Վիքիպեդիա

Քայլարշավը Կոսովոյում

Քայլարշավ Կոսովոյում, Կոսովոյում քայլարշավը սկսվել է 1928 թվականին առաջին քայլարշավային ասոցիացիայի ստեղծմամբ, և այն շարունակվել է` ստեղծելով տարբեր ասոցիացիաներ ամբողջ տարածքում, որն այն ժամանակ կազմում էր Հարավսլավիայի մաս։ Կոսովոյի պատերազմից հետո շատ բան է արվել նաև այնպիսի ընկերությունների աջակցությամբ (ինչպիսին է «Հինքինգ նջերին») [1], որոնք քրտնաջան աշխատել են ոչ միայն գործունեությունը կազմակերպելու, այլ նաև սոցիալական լրատվամիջոցների միջոցով հանրության առջև քայլարշավները բացահայտելու համար։

Արշավի դուրս եկած մարդիկ Բրեզովիսայի սարերում

Քայլարշավը իրական իմաստով որպես գործողություն սկսվել է 1930 թվականին, այն տարում, երբ մի խումբ ընկերներ բարձրանում են Պեցի Գերաջիցա լեռը։ Սա առաջին անգամն էր, որ Կոսովոյում գագաթ էին բարձրանում (դրա մասին որևէ ապացույց չկա)։ Մարդիկ քիչ անց սկսում են հետաքրքրություն ցուցաբերել։ Շատ լեռներ գտնվում էին սահմանամերձ շրջաններում, և մարդիկ ժամանակին քաղաքական խնդրի պատճառով հատուկ թույլտվությամբ էին այցելում այնտեղ։

Դա է պատճառը, որ կարողանում են իրական քայլարշավներ իրականացնել միայն պատերազմից հետո` հատկապես 2003-2005 թվականներին։ Կոսովոյի տեղանքի մեծ մասը լեռնային է [2]։ Ներկայումս քայլարշավներն սկսել են ակտիվանալ [3]։

Մեծ աջակցություն Կոսովոյի քայլարշավային զբոսաշրջությանը տրամադրվել է Գերմանիայի զարգացման գործակալության «Բալկանների գագաթները» ծրագրով, որն անցնում է Կոսովոյի, Չեռնոգորիայի և Ալբանիայի տարածքով։

Կենտրոնական լեռները բավարար չափով դժվար չէ բարձրանալը, քանի որ լավ ուղիներ կան։ Բարձրությունը հասնում է 800–1200 մետրի։ Միրուշա գետը այս լեռները բաժանում է երկու խմբի։ Առաջին խումբը տեղակայված է կենտրոնական լեռների հարավ-արևմուտքում և ներառում է Միլանովիկի լեռները, Գաջրակը, Զատրիքը, Բայրակը և Գրեմնիկը։ Երկրորդ խումբը բաղկացած է Գրոլջևա, Գոլեշի, Բերիշա, Կոսմաքի, Դրենիսա, Քիքավիդա լեռներից։ Շրջակա լեռները տեղակայված են սահմանամերձ շրջանների մերձակայքում։ Այս խմբում ընդգրկված լեռներն են ալբանական Ալպերի արևելյան լեռնաշղթաները, Հասի լեռները, Պասթրիկի գագաթը, Շար լեռը, Կորտնիկը, Գալլակի արևելյան լեռները, Կոպոնոնիկին և Ռոգոզնան [4]։

Արշավի զոնաներ

խմբագրել
 
Հասանի գագաթը

Քայլարշավի գոտիներից նախընտրելի են նրանք են, որոնք ապահովում են ինչ-որ դժվարին ուղի քայլողների համար[5]։ Չնայած Կոսովոյում կան շատ լեռներ, որոնք շատ ճանապարհներ են առաջարկում արշավների համար, սակայն կան արշավորդներ, որոնք ցանկանում են իրենց համար նախընտրելի գեղեցիկ ուղիներով ճանապարհորդել։ Դրանք են Լեռան լեռները, Շար կիրճը, Ռուգովա կիրճը, նաև Իստոկ կիրճը։ Այս վայրերից շատերում հնարավոր է մեքենայով երթևեկել (ինչպիսիք են Դերավիսան, Մարիաշը, Ռոշկոդոն, Զութի Կամենը, Միլիշևսը)։ Կոսովոն հայտնի է նաև իր լավ լավ ճանապարհներով (ցանկացած տրանսպորտային միջոցներով անցանելի), բայց դա Ռուգովայի և Դեսանի կիրճերի համար չէ։

