Վիքիպեդիա

Ռուս-ուկրաինական ճգնաժամ (2021 թվականից)

Այս հոդվածը կարող է վիքիֆիկացման կարիք ունենալ Վիքիպեդիայի որակի չափանիշներին համապատասխանելու համար։
Դուք կարող եք օգնել հոդվածի բարելավմանը՝ ավելացնելով համապատասխան ներքին հղումներ և շտկելով բաժինների դասավորությունը, ինչպես նաև վիքիչափանիշներին համապատասխան այլ գործողություններ կատարելով։
Այս հոդվածը կամ բաժինը կարող է չհամապատասխանել հանրագիտական ոճի վերաբերյալ Վիքիպեդիայի չափանիշներին:
Ներկայացված մտահոգությունների համար այցելեք քննարկման էջը:
Տե՛ս Վիքիպեդիայի ոճական ուղեցույցը հոդվածը բարելավելու ցուցումների համար:

2021-2022 թվականների ռուս-ուկրաինական ճգնաժամ Ռուսաստանի և Ուկրանիայի հարաբերությունների միջև լարվածության պատճառներց մեկն է, որը պայմանավորված է ռուս-ուկրաինական սահմանի մոտ ռուսական զորքերի և սպառազինությունների մեծացմամբ[1][2][3]։

Ռուս-ուկրաինական ճգնաժամ
Ռուս-ուկրաինական պատերազմ


Վերևում՝ Ուկրաինայի տարածքային քարտեզը 2022 թվականի փետրվարի 17-ի դրությամբ

Ներքևում՝ Ռուսական զինուժի կուտակումներն Ուկրաինայի շուրջ 2021 թվականի դեկտեմբերի 3-ի դրությամբ

Թվական Մարտ – ապրիլ 2021,
հոկտեմբեր, 2021 – փետրվարի, 2022
Վայր Ուկրաինա Ուկրաինա
Արդյունք Ռուսաստանի ներխուժում Ուկրաինա
Հակառակորդներ
Ռուսաստան Ռուսաստան
Բելառուս Բելառուս
Դոնեցկի ԺՀ
Լուգանսկի ԺՀ 		Ուկրաինա Ուկրաինա
Ռազմական օգնություն՝
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ
Էստոնիա Էստոնիա
Թուրքիա Թուրքիա
Լատվիա Լատվիա
Լիտվա Լիտվա
Լեհաստան Լեհաստան
Կանադա Կանադա
Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն
Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ
Չեխիա Չեխիա
Ոչ մահացու ռազմական օգնություն
Գերմանիա Գերմանիա
Բելառուսական ընդդիմություն
Եվրամիություն Եվրամիություն

2021 թվականի գարնանը Ուկրաինայի արևելքում հակամարտության գոտում զորքերի շփման գծում իրադրության վատթարացում է տեղի ունեցել, որն ուղեկցվել է ռուս-ուկրաինական սահմանին լարվածության սրմամբ։ Իրավիճակը կարգավորվել է ապրիլի վերջին։ Աշնանը, սակայն, ամերիկյան հետախուզական ծառայությունները կրկին մեղադրել են Ռուսաստանին Ուկրաինա ներխուժման նախապատրաստման մեջ[4][5]։ 2021 թվականի դեկտեմբերին Ռուսաստանի ղեկավարությունը ԱՄՆ-ի վարչակազմի քննարկման է հանձնել անվտանգության երաշխիքների մասին պայմանագրի և Ռուսաստանի և ՆԱՏՕ-ի երկրների անվտանգության ապահովման միջոցների մասին համաձայնագրի նախագծերը[6], որոնք ներառում են դաշինքին Ուկրաինայի չընդունման երաշխիքի պահանջը[4][7]։

Ռուսաստանի երեք առանցքային պահանջները նախատեսում են ՆԱՏՕ-ի հրաժարումը դեպի արևելք հետագա ընդլայնումից, Արևելյան Եվրոպայից ամերիկյան ուժերի և սպառազինությունների հետքաշումը և Եվրոպայում (այդ թվում՝ Ուկրաինայում) հարվածային միջոցների տեղակայումից հրաժարումը, որոնք կարող են սպառնալ Ռուսաստանին։ Այդ պահանջների քննարկումը տեղի է ունեցել Ռուսաստան, ԱՄՆ, Ռուսաստան, ՆԱՏՕ և ԵԱՀԿ ձևաչափով 2022 թվականի հունվարի կեսերին։ Այդ բանակցությունների արևմտյան մասնակիցները փորձել են դրանք տանել Ուկրաինա ռուսական ենթադրյալ ներխուժման քննարկման։

