Աղիների ինվագինացիա (ներագուցում)
Աղիների ինվագինացիա (ներագուցում), վիճակ, որի դեպքում աղիքի մի գալարը մխրճվում է իրենից անմիջապես առաջ գտնվող գալարի մեջ[1]։ Այն հիմնականում ընդգրկում է բարակ աղին, ավելի հազվադեպ ՝ հաստը[1]։ Ախտանիշները ներառում են որովայնային ցավ, որը կարող է մերթ ընդ մերթ անհետանալ, փսխում, որովայնի վքնածություն և արյունային կղանք[1]։ Այն շատ հաճախ բերում է բարակ աղիքային անանցանելիության[1]։ Այլ բարդություններից են պերիտոնիտը և աղիքի թափածակումը[1]։
| Աղիների ինվագինացիա (ներագուցում) | |
|---|---|
 Համակարգչային շերտագրության պատկերի վրա երևացող ինվագինացիա | |
| Տեսակ | հիվանդության կարգ |
| Պատճառ | Անհայտ[1] |
| Հիվանդության ախտանշաններ | Որովայնային ցավ, փսխում, արյունային կղանք[1] |
| Բժշկական մասնագիտություն | Մանկաբուժություն, ընդհանուր վիրաբուժություն |
| Ախտորոշում | Ռենտգեն ախտորոշում[1] |
| Տարբերակիչ ախտորոշում | Պիլորիկ ստենոզ[1] |
| Բուժում | Հոգնա, վիրահատություն[1] |
| Բարդություններ | Պերիտոնիտ, աղիների թափածակում[1] |
| Սկիզբը | 6-ից 18 ամսական հասակում՝ օրերի կամ շաբաթների ընթացքում[1] |
 Intussusception Վիքիպահեստում | |
Հաճախ ախտորոշվում է ճառագայթային հետազոտության հիման վրա[1]։ Երեխաների մոտ նախընտրելի է գերձայնային, իսկ մեծահասակների մոտ ՀՇ հետազոտությունը[1]։
Պատճառներ
խմբագրելԵրեխաների մոտ պատճառն անհայտ է, իսկ մեծահասակների մոտ երբեմն լինում են հրման կետեր[1]։ Երեխաների մոտ ռիսկի գործոններն են որոշ ինֆեկցիաները, հիվանդությունները, օրինակ՝ ցիստիկ ֆիբրոզը և աղիների պոլիպները[1]։ Մեծահասակների մոտ ռիսկի գործոններն են՝ էնդոմետրիոզը, աղիների կպումները և աղիների ուռուցքները[1]։
Պատճառները կարող են ներառել ինֆեկցիաները, անատոմիական գործոնները և խանգարված շարժունակությունը։
Ռոտավիրուսի պատվաստանյութի նախորդ տարբերակը կապված էր ինվագինացիայի ռիսկի հետ, բայց այժմյան տարբերակների կապը դեռ պարզ չէ։ Պոտենցիալ ռիսկի պատճառով սրանք խորհուրդ չեն տրվում այն երեխաներին, որոնց մոտ նախկինում եղել է ինվագինացիա[2]։
Բուժում
խմբագրելԻնվագինացիան հանդիսանում է շտապ բուժում պահանջող վիճակ[1]։ Երեխաների մոտ բուժումը իրականացվում է հոգնայի միջոցով, իսկ վերջինիս անարդյունավետության դեպքում դիմում են վիրահատական միջամտության[1]։ Դեքսամետազոնը կարող է նվազեցնել հաջորդ էպիզոդի ռիսկը[3]։ Մեծահասակների մոտ ավելի հաճախ կարիք է լինում հեռացնել աղիքի մի հատվածը[1]։ Ինվագինացիան ավելի հաճախ հանդիպում է երեխաների մոտ քան մեծահասակների[1]։ Երեխաների դեպքում տղաներն ավելի հաճախ են ախտահարվում քան աղջիկները[1]։ Այս վիճակի հանդիպման հիմնական տարիքը վեցից տասնութ ամսականն էՔաղվածելու սխալ՝ Invalid parameter in <ref> tag։ Երեխաները, կամ նրանք, ովքեր չեն կարողանում խոսել իրենց ախտանիշներից, կարող են լացել, քաշել իրենց ոտքերը դեպի կրծքավանդակ կամ ունենալ դիսպնեա՝ (դժվարացած կամ ցավոտ շնչառություն) ցավերի պարոքսիզմալ նոպաներով։
Տենդը չի հանդիսանում ինվագինացիայի ախտանիշ։ Սակայն ինվագինացիան կարող է հանգեցնել աղիքի գալարի մեռուկացմանը՝ որպես հետևանք իշեմիայի, որը առաջանում է զարկերակային արյան հոսքի խանգարումից։ Սա բերում է թափածակման և սեպսիսի, ինչն էլ հանգեցնում է տենդի։