Արշավի եղանակներ

խմբագրել
 
Կորիտնիկի գագաթին մոտ, 2395

Ապրիլ-դեկտեմբեր ընկած ժամանակահատվածը համարվում է արշավների ամենահարմար ժամանակը, քանի որ շատ կրքոտ արշավորդներ դահուկներ են վարում ձմռան ցուրտ ամիսներին։ Այնուամենայնիվ, կարճատև դահուկային եղանակները ձնաբքի, ցածր տեղումների և արշավների աճող ժողովրդականության շնորհիվ շատ զբոսնողների ակտիվ են պահում նաև ձմռանը։ Նոյեմբերից ապրիլ ամիսներին Կոսովոյում լեռները ծածկված են ձյան տակ, այդ պատճառով Արևմուտքում պարտադիր են ձյունամեկուսիչ և անջրանցիկ կոշիկները։

Տաք եղանակին զբոսնելիս գերադասելին լեռներն են (ավերավիցա, Հասի սարեր, Սար լեռները, ծայրամասերը՝ Գալակ, Կոպաոնիկ Ռոգոզնա, Զուրի Կամեն, Միլիշեֆց, Ռոշկոդոլ, Մարիաշի)։ Ինչ վերաբերում է ձմռան ցուրտ ամիսներին, գերադասելի լեռներն այն բարձրություններն են, որոնք համեմատաբար ավելի ցածր են, օրինակ, Պրեվալեն, Պաշալորեն, Պսրիկուն, Բրեզովիսան, Կոսովոն։

Արշավների տեսակներ

խմբագրել

Կոսովոյի արշավորդները խոսում են չորս տեսակի արշավային գործունեության մասին[1]։

Պարագաներ և ուղղություններ

խմբագրել

Պահանջվող պարագաները մեծապես կախված են հետիոտնի գործունեությունից և ճանապարհի բնույթից։ Հիմնական պարագաները պետք է ներառեն ջուրը, քարտեզը, ուսապարկը և լապտերը[6]։ Ինչ վերաբերում է հանդերձանքին, ապա արշավային կոշիկը պարտադիր է։ Քայլարշավային վտանգավոր հանգամանքները ներառում են կորուստ վտանգավոր տեղանքում, կենդանիների հարձակմամբ և հիվանդությամբ պայմանավորված։ Հետևաբար խորհուրդ է տրվում նաև դեղեր կամ առաջին օգնության հավաքածու վերցնել։ Կարելի էր հեշտությամբ կորչել, քանի որ Կոսովոյում ոչ բոլոր ուղիերն են նշված, այդ իսկ պատճառով պետք է գրպանի մագնիսական կողմնացույց կրել։ Կոսովոյի տարբեր արշավային ակումբներ ունեն ցուցակ, որն իր մեջ ներառում է այնպիսի իրեր, ինչպիսիք են արևային ակնոց, արևապաշտպան, հագուստ, առաջին օգնության հանդերձանք, հրդեհաշիջման միջոց, դանակ և շատ այլ իրեր[7]։ Օգտագործված քարտեզները հիմնականում GIS քարտեզներ են (աշխարհագրական տեղեկատվական համակարգ)։ Նաև կան քարտեզներ, որոնք ստեղծվել են «Մշակույթի, երիտասարդության և սպորտի նախարարության» (MCYS) կողմից`1։ 25000 և 1։ 50000 մասշտաբներով։ Չնայած որ նշանները հազվադեպ են, բայց կարելի է հեշտությամբ գտնել[1]։

Մարդիկ և արշավ

խմբագրել

Կոսովոն մեծ ներուժ ունի լեռնային տուրիզմի զարգացման համար։ Կոսովոյի ամբողջ տարածքն ունի լեռնային ռելիեֆ։ Սովորաբար նշվում է, թե արշավորդները քանի կիլոմետր են քայլել, ինչքա՞ն ժամանակ է պահանջվել գագաթնակետին հասնելու համար, նրանց այցելած վայրերը և ուշագրավ բաներ, որոնք նրանք տեսել են զբոսանքի ժամանակ։ Բոլոր տարիքի մարդիկ կարող են շարունակել քայլարշավը, չնայած ներկայումս Կոսովոյում արշավորդների մեծ մասը 30-ից 60 տարեկան է։ Այն մարդկանց տոկոսը, ովքեր հետաքրքրված են քայլարշավով, համեմատած Կոսովոյի առաջարկած ներուժի հետ՝ իրականում ցածր է, չնայած կա մեծ ջանք այդ տոկոսը բարձրացնելու համար [8]: Կոսովոյում արշավը կարող է լինել շատ հետաքրքիր և անմոռանալի փորձություն։