2022 թվականի փետրվարի 21-ին Ռուսաստանը պաշտոնապես ճանաչեց Արևելյան Ուկրաինայի երկու անջատված շրջանները՝ Դոնեցկի Ժողովրդական Հանրապետությունը և Լուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետությունը, որպես անկախ պետություններ և զորքեր մտցրեց Դոնբաս[8]։

2022 թվականի Փետրվարի 24-ի առավոտյան Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարեց, որ Ռուսաստանը «հատուկ ռազմական գործողություն» է սկսում Դոնբասում և լայնամասշտաբ ներխուժում է սկսել Ուկրաինա[9]։

2021 թվականի մարտ-ապրիլ

խմբագրել
 
ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրները (կապույտ), երկրները ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու գործընթացում (մանուշակագույն) և ՀԱՊԿ-ի անդամ երկրները (կարմիր)

2021 թվականի մարտի վերջին շփման գծում և Դոնբասի չճանաչված հանրապետությունների զինված կազմավորումների շփման գծում կտրուկ վատացել է գնդակոծությունների հետ կապված իրավիճակը։ Մարտի 26-ին, ինչպես հայտնել են Ուկրաինայի միավորված ուժերի գործողության շտաբում, չորս ուկրաինացի զինվորականներ զոհվել են, երկուսը՝ վիրավորվել Շումի բնակավայրի գնդակոծության հետևանքով։ Ի պատասխան «հրադադարի ռեժիմի խախտման» ուկրաինացի զինվորականները պատասխան կրակ են բացել[10]։ ԴԺՀ-ի վարկածով՝ ուկրաինացի զինծառայողները զոհվել են՝ պայթելով սեփական ականի վրա[11]։

Ուկրաինայի իշխանությունները հայտարարել են լայնամասշտաբ հակամարտության սպառնալիքի և դրա նախապատրաստման մասին, ընդ որում՝ գլխավոր շտաբի պետ ԶՈՒ-ի գլխավոր հրամանատար, գեներալ-գնդապետ Ռուսլան Հոմչակը հայտարարել է Դոնբասում և Ղրիմի ուղղությամբ զորքերի խմբավորումն ուժեղացնելու Ուկրաինայի ԶՈՒ-ի մտադրության մասին։ Գերագույն ռադան օրենք է ընդունել, որը Դոնբասում իրավիճակի սրման դեպքում թույլ է տալիս մեկ օրում մոբիլիզացնել պահեստազորայիններին։ Շարունակվել է կոլաբորացիոնիզմի մասին օրենքի նախապատրաստումը, որը քրեական պատասխանատվություն է նախատեսում «Ուկրաինայի դեմ զինված ագրեսիայի ժխտման», Ռուսաստանի, ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի հետ համագործակցության համար։ Հոմչակը հայտարարել է, որ Ռուսաստանը նույնպես պատրաստվում է պատերազմի․ «Ռուսաստանի Դաշնությունը շարունակում է ագրեսիվ քաղաքականությունը Ուկրաինայի նկատմամբ։ 2021 թվականի մարտի 30-ի դրությամբ Ուկրաինայի պետական սահմանի երկայնքով և Ուկրաինայի ժամանակավորապես օկուպացված տարածքներում Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետությունում պահում են 28 Գումարտակային մարտավարական խումբ»[12]։ Մարտի 30-ին Գերագույն ռադան արտահերթ նիստում հայտարարություն է ընդունել այն մասին, որ աշնանը պլանավորված բելառուսա-ռուսական համատեղ զորավարժությունները վտանգ են ներկայացնում Ուկրաինայի համար և ընկալվում են որպես Ուկրաինայի և ՌԴ-ի միջև զինված հակամարտության էսկալացիայի սպառնալիք[13]։

Մարտի 30-ին Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի նախագահներ Վլադիմիր Պուտինը և Էմանուել Մակարոնը, ինչպես նաև Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը տեսակցության շուրջ բանակցություններ են վարել։ Կենտրոնական թեման դարձել Է Դոնբասի հակամարտության սրումը՝ սահմանագծում մշտապես սրվող իրադրությունը։ Ինչպես հայտնել են Կրեմլում, «ռուսական կողմից լուրջ մտահոգություն է հայտնվել շփման գծում Ուկրաինայի կողմից հրահրվող զինված դիմակայության սրման կապակցությամբ և 2020 թվականի հուլիսին շփման գծում համաձայնեցված հրադադարի ռեժիմի ամրապնդման լրացուցիչ միջոցների կատարումից փաստացի հրաժարումով»։ Նշվել է նաև Կիևի կողմից Դոնեցկի և Լուգանսկի հետ «ուղիղ երկխոսության» հաստատման կարևորությունը։ Ելիսեյան պալատի հաղորդագրության մեջ նշվել է, որ նախագահ Մակրոնը և կանցլեր Մերկելը կարծում են, որ «Ռուսաստանը պետք է վճռականորեն մասնակցի Ուկրաինայում հրադադարի ռեժիմի կայունացմանը»[12]։