Շատ հազվադեպ՝ ինվագինացիան կարող է լինել Հենոխ-Շոնլեյնի պուրպուրայի հետևանք, որը հանդիսանում է իմուն-միջնորդված անոթաբորբ երեխաների մոտ։ Այսպիսի պացիենտները, ում մոտ զարգանում է ինվագինացիա, բացի պուրպուրայի հիմնական ախտանիշներից, հիվանդանոց են ներկայանում խիստ որովայնային ցավով։
Ախտաֆիզիոլոգիա
խմբագրել.png)
Ինվագինացիայի ամենահաճախ հանդիպող տեսակի դեպքում զստաղիքը մտնում է կույր աղիքի մեջ։ Սակայն կարող են լինել նաև այլ տարբերակներ, օրինակ երբ զստաղիքի կամ աղիճ աղիքի մի հատված մտնում է ինքն իր մեջ։
Ինվագինացիաների գրեթե բոլոր դեպքերում աղիքի ինվագինացված մասը գտնվում է ավելի պրոքսիմալ այն հատվածից, որի մեջ մտել է։ Սա լինում է այն պատճառով, որ աղիքների պերիստալտիկ շարժումներն աղիքի ավելի մոտակա հատվածը հրում են ավելի հեռակա գտնվող հատվածի մեջ։ Սակայն կան մի քանի դեպքեր, երբ տեղի է ունեցել հակառակը։
Ինվագինացիաների մոտ 10%-ի դեպքում առկա են լինում անատոմիական հրման կետեր (աղիքի հյուսվածքի մի հատված, որը արտափքվում է դեպի աղիքի լուսանցք)[4]։
Աղիքի բանտարկված հատվածի արյունամատակարարումը կարող է դադարել, ինչը կբերի իշեմիայի (թթվածնի պակաս հյուսվածքում)։ Աղիքի լորձաթաղանթը շատ զգայուն է իշեմիայի նկատմամբ, ինչին պատասխանում է պլոկվելով և թափվելով դեպի աղիքի լուսանցք։ Սա առաջացնում է դասականորեն նկարագրված կարմիր հաղարջի ժելեի նման կղանքը, ինչը հանդիսանում է պոկված լորձաթաղանթի, արյան և լորձի խառնուրդ[5]։ Բայց իրականում, հետազոտությունները ցույց են տվել, որ ինվագինացիայով երեխաների միայն փոքր մասի մոտ է լինում կարմիր հաղարջի ժելեի նման կղանք, հետևաբար աղիքային ինվագինացիան պետք է ներառվի ցանկացած տիպի արյունոտ կղանք ունեցող երեխաների տարբերակիչ ախտորոշման մեջ[6]։
Ախտորոշում
խմբագրել
Հաճախ ինվագինացիան կասկածվում է հիվանդի պատմության և ֆիզիկալ զննման հիման վրա, ներառյալ Դանսեի նշանի ստուգումը։ Ուղիղ աղու մատնային զննումը մասնավորապես օգտակար է երեխաների դեպքում, քանզի ինվագինացված աղիքի հատվածը կարող է զգացվել մատով։ Վերջնական ախտորոշման համար սովորաբար իրականացնում են ճառագայթային հետազոտություններ։ Գերձայնային հետազոտությունը հանդիսանում է ինվագինացիայի ախտորոշման կամ բացառման առաջին ընտրության մեթոդ՝ նրա բարձր ճշգրտության և ճառագայթման բացակայության պատճառով։ Ինվագինացիային բնորոշ՝ դոնաթի տեսք ունեցող նշանի առկայությունը (սովորաբար 3 սմ տրամագծով), հաստատում է ախտորոշումը։ Լայնական սոնոգրաֆիայի կամ համակարգչային շերտագրության նկարի վրա երևում է դոնաթի ուրվագիծ հիշեցնող պատկեր, որը իրենից ներկայացնում է աղիքի կենտրոնը և նրա միջընդերքը ներառող հիպերէխոգեն հատվածը՝ շրջապատված մնացած այտուցված աղիքով[8]։ Երկայնական նկարահանման դեպքում ինվագինացիան հիշեցնում է սենդվիչ[8]։
Կարող է ցուցված լինել որովայնի ռենտգեն նկարահանում՝ ստուգելու համար աղիքային անանցանելիությունը կամ ազատ ներորովայնային գազերի առկայությունը։ Վերջինս խոսում է աղիքի թափածակման մասին։ Որոշ հիվանդանոցներում օգտագործվում է օդային հոգնա, ինչպես ախտորոշման, այնպես էլ բուժման համար[9]։
Դասակարգում
խմբագրել- Իլեոիլեալ – 4%
- Իլեոկոլիկ (կամ իլեոցեկալ) – 77%
- Իլեո-իլեո-կոլիկ – 12%
- Կոլոկոլիկ – 2%
- Բազմակի – 1%
- Հետադարձ – 0.2%
- Այլ – 2.8%[10]
Երեխաների մոտ իլեոցեկալ հատվածի ինվագինացիան հանդիսանում է բոլոր դեպքերի մոտ 90%-ը[11]։
Տարբերակիչ ախտորոշում
