվականին Լիսմորում)[21]։
Մեծացել է տեղի ընտանիքներից մեկում, ինչպես իր ավագ եղբայրը[22]։ Ստացել է լատիներենի, հունարենի և ֆրանսերենի մասնավոր դասընթացներ իսկ 8 տարեկանում՝ մոր մահից հետո, տեղափոխվել է Անգլիայի Էտոն քոլեջ։ Հոր ընկերը՝ Հենրի Ուոթոնը քոլեջի ռեկտորն էր։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Principe L. M. Encyclopædia Britannica
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Aubrey J. Scientific Lives — ISBN 978-1-84391-169-2
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Burns D. T. Some Irish Contributors to European Analytical Chemistry, R. Boyle, R. Kirwan, J. Emerson Reynolds // Analytical Letters — Marcel Dekker, Taylor & Francis, 1979. — Vol. 12, Iss. 2. — P. 89—107. — ISSN 0003-2719; 1532-236X — doi:10.1080/00032717908055684
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Бойль Роберт // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Internet Archive — 1996.
- ↑ 8,0 8,1 https://catalogues.royalsociety.org/CalmView/Record.aspx?src=CalmView.Persons&id=NA8137&pos=1
- ↑ CONOR.Sl
- ↑ 10,0 10,1 Mathematics Genealogy Project — 1997.
- ↑ 11,0 11,1 Lundy D. R. The Peerage
- ↑ 12,0 12,1 Kindred Britain
- ↑ «Robert Boyle». Encyclopedia Britannica. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 24-ին.
- ↑ «Fellows of the Royal Society». London: Royal Society. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 16-ին.
- ↑ Acott, Chris (1999). «The diving "Law-ers": A brief resume of their lives». South Pacific Underwater Medicine Society journal. 29 (1). ISSN 0813-1988. OCLC 16986801. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ ապրիլի 2-ին. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 17-ին.
- ↑ Levine, Ira N. (2008). Physical chemistry (6th ed.). Dubuque, IA: McGraw-Hill. էջ 12. ISBN 9780072538625.
- ↑ «Encyclopedia Britannica». Britannica.com.
- ↑ Կաղապար:Cite SEP
- ↑ Կաղապար:MacTutor Biography
- ↑ Robert Boyleի գործերը Գուտենբերգ նախագծում
- ↑ «Catherine Fenton», Family Ghosts, Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 21-ին, Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 9-ին
- ↑ McCartney, Mark; Whitaker, Andrew (2003), Physicists of Ireland: Passion and Precision, London: Institute of Physics Publishing
Գրականություն
խմբագրել- M. A. Stewart (ed.), Selected Philosophical Papers of Robert Boyle, Indianapolis: Hackett, 1991.
- Fulton, John F., A Bibliography of the Honourable Robert Boyle, Fellow of the Royal Society. Second edition. Oxford: At the Clarendon Press, 1961.
- Hunter, Michael, Boyle : Between God and Science, New Haven : Yale University Press, 2009. ISBN 978-0-300-12381-4
- Hunter, Michael, Robert Boyle, 1627–91: Scrupulosity and Science, The Boydell Press, 2000
- Principe, Lawrence, The Aspiring Adept: Robert Boyle and His Alchemical Quest, Princeton University Press, 1998
- Shapin, Stephen; Schaffer, Simon, Leviathan and the Air-Pump.
- Ben-Zaken, Avner, "Exploring the Self, Experimenting Nature", in Reading Hayy Ibn-Yaqzan: A Cross-Cultural History of Autodidacticism (Johns Hopkins University Press, 2011), pp. 101–126. ISBN 978-0801897399
- Բոլյի հրատարակած աշխատանքները օնլայն
- The Sceptical Chymist by Robert Boyle
- Experiments and Considerations Touching Colours (1664) by Robert Boyle
- Essay on the Virtue of Gems Արխիվացված 2007-08-19 Wayback Machine – Gem and Diamond Foundation
- Experiments and Considerations Touching Colours Արխիվացված 2007-08-20 Wayback Machine – Gem and Diamond Foundation
- Hydrostatical Paradoxes – Google Books
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Readable versions of Excellence of the mechanical hypothesis, Excellence of theology, and Origin of forms and qualities
- Robert Boyle Project, Birkbeck, University of London
- Summary juxtaposition of Boyle's The Sceptical Chymist and his The Christian Virtuoso
- The Relationship between Science and Scripture in the Thought of Robert Boyle
- Robert Boyle and His Alchemical Quest : Including Boyle's "Lost" Dialogue on the Transmutation of Metals, Princeton University Press, 1998, ISBN 0-691-05082-1
- Robert Boyle's (1690) Experimenta et considerationes de coloribus Արխիվացված 2018-11-26 Wayback Machine - digital facsimile from the Linda Hall Library
- This article incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Boyle, Robert». Encyclopædia Britannica (անգլերեն) (11th ed.). Cambridge University Press.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռոբերտ Բոյլ» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 517)։ 
|