Մինչդեռ Դոնբասում հրադադարի խախտումները դադարել են եզակի լինել։ Հակամարտության էսկալացիան ստիպված է եղել ճանաչել նաեւ ԵԱՀԿ հատուկ մոնիթորինգային առաքելությունը[14]։ Ապրիլի 3-ի ՍՄՄ հաշվետվության համաձայն՝ հրադադարի ռեժիմի խախտումների տպավորիչ աճ է գրանցվել՝ 594 խախտում Դոնեցկի մարզում և 427 խախտում Լուգանսկում (նախորդ հաշվետու ժամանակահատվածում հրադադարը խախտվել է համապատասխանաբար 255 և 31 անգամ)[15]։

Ապրիլի 7-ին Ուկրաինայի պաշտպանության նախարարությունը վերջապես իր կայքում հայտարարություն է հրապարակել այն մասին, որ այն հաստատում է իր հավատարմությունը 2020 թվականի հուլիսին համաձայնեցված «հրադադարի ռեժիմի ուժեղացմանն ուղղված միջոցառումներին»[16]։ Մինչ այդ Կիևում մի քանի անգամ փոխել էին ստորագրված փաստաթղթի իրենց մեկնաբանությունը։ Ի սկզբանե համաձայնելով այն բանի հետ, որ պատասխան կրակ կարելի է արձակել միայն Ուկրանիայի ԶՈՒ-ի համապատասխան ղեկավարության և Դոնեցկի ու Լոգանսկի զինված կազմավորումների ղեկավարության հրամանով, ուկրաինական կողմն ավելի ուշ իր զինվորականներին թույլ է տվել պատասխան կրակ բացել հակառակորդի կողմից լռության ռեժիմի խախտման և ուկրաինացի զինծառայողների կյանքին սպառնացող վտանգի դեպքում[17]։

Հակամարտության գոտում լարվածության սրման ֆոնին Ուկրաինան Ռուսաստանին մեղադրել է ռուս-ուկրաինական սահմանին զորքերի խմբավորման ավելացման մեջ, մինչդեռ Ռուսաստանը հայտարարել է, որ Ուկրաինան լրացուցիչ զորքեր է տեղափոխում հակամարտության գոտի[18]։

Բրյուսելում տեղի է ունեցել Ուկրաինա ՆԱՏՕ հանձնաժողովի արտահերթ նիստը, կայացել են Ուկրաինայի ԱԳ նախարար Դմիտրի Կուլեբայի բանակցությունները ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոն Բլինկենի և ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Ենս Սթոլթենբերգի հետ։ ՆԱՏՕ-ի կենտրոնակայանում տեղի է ունեցել դաշինքի անդամ երկրների արտաքին գործերի եւ պաշտպանության նախարարների արտակարգ տեսաժողով։ Վիեննայում Ուկրաինայի նախաձեռնած անվտանգության ոլորտում համագործակցության համաժողովի և ԵԱՀԿ մշտական խորհրդի արտակարգ նիստի օրակարգում է դրվել Ուկրաինայի հետ սահմանին ՌԴ-ի ռազմական ակտիվության հարցը։ Ռուսական կողմը զորքերի տեղափոխումը հիմնավորել է «Արևմուտք-2021» զորավարժությունների նախապատրաստությամբ, ինչպես նաև Ատլանտյան օվկիանոսով Հյուսիսային Ամերիկայից Եվրոպա ամերիկյան զորքերի տեղափոխմամբ, Եվրոպայոմ տեղակայված զորքերի տեղափոխմամբ ռուսական սահմաններ։ ՌԴ պաշտպանության նախարար Սերգեյ Շոյգուի խոսքով՝ Ռուսաստանի տարածքի կողքին «կկենտրոնանա 40 հազար զինծառայող և 15 հազար միավոր սպառազինություն և ռազմական տեխնիկա, այդ թվում՝ ռազմավարական ավիացիա»[19]։ Ռուսաստանի ներկայացուցիչները մեղադրել են Ուկրաինային այն բանում, որ նա 2014 թվականից պատերազմ է վարում Դոնբասում, իսկ ԱՄՆ-ն ու ՆԱՏՕ-ն, խրախուսելով այդ գործողությունները, Ուկրաինան փաստացի վերածում են Եվրոպայի «վառոդի տակառի»[20]։

