Ցանկ արգելված գրքերի

«Ցանկ արգելված գրքերի» (լատին․՝ Index Librorum Prohititorum), Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցու արգելած (սպառնալիքի տակ) գրքերի ցանկ։ Առանձին հրատարակություններ ունեցել են նաև ընթերցանության, վաճառքի և գրաքննության ցուցումներ։ Հիմնական նպատակը եղել է հավատի ու բարոյականության դեմ ոտնձգություններից ու աստվածաբանական խոտորումներից պաշտպանելը։

Պատմություն

Գրաքննություն անցած գրքերը տպագրվել են «Առանց խոչընդոտների» (Nihili obstat), տիտղոսաթերթին՝ «Կարող է տպագրվել» (Imprimatur) գրիֆով։ Կաթոլիկ հեղինակներին վերապահվել է իրենց ստեղծագործությունները պաշտպանելու և նոր՝ սրբագրված հրատարակություններ տպագրելու իրավունք։

Առաջին «Ցանկ արգելված գրքերի» հրատարակել են Նիդերլանդներում 1529 թվականին, ապա Վենետիկում՝ 1543 թվականին, Փարիզում՝ 1551 թվականին։ Առաջին հռոմեական ցուցակը կազմվել է Պողոս IV պապի օրոք, որը Տրիդենտյան ժողովը շատ խիստ է համարել և 1564 թվականին շրջանառության մեջ է դրել նրա մեղմացված տարբերակը։

1572 թվականին ձևավորվել է Ցուցակի սուրբ միաբանությունը, որը հատուկ զբաղվել է «Արգելված գրքերի ցանկի» կազմումով, իսկ 1917 թվականից այդ հարցերով զբաղվել է Սրբազան խորհուրդը։

«Ցանկ արգելված գրքերի» գործել է մինչև 1966 թվականը, ապա Վատիկանի 2-րդ ժողովն այն լուծարել է։

Տարբեր ժամանակներում արգելվել են Լ. Վալլայի, Է. Ռոտերդամցու, Լ. Ստեռնի, Վոլտերի, Դ. Դեֆոյի, Ջ. Բրունոյի, Ն. Կոպեռնիկոսի, Յ. Կեպլերի, Գ. Գալիլեյի, Օ. դը Բալզակի, Ժ.-Պ. Սարտրի, Սիմոնա դը Բովուարի, Միշել դը Մոնտենի, Դենի Դիդրոյի, Վիկտոր Հյուգոյի, Ժան-Ժակ Ռուսոյի, Անդրե Ժիդի, Նիկոս Կազանձակիսի, Էմանուել Սվեդենբորգի, Բենեդիկտ Սպինոզայի, Իմանուիլ Կանտի, Դեյվիդ Հյումի, Ռենե Դեկարտի, Ֆրենսիս Բեկոնի, Թոմաս Բրաունի, Ջոն Միլթոնի, Ջոն Լոքի, Բլեզ Պասկալի, Հուգո Գրոտիոսի և ուրիշների որոշ ստեղծագործություններ։ Առաջին կինը, որի գիրքն ընդգրկվել է ցանկում, եղել է Մագդալենա Հեյմայրը^[1]^[2]^[3]^[4]։

Հայտնի է նաև Ոսկան Երևանցու՝ Վատիկանի սրբազան ժողովի ներկայացուցչի հետ հակադրությունը հայերեն առաջին Աստվածաշնչի (1666-1668) տպագրության ժամանակ։

Ծանոթագրություններ

↑ Stead, William Thomas (1902). «The Index Expurgatorius». The Review of Reviews. 26: 498. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 8-ին.
↑ Gifford, William (1902). «The Roman Index». The Quarterly Review. 196: 602–603. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 8-ին.
↑ Catholic Church (1569). Index Librorum Prohibitorum cum Regulis confectis per Patres a Tridentina Synodo delectos authoritate ... Pii IIII. comprobatus. Una cum iis qui mandato Regiae Catholicae Majestatis et ... Ducis Albani, Consiliique Regii decreto prohibentur, etc. Leodii. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 8-ին.
↑ Bujanda, Jesús Martínez de; Davignon, René (1988). Index d'Anvers, 1569, 1570, 1571. Librairie Droz. էջ 196. ISBN 9782762200454. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 8-ին.

Արտաքին հղումներ

«Index Librorum Prohibitorum» . Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 14 (11th ed.). 1911.
Facsimile of the 1559 index Արխիվացված 10 Փետրվար 2010 Wayback Machine
List of famous authors in the index Արխիվացված 2014-08-30 Wayback Machine Արխիվացված 2014-08-30 Wayback Machine

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատված վերցված է «Հայ գրատպություն և գրքարվեստ» հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում-Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

[Stead-1] Stead, William Thomas (1902). «The Index Expurgatorius». The Review of Reviews. 26: 498. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 8-ին.

[Gifford-2] Gifford, William (1902). «The Roman Index». The Quarterly Review. 196: 602–603. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 8-ին.

[Index-3] Catholic Church (1569). Index Librorum Prohibitorum cum Regulis confectis per Patres a Tridentina Synodo delectos authoritate ... Pii IIII. comprobatus. Una cum iis qui mandato Regiae Catholicae Majestatis et ... Ducis Albani, Consiliique Regii decreto prohibentur, etc. Leodii. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 8-ին.

[Bujanda-4] Bujanda, Jesús Martínez de; Davignon, René (1988). Index d'Anvers, 1569, 1570, 1571. Librairie Droz. էջ 196. ISBN 9782762200454. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 8-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]