Բագրատիոնիներ

Բագրատունիներ վրաց (վրաց.՝ ბაგრატიონები, «Բագրատիոնիներ»), թագավորական հարստություն Վրաստանում 9-19-րդ դարերում։

Բագրատիոնիներ
Տեսակ	արքայատոհմ և ազնվական տոհմ
Մասն է	Origin of the Bagratid dynasties? և Բագրատունիներ
Երկիր	Տայք-Կղարջքի իշխանություն,  Վրաց թագավորություն,  Ռուսական կայսրություն,  Խորհրդային Ռուսաստան,  ԽՍՀՄ և  Վրաստան
Հիմնում	813
Կրտսեր ճյուղեր	House of Bagrationi of Imereti?, Բագրատիոն-Դավիթիշվիլիներ և Մուխրանիներ

Ծագում

13-րդ դարի հայ պատմիչ Վարդան Արեվելցին իր "Տիեզերական Պատմություն" երկում գրում է որ հայոց իշխան Աշոտ Կույր Բագրատունու(732֊748) Հայաստանում բռնկված ապստամբության անհաջողությունից հետո նրա ժառանգները պատսպարվում են Տայքում և դառնում Բագրատունիների վրացական ճյուղի հիմնադիր նախահայրերը։Ըստ պատմիչի Բագրատունիների վրացական ճյուղի հիմնադիր է հանդիսանում Աշոտի որդի Վասակը։

Աշոտ Բագրատունու ժառանգներից Աշոտ Բ֊ն Բյուզանդիայի կայսր Լևոն Հայից ստացել է Կյուրոպաղատ տիտղոսը։

9-րդ դարի կեսից վրաց Բագրատունիները հաջողությամբ պայքարել են Տփղիսի արաբական ամիրայության դեմ. նրան աջակցել են հայ Բագրատունիները։ Վերջիններս խալիֆայի կողմից 862 թվականից, սկսած Աշոտ Ա-ից, ճանաչված էին Հայոց և Վրաց իշխանաց իշխաններ։ Այնուհետև վրաց Բագրատունիները պայքարել են վրացական հողերը միավորելու համար։ Այս ուղղությամբ առաջինը լուրջ քայլեր է արել Բագրատ III (978-1014 թթ.)։ Բագրատի հաջորդները պայքարել են սելջուկ-թուրքերի և տեղական անհնազանդ իշխանների դեմ։

Վրաց Բագրատունիների տոհմածառը հաշվում է ավելի քան երեք հարյուր անձի,որոնցից վաթսունը եղել են թագավորներ։«Ոստեր արձակելով ամեն կողմ Վրաց Բագրատունիք կարողացան իրենց հովանու տակ առնել վրացական ցեղերի ամբողջությունը» - գրում է Ն.Ադոնցը։

Վրաց Բագրատունիների ականավոր ներկայացուցիչներն էին Դավիթ Շինարարը (1089-1125 թթ.), Գեորգի III (1156-1184 թթ.), Թամարը (1184-1213 թթ.)։ Սելջուկ-թաթարների արշավանքների հետևանքով վրաց Բագրատունիները թուլացել են և դարձել հարկատու Ոսկե Հորդային։ Գեորգի V–ին հաջողվել է ազատվել մոնղոլներին հարկ տալուց, միավորել երկիրը։ Լենկթեմուրի արշավանքների, ֆեոդալական երկպառակությունների հետևանքով վրաց Բագրատունիների իշխանությունը վերստին թուլացել է։ 1801 թվականին Վրաստանի Ռուսաստանին միանալուց հետո վրաց Բագրատունիների թագավորական իշխանությունը վերացվել է։

Գրականություն

• Baddeley, JF, Gammer M (INT) (2003), The Russian Conquest of the Caucasus, Routledge (UK), ISBN 0-7007-0634-8 (First published in 1908; 1999 edition, reprinted in 2003)
• Lang, DM (1957), The Last Years of the Georgian Monarchy: 1658—1832, New York։ Columbia University Press.
• Rapp, SH (2003), Studies In Medieval Georgian Historiography: Early Texts And Eurasian Contexts, Peeters Bvba ISBN 90-429-1318-5.
• A. Khakhanov. «Histoire de la Georgie», Paris, 1900 (in French)
• A. Manvelichvili. «Histoire de la Georgie», Paris, 1951 (in French)
• A. Manvelishvili. «Russia and Georgia. 1801—1951», Vol. I, Paris, 1951 (in Georgian)
• K. Salia. «History of the Georgian Nation», Paris, 1983
• Kartlis Tskhovreba, vol. I—IV, Tbilisi, 1955—1973 (in Georgian)
• P. Ingorokva. Giorgi Merchule (a monograph), Tbilisi, 1954 (in Georgian)
• E. Takaishvili. «Georgian chronology and the beginning of the Bagratid rule in Georgia».- Georgica, London, v. I, 1935
• Sumbat Davitis dze. «Chronicle of the Bagration’s of Tao-Klarjeti», with the investigation of Ekvtime Takaishvili, Tbilisi, 1949 (in Georgian)
• «Das Leben Kartlis», ubers. und herausgegeben von Gertrud Patch, Leipzig, 1985 (in German)
• V. Guchua, N. Shoshiashvili. «Bagration’s».- Encyclopedia «Sakartvelo», vol. I, Tbilisi, 1997, pp. 318–319 (in Georgian)