Վլադիմիր Էտուշ

Վլադիմիր Աբրամովիչ Էտուշ (ռուս.՝ Владимир Абрамович Этуш, մայիսի 6, 1922(1922-05-06), Մոսկվա, Խորհրդային Ռուսաստան - մարտի 9, 2019(2019-03-09), Մոսկվա, Ռուսաստան), ազգությամբ հրեա, խորհրդային ռուս կինոյի և թատրոնի դերասան, ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1984) և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի վետերան։

Վլադիմիր Էտուշ ռուս.՝ Владимир Этуш
Ծնվել է	մայիսի 6, 1922(1922-05-06)
Ծննդավայր	Մոսկվա, Խորհրդային Ռուսաստան
Մահացել է	մարտի 9, 2019(2019-03-09) (96 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոսկվա, Ռուսաստան
Գերեզման	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Կրթություն	Բորիս Շչուկինի անվան թատերական ինստիտուտ (1945)
Քաղաքացիություն	Խորհրդային Ռուսաստան,  ԽՍՀՄ և  Ռուսաստան
Մասնագիտություն	դերասան, թատրոնի դերասան, թատերական ուսուցիչ, կինոռեժիսոր և հեռուստատեսային դերասան
Աշխատավայր	Վախթանգովի թատրոն
Ամուսին(ներ)	Yelena Izmaylova? և Նինել Միշկովա
Երեխա(ներ)	Ռաիսա Էտուշ
Պարգևներ և մրցանակներ	Վերքի շերտագիծ և
etush.ru

Կենսագրություն

Վլադիմիր Էտուշը ծնվել է Մոսկվայում հրեաների ընտանիքում։ Ծննդյան թվի վերաբերյալ դերասանը պատմում է․

Ամեն ինչ սկսվեց նրանից, որ 2 անգամ լույս աշխարհ եկա․ առաջինը՝ 1922 թվականի մայիսի 6-ին, իսկ երկրորդը՝ նույն ամսաթվին, բայց մեկ տարի անց։ Դա շատ պարզ է բացատրվում։ Այն ժամանակ որոշ ընտանիքներում ընդունված էր նորածնին գրանցել մեկ տարի անց։ Իբր, երբ ծառայելու ժամանակը գա, ավելի ամուր կլինի։ Այդպես վարվեցին և ինձ հետ։ Եվ պաշտոնապես ես գոյություն ունեմ 1923 թվականից։

Ապագա դերասանի հայրը՝ Աբրամ Էտուշը, Մոգիլյովի նահանգի Գլուսկ բնակավայրից էր․ մինչև Հոկտեմբերյան հեղափոխությունը շրջիկ գործակատար էր, ՆԷՊ-ի տարիներին ոչ մեծ արդուզարդի ցեխի ուներ, այնուհետև աշխատում էր շինարարությունում, մայրը՝ Ռաիսա Էտուշը, մինչև ամուսնու առաջին ձերբակալությունը տնային տնտեսուհի էր (Աբրամին ձերբակալել են 2 անգամ), այնուհետև լուսանկարչական արհեստանոցում աշխատել է որպես գանձապահ։ Էտուշներն ապրում էին 4 լայնարձակ սենյակներում, որն այն ժամանակ շքեղություն էր համարվում։ Բնականաբար երկար դա շարունակվել չէր կարող։ ՆԷՊ-ն ավարտվեց, և Էտուշների մոտ հարևաններ բնակեցրին։ Վլադիմիր Էտուշը հիշում է․