խմբագրելԻնվագինացիայի տարբերակիչ ախտորոշումը ներառում է երկու հիմնական վիճակ՝ սուր գաստրոէնտերիտ և ուղիղ աղիքի պրոլապս։ Որովայնային ցավը, փսխումը և լորձ ու արյուն պարունակող կղանքը առկա են սուր գաստրոէնտերիտի դեպքում, բայց փորլուծությունը հանդիսանում է հիմնական ախտանիշ։ Ուղիղ աղիքի պրոլապսը կարելի է տարբերակել շարունակաբար լորձաթաղանթի առկայությամբ շուրջհետանցքային մաշկի մոտ, մինչդեռ ինվագինացիայի դեպքում մատը անմիջապես անցնում է դեպքի ուղիղ աղիքի լուսանցք։
Բուժում
խմբագրելԱյս վիճակը չի հանդիսանում անմիջապես կյանքին սպառնացող։ Ինվագինացիան կարող է բուժվել բարիում կամ ջրալույծ կոնտրաստ պարունակող հոգնայի կամ օդային կոնտրաստ պարունակող հոգնայի միջոցով, որոնք երկուսն էլ կարող են հաստատել ախտորոշումը և դեպքերի մեծամասնությունում միաժամանակ վերացնեն այն[12]։ Հաջողության ցուցանիշը կազմում է 80%-ից ավելի։ Այնուամենայնիվ, մոտավորապես 5-10%-ը կրկնվում են 24 ժամվա ընթացքում։
Այն դեպքերը, որոնք չեն բուժվում հոգնայով, կամ առկա է աղիքի վնասում, պահանջում են վիրահատական միջամտություն։ Վիրահատության ժամանակ վիրաբույժը բացում է հիվանդի որովայնը և զգուշորեն սեղմում է դուրս (ոչ թե քաշում) աղիքի ներհրված հատվածը։ Եթե վիրաբույժը չի կարողանում այս եղանակով վերացնել ինվագինացիան, կամ աղիքը վնասված է, ապա նա հեռացնում է ախտահարված հատվածը։ Հաճախ ինվագինացիան կարող է վերացվել լապարասկոպիայի միջոցով՝ ունելիների միջոցով տարանջատելով աղիքի հատվածները իրարից։
Կանխատեսում
խմբագրելԻնվագինացիան կարող է դառնալ կյանքին սպառնացող վիճակ, եթե շուտ չբուժվի, և ի վերջո կարող է հանգեցնի մահվան։ Զարգացող երկրներում, որտեղ բժշկական հաստատությունները հեշտ հասանելի չեն, և հատկապես երբ ինվագինացիան ուղեկցվում է այլ խնդիրներով, մահը դառնում է անխուսափելի։ Եթե կա ինվագինացիայի կամ այլ ծանր բժշկական խնդրի կասկած, ապա հիվանդը շտապ պետք է տեղափոխվի հիվանդանոց։
Ինվագինացիայի ելքը գերազանց է, եթե բուժումը իրականացվում է արագորեն, բայց երբ չի բուժվում, այն կարող է հանգեցնել մահվան երկուսից հինգ օրվա ընթացքում։ Այն պահանջում է արագ բուժում, քանզի ինչքան երկար է աղիքի հատվածը մնում օղակված, այնքան շատ է նա մնում առանց արյունամատակարարման և ոչ վիրահատական բուժումը դառնում է քիչ արդյունավետ։ Երկարաձգված ինվագինացիան նաև մեծացնում է աղիքի իշեմիայի և նեկրոզի հավանականությունը, ինչը պահանջում է աղիքի հատվածի վիրահատական հեռացում։
Համաճարակաբանություն
խմբագրելԱյս վիճակը հիմնականում ախտորոշվում է նորածինների և մանկահասակ երեխաների մոտ։ Միացյալ Նահանգներում այն հանդիպում է մոտավորապես 2000 (1900-ից մեկի մոտ) նորածինների մոտ՝ նրանց կյանքի առաջին տարում։ Առաջացման հավանականությունը սկսում է աճել մոտավորապես մեկից մինչև հինգերորդ ամսականում, հասնում է իր գագաթնակետին չորսից իննը ամսականում, և հետո աստիճանաբար նվազում է մոտ 18 ամսականում։
Ինվագինացիան ավելի հաճախ հանդիպում է տղաների մոտ քան աղջիկների՝ 3։1 հարաբերությամբ[13]։
Մեծահասակների մոտ ինվագինացիան հանդիսանում է աղիքային անանցանելիության դեպքերի 1%-ի պատճառը և հիմնականում կապված է նորագոյացությունների հետ՝ չարորակ կամ բարորակ[14]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 Marsicovetere, P; Ivatury, SJ; White, B; Holubar, SD (February 2017). «Intestinal Intussusception: Etiology, Diagnosis, and Treatment». Clinics in colon and rectal surgery. 30 (1): 30–39. doi:10.1055/s-0036-1593429. PMC 5179276. PMID 28144210.