Հազվադեպություններ Կոսովոյում զբոսնելիս

խմբագրել

Կոսովոյում քայլելիս կարելի է տարբեր վտանգավոր տեսակների մեջ հայտնվել [9], հանդիպել հազվագյուտ և թունավոր բույսերի[10][11]։

 
Եվրասիական լուսան

Ինչ վերաբերում է բույսերին.

 
Ճանճասպան կարմիր

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 10-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 13-ին.
  2. ↑ http://travel.nationalgeographic.com/travel/countries/kosovo-facts/
  3. ↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 2-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 13-ին.
  4. ↑ Islami, Arben (2013). Pure Kosovo, INIT productions, Prishtinë
  5. ↑ «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 24-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  6. ↑ The Mountaineers, Mountaineering: The Freedom of the Hills, (1997), 0898864275.
  7. ↑ Çaplar, Alan (2011). Bazat e bjeshkatarisë, Blini-BK, Đakovica.
  8. ↑ «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 17-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 24-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  9. ↑ Ministria e mjedisit dhe planifikimit hapësinor, 2010. Natyra, UNDP, Pristina
  10. ↑ «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մարտի 17-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 24-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  11. ↑ Veselaj, Z, Sherifi, 2001, Llojet e rralla bimore dhe shtazore të Kosovës, Ekoklina & IMNMK, Prishtinë
  12. ↑ Odden, John; Linnell, John D. C.; Andersen, Reidar (2006). «Diet of Eurasian lynx, Lynx lynx, in the boreal forest of southeastern Norway: The relative importance of livestock and hares at low roe deer density». European Journal of Wildlife Research. 52 (4): 237. doi:10.1007/s10344-006-0052-4.
  13. ↑ Mammals of Europe. New Jersey: Princeton University Press. 1993. ISBN 0-691-09160-9. {{cite book}}: Cite uses deprecated parameter |authors= (օգնություն)
  14. ↑ Bear Online Information System for Europe Արխիվացված 2021-06-14 Wayback Machine. Kora.ch. Retrieved on 2011-09-15.
  15. ↑ Georges Cuvier, Edward Blyth, Robert Mudie, George Johnston, John Obadiah Westwood, William Benjamin Carpenter, The Animal Kingdom: Arranged After Its Organization, Forming a Natural History of Animals, and an Introduction to Comparative Anatomy, 1851, p. 171
  16. ↑ Groves, C. (2008). Current views on the taxonomy and zoogeography of the genus Sus. pp. 15–29 in Albarella, U., Dobney, K, Ervynck, A. & Rowley-Conwy, P. Eds. (2008). Pigs and Humans: 10,000 Years of Interaction. Oxford University Press. 978-0-19-920704-6
  17. ↑ «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 24-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  18. ↑ Mužinic, Jasmina; Rašajski, Javor (1992). «On Food and Feeding Habits in the White Stork, Ciconia c. ciconia, in the Central Balkans» (PDF). Ökologie der Vögel (Ecology of Birds). 14: 211–23. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հուլիսի 21-ին.
  19. ↑ Wasson, R. Gordon. The Wondrous Mushroom: Mycolatry in Mesoamerica, pp43–44
  20. ↑ Ferat REXHEPI & Elez KRASNIQI, 2004, http://hacquetia.zrc-sazu.si/vol3_pdf/HQ3-1_6.pdf Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 Krasniqi, E.A., Mala, Xh., Maxhuni, Q., Bajraktari, F., Hajdari, (2007), Stenoendemic species of Kosova's flora, 31st International Symposium on Vegetation in SE Europe,04-06 July 2007 Prishtina, Kosovo.
  22. ↑ Millaku F (1999). Flora subalpike dhe alpike e Alpeve Shqiptare (Kosovë), Doctorate thesis, Prishtinë, Kosovë. Pp 90-91
Ստացված է «https://hy.wiki.x.io/w/index.php?title=Քայլարշավը_Կոսովոյում&oldid=9488549» էջից