Առաջինը, որ հիշում եմ մանկությունիցս, տեսարանն է դեպի Սերեբրյանիչեսկի նրբանցքի Անդրեևսկի եկեղեցին։ Եկեղեցում դեռ միանձնուհիներ կային։ Այնուհետև տաճարը ինչ-որ պահեստ դարձրին, իսկ մեր նրբանցքը փոշոտ, կեղտոտ փողոցի, որին էր նայում իմ լուսամուտը։ Միանձնուհիներին քշեցին։ Ավելի ուշ ես իմացա, որ ինձ շատ մոտ՝ Նիկոլովորոբինսկի նրբանցքի վրա, ուր գնում էինք սահնակ քշելու, ապրում էր Ալեքսանդր Օստրովսկին։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի Արևելյան ռազմաճակատի («Հայրենական մեծ պատերազմ», 1941-1945) գործողությունների տարիներին Վլադիմիր Էտուշն ավարտեց Մոսկվայի օտար լեզուների երկրորդ մանկավարժական ինստիտուտի ռազմաթարգմանչական ֆակուլտետը։ Կռվել է Մալգոբեկ քաղաքի մոտ (ներկայիս Ինգուշեթիայի Հանրապետություն)։ Նրա վերջին պաշտոնը թիկունքի՝ Կարմիր դրոշի 581-րդ հրաձգային գնդի պետի օգնականն էր։ 1943 թվականի սեպտեմբերի 19-ին պարգևատրվել է «Կարմիր աստղ» շքանշանով։ Վկայագրից․

Հանուն սոցիալիստական հայրենիքի գերմանացի զավթիչների դեմ մղված մարտերում իրեն դրսևորել է որպես խիզախ և վճռական հրամանատար։ 1943 թվականի սեպտեմբերի 7-ին գնդի հրամանատարությամբ մղվող Մոսպինոյի շրջանի հարձակողական մարտերում ընկեր Էտուշին ուղարկեցին գումարտակին օգնության։ Գտնվելով իրենց տրված մարտական հանձնարարության կատարման բարդ իրավիճակում՝ ընկեր Էտուշն անվախ, չխնայելով կյանքը, ոգևորելով մարտիկներին՝ խիզախորեն վաշտին տարել է դեպի թշնամին, ընդ որում իր ճարպիկ հնարքների շնորհիվ թշնամուն ետ է մղել Գորոդոկ շրջանից՝ ոչնչացնելով 30 զինվոր և սպա, զավթում է ձեռքի գնդացիր։ Ընկեր Էտուշը, լինելով թիկունքի շտաբի պետ, հարձակողական մարտերի ամբողջ ընթացքում ապահովել է թիկունքի բնականոն աշխատանքը և առաջխաղացումը։ Անընդհատ սնունդ և զինամթերք է հասցրել մարտական ստորաբաժանումներին։ Լավ է կատարել վիրավորների ընդունումն ու տարհանումը։ 1943 թվականի սեպտեմբերի 15-ին հարձակվելով Կույբիշևո շրջանային կենտրոնի վրա՝ մարտիկների խմբով անձամբ է մտել գյուղ և փողոցային մարտերում ոչնչացրել թշնամու 8 զինվոր և սպա։

1943 թվականին Զապորոժիե մարզի Տոկմակ քաղաքի մոտ (գյուղ Ժովտնևոե) ծանր վիրավորվում է։ Հոսպիտալից հետո գրանցվում է 2-րդ կարգի հաշմանդամություն և զորացրվում է։ ԽՄԿԿ անդամ 1946 թվականից։

Թատրոնով Վլադիմիր Էտուշը «վարակվում է» դեռ դպրոցից։ Դպրոցական միջոցառումներին կարդում էր չեխովյան «Դիմակը»։ Այնուհետև սկսում է զբաղվել ինքնագործունեությամբ դպրոցին կից գործող խմբակում, որը ղեկավարում էր Պավել Սվիշչևը։ Սակայն դպրոցն ավարտելով՝ Վլադիմիրը որոշեց դառնալ ոչ թե դերասան, այլ ռեժիսոր։ Թատերական արվեստի ռուսական ինստիտուտ ընդունվելու անհաջողությունից հետո Էտուշին օգնեց Վախթանգովի անվան թատրոնի գլխավոր ռեժիսոր Ռուբեն Սիմոնովը։ Վլադիմիր Էտուշի խոսքերով նա այդ ժամանակ ընկերություն էր անում ռեժիսորի զարմուհու հետ։ Նրանց միջև ոչ մի լուրջ բան չկար՝ ուղղակի ընկերներ էին, սակայն երևի Սիմոնովն այլ կարծիքի էր։ Այսպիսով Ռուբեն Նիկոլաևիչի շնորհիվ Էտուշն ընդունվեց Շչուկինի ուսումնարանի առաջին կուրս՝ որպես ազատ ունկնդիր։ 1945 թվականին Վլադիմիր Էտուշն ավարտեց Բորիս Շչուկինի անվան թատերական ուսումնարանը և աշխատանքի անցավ Ե․ Վախթանգովի անվան թատրոնում, որտեղ շուտով դարձավ առաջատար դերասաններից մեկը։