- ↑ «Rotavirus vaccines. WHO position paper – January 2013» (PDF). Releve epidemiologique hebdomadaire / Section d'hygiene du Secretariat de la Societe des Nations = Weekly epidemiological record / Health Section of the Secretariat of the League of Nations. 88 (5): 49–64. 2013 թ․ փետրվարի 1. PMID 23424730. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
- ↑ Gluckman, S; Karpelowsky, J; Webster, AC; McGee, RG (2017 թ․ հունիսի 1). «Management for intussusception in children». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 6: CD006476. doi:10.1002/14651858.CD006476.pub3. PMID 28567798.
- ↑ Chapter X.4. Intussusception Արխիվացված 2012-08-26 Wayback Machine from Case Based Pediatrics For Medical Students and Residents, by Lynette L. Young, MD. Department of Pediatrics, University of Hawaii John A. Burns School of Medicine. December 2002
- ↑ Toso C, Erne M, Lenzlinger PM, Schmid JF, Büchel H, Melcher G, Morel P (2005). «Intussusception as a cause of bowel obstruction in adults» (PDF). Swiss Med Wkly. 135 (5–6): 87–90. PMID 15729613. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 24-ին.
- ↑ Yamamoto, LG; Morita, SY; Boychuk, RB; Inaba, AS; Rosen, LM; Yee, LL; Young, LL (May 1997). «Stool appearance in intussusception: assessing the value of the term "currant jelly."». The American Journal of Emergency Medicine. 15 (3): 293–8. doi:10.1016/s0735-6757(97)90019-x. PMID 9148991.
- ↑ «UOTW #4 Answer - Ultrasound of the Week». Ultrasound of the Week. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 5-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 27-ին.
- ↑ 8,0 8,1 Park NH, Park SI, Park CS, Lee EJ, Kim MS, Ryu JA, Bae JM (2007). «Ultrasonographic findings of small bowel intussusception, focusing on differentiation from ileocolic intussusception». Br J Radiol. 80 (958): 798–802. doi:10.1259/bjr/61246651. ISSN 0007-1285. PMID 17875595.
- ↑ C Surendranath Singh; M.l. Prakash (2011 թ․ հուլիսի 28). «Adult Intussception : A Case Report». Webmed Central. doi:10.9754/journal.wmc.2011.002052. ISSN 2046-1690. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 10-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 5-ին.
- ↑ Bailey & Love's/24th/1195
- ↑ Nghia "Jack" Vo, Thomas T Sato. «Intussusception in children». UpToDate. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 6-ին. Topic 5898 Version 37.0
- ↑ Chowdhury SH, Cozma AI, Chowdhury JH. Abdominal Pain in Pediatrics. Essentials for the Canadian Medical Liscensing Exam: Review and Prep for MCCQE Part I. 2nd edition. Wolters Kluwer. Hong Kong. 2017.
- ↑ Lonnie King (2006). «Pediatrics: Intussusception». Արխիվացված օրիգինալից 2006 թ․ մայիսի 18-ին. Վերցված է 2006 թ․ հունիսի 5-ին.
- ↑ Gayer G, Zissin R, Apter S, Papa M, Hertz M (2002). «Pictorial review: adult intussusception--a CT diagnosis». Br J Radiol. 75 (890): 185–90. PMID 11893645. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ մայիսի 9-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աղիների ինվագինացիա (ներագուցում)» հոդվածին։ |