Վախթանգովի թատրոնում Վլադիմիր Աբրամովիչն սկսեց իր կարիերան խարակտերային, կատակերգական դրվագներից՝ ընդ որում տարիքային։ Դերասանի առաջին աչքի ընկնող դերը Ու․ Շեքսպիրի «Վերոնացի երկու ազնվական» կատակերգության մեջ ծառա Լաունսի դերն էր։ Ներկայացումը կառուցված էր իմպրովիզացիայի վրա և դերասաններից պահանջվում էր լիակատար ազատություն, հնարամտություն, սրընթաց ռեակցիաներ և ահռելի հմայք։ Այս ամենն ուներ դերասանը, և այս դերը մինչև հիմա համարվում է ամենասիրվածներից մեկը։

Կինոյում սկսել է նկարահանվել 1953 թվականին և առաջին դերը խաղաց Միխայիլ Ռոմի «Ադմիրալ Ուշակովը» պատմական ֆիլմում։ Վլադիմիր Էտուշը սուր խարակտերային և կատակերգական դերերի վարպետ է։ Հանդիսատեսը հիշում է նրա դերերը Լեոնիդ Գայդայի կատակերգություններում՝ Սաախովը «Կովկասի գերուհին», ինժեներ Բրունսը «Տասներկու աթոռ», ատամնաբույժ Շպակը «Իվան Վասիլևիչը փոխում է մասնագիտությունը» ֆիլմերում։ «Կովկասի գերուհուց» հետո Էտուշը ազգային հերոս դարձավ Կովկասում և Անդրկովկասում։ Նա պատմում է․

Ֆիլմի եթեր դուրս գալուց հետո ծանոթներս ինձ զգուշացնում էին, որ ուշադիր լինեմ․ կովկասցիները կարող են և ծեծել։ Իսկ ստացվեց միանգամայն հակառակը։ Մի անգամ շուկա եկա, քիչ էր մնում ձեռքերի վրա տանեին։ Չորս կողմից շրջապատեցին, սկսեցին իրար հրմշտելով հյուրասիրել։ Այսինքն նրանք ընդունեցին հարազատի պես։ Թեև, ինչպես հասկացա, ադրբեջանցիները համարում էին, որ Սաախովը հայ է, հայերը, որ ադրբեջանցի է, վրացիները ևս համարում էին նրան ոչ վրացի․․․ Եվ բոլորին հաճելի էր։ Հատկապես ինձ։

Վ․ Էտուշի հանրահայտ «վախթանգովյան» դերասանական ոճը վառ արտահայտվեց ռեժիսոր Նադեժդա Կոշևերովայի հրաշալի կինոհեքիաթներում՝ «Հին, հին հեքիաթ», «Ստվեր», «Ավանակի կաշի» և «Ինչպես հիմարիկ Իվանուշկան հրաշքի հետևից գնաց», ինչպես նաև «Հունիսի 31» մյուզիքլում, որը բեմադրել էր Լեոնիդ Կվինիխիձեն՝ Ջոն Բոյնթոն Պրիստլիի համանուն ֆանտաստիկ պատմվածքի հիման վրա։

Երեխաները հիշում են Վլադիմիր Էտուշի Կարաբաս Բարաբասը «Բուրատինոյի արկածներ»-ից։ Էտուշի հերոսները հիմնականում խորամանկ և ժլատ մարդիկ են։ Նրանց մեծ մասն առաջացնում է հանդիսատեսի ծիծաղը, սակայն եթե դերը պահանջում է լուրջ, դրամատիկ երանգավորում, դերասանն այն տանում է բացարձակապես այլ տոնով։ Էտուշին տրվում են բոլոր ժանրերը՝ բուֆոնադայից և հրապարակային երգիծանքից մինչև իսկական ողբերգություն։

Նրա վերջին աշխատանքներից են «Բանալու պտույտը» սերիալում և «Դասականը» հոգեբանական թրիլերում խաղացած դերերը։ 2011 թվականին նրան հրավիրում են «Երալաշ»։ Վլադիմիր Աբրամովիչը կատարել է բարի ծերուկի՝ ուրվականի դեր։ Բացի կինոյում և թատրոնում խաղալուց մեծն դերասանը հանդես է եկել համերգներում՝ որպես խոսակցական ժանրի արտիստ։ 2002 թվականին ОЛМА-ПРЕСС հրատարակչատանը տպագրվում է նրա «Եվ ես այնտեղ էի» հիշողությունների գիրքը։ «Այն ամենը, ինչ վաստակել եմ․․․», այսպես է կոչվում Վլադիմիր Էտուշի նոր գիրքը, որը լույս է տեսել 2012 թվականի փետրվարին։ Այս գրքում Վլադիմիր Աբրամովիչն ընթերցողներին հումորով մանրամասն պատմում է իր կյանքի և գործունեության մասին։ Հեղինակը ոչ միայն հիշում է մանկությունը, Հայրենական մեծ պատերազմը, առաջին դերերը, իր անվանի ուսուցիչներին և ընկերներին, հայտնի դերասաններին, այլև խորհում է, թե ինչու թատրոնը միշտ անվանի ստեղծագործական տոն չէ․․․

1945 թվականից Վլադիմիր Էտուշն զբաղվում է մանկավարժական գործունեությամբ Բորիս Շչուկինի անվան թատերական ուսումնարանում, որի պրոֆեսոր դարձավ 1976 թվականին։ 1957 թվականին ղեկավարում էր իր առաջին կուրսը։ 1987 թվականին զբաղեցրեց այդ ուսումնարանի ռեկտորի պաշտոնը (2003 թվականից՝ գեղարվեստական ղեկավարը)։

Ալեքսանդր Օլեշկոն նրանցից է, ում հաջողվել է սովորել Շչուկինի ուսումնարանում՝ Վլադիմիր Էտուշի դասարանում։ Ամբողջ կյանքում հիշում է վարպետի՝ ոչ ստանդարտ, պրովոկացիոն մոտեցումը դեպի ուսանողները, հատկապես՝ դեպի դերերը չսովորածներին։

Նա ասում է․ «Արի՛ այստեղ, արի՛»,— պատմում է Օլեշկոն։ — Ես մտածում եմ․ «Օյ, այնուամենայնիվ ինչ լավն է նա, նա բռնում է ձեռքիցս և այնպես է դռան կողմ շպրտում, այնտեղ նաև չհրկիզվող պահարան ունեինք»։ Հետո մի քանի ամիսների ընթացքում ձեռքիս 5 մատի տեղ էր երևում՝ կապույտ, դրանից հետո ես հիշեցի, որ տեքստը պետք է սովորել։ Մի անգամ նա ինձ լսարանից դուրս արեց նրա համար, որ վերնաշապիկս արդուկված էր։ Ասաց, որ արտիստը պետք է թափթփված լինի։ Ինչպես տեսնում եք այժմ բացարձակ կոկիկ է։

2009 թվականից Դերասանի կենտրոնական տան տնօրենն է։ 2011 թվականի հոկտեմբերի 21-ին Դերասանի կենտրոնական տան ղեկավարության նիստում հրաժարվեց նախագահի պարտականություններից։

Գրքեր

• Этуш В. А. И я там был. — М: ОЛМА-ПРЕСС, 2002. — 351 с. — (Актёры современности). — ISBN 5-224-03874-X
• Этуш В. А. Всё, что нажито…. — М: Зебра Е, 2012. — 288 с., ил. с. — (Весь XX век). — 3000 экз. экз. — ISBN 978-5-905629-02-0

Արտաքին հղումներ

• Էտուշը IMDb կինոբազայում(չաշխատող հղում)
• Сайт Владимира Этуша
• Владимир Этуш: "Я - голодный артист!" Интервью "Нашей газете" (Швейцария)
• Владимир Этуш в фильмах Леонида Гайдая
• «Кавказский пленник» Владимира Этуша
• Туш в честь Этуша!(չաշխատող հղում)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վլադիմիր Էտուշ» հոդվածին։