Ապրիլի 14-ի լույս 15-ի գիշերը Ազովի ծովում միջադեպ է տեղի ունեցել Ուկրաինայի ռազմածովային ուժերի գյուրզա-Մ երեք փոքր զրահամեքենաների հինգ մոտորանավակների և ՌԴ ԱԴԾ սահմանապահ ծառայության առափնյա պահպանության նավի միջև։ Միջադեպը տեղի է ունեցել Կերչի նեղուցից 25 մղոն հեռավորության վրա, երբ Ուկրաինայի ռազմածովային ուժերի մոտորանավակները կատարում էին քաղաքացիական նավերի ուղեկցումը։ Միջադեպը ավարտվել է առանց զենքի կիրառման, Ուկրաինայի ռազմածովային ուժերի բոլոր նավակները հաջողությամբ վերադարձել են նավահանգիստ[21]։

Ապրիլին ՌԴ պաշտպանության նախարարությունը տեղեկացրել էր ապրիլի 24-ից մինչև հոկտեմբերի 31-ը «օտարերկրյա ռազմանավերի և այլ պետական նավերի համար Ռուսաստանի Դաշնության տարածքային ծովով խաղաղ անցման իրավունքի» ռազմածովային զորավարժությունների կասեցման մասին։ Սև ծովի ջրատարածքի երեք հատվածներ՝ Սևաստոպոլի և Գուրզուֆի միջև Ղրիմի ափերի երկայնքով, փակվել են, Կերչենի թերակղզու ափերի մոտ՝ Օպուկ հրվանդանի շրջանում և Ղրիմի արևմտյան ծայրամասի մոտ։ Սևծովյան նավատորմը հայտնել է մարտական նավերի դուրս գալու մասին՝ ուսումնական հրաձգություններ անցկացնելու համար։ Ռուսաստանի ռազմածովային ուժերի հյուսիսային և Բալթիական նավատորմերի կազմից Կասպյան նավատորմի նավերի և 4 խոշոր դեսանտային նավերի ջոկատը միացել է Սևծովյան խմբավորմանը։ Ուկրաինայում հայտարարել են, որ Ռուսաստանը փորձում է «խախտել Ուկրաինայի՝ որպես ափամերձ պետության ինքնիշխան իրավունքները բռնազավթելու միջազգային իրավունքի նորմերն ու սկզբունքները»։ Ռուսաստանի գործողությունները, Ուկրաինայի ԱԳՆ-ի կարծիքով, ցույց են տալիս, որ «իր կողմից Ուկրաինայի դեմ ռազմական և հիբրիդային մեթոդների օգտագործմամբ ագրեսիայի շարունակումից հրաժարվելու որևէ մտադրություն չկա»[22]։

Մի փոքր թեթևացնել լարվածությունը թույլ է տվել միայն Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի նախագահներ Վլադիմիր Պուտինի և Ջո Բայդենի հեռախոսազրույցը, որը տեղի է ունեցել ապրիլի 13-ին[15]։ Ինչպես հայտարարել են Սպիտակ տանը,«նախագահ Բայդենն ընդգծել է ԱՄՆ-ի հաստատակամ հավատարմությունը Ուկրաինայի ինքնիշխանությանն ու տարածքային ամբողջականությանը։ Նախագահը՝ իր մտահոգությունն է հայտնել օկուպացված Ղրիմում և ուկրաինական սահմաններում Ռուսաստանի ռազմական ներկայության հանկարծակի ավելացման կապակցությամբ, ինչպես նաև Ռուսաստանին լարվածության թուլացման կոչ է արել»։ Կրեմլում, իրենց հերթին, նշել են, որ Վլադիմիր Պուտինը շարադրել Է Մինսկի համալիրում հիմնված մոտեցումներն Ուկրաինայում քաղաքական կարգավորման վերաբերյալ։

Ապրիլի 16-ին Վլադիմիր Զելենսկին այցելել է Փարիզ, որտեղ բանակցություններ է վարել Էմանուել Մակրոնի հետ[23], որից հետո նրանց զրույցին միացել է նաև Անգելա Մերկելը։ Հանդիպման գլխավոր օրակարգում եղել է «Ուկրաինայի արևելյան սահմանի մոտ Ռուս զինվորականների ներկայության հարցը» Բոլոր երեք կողմերը՝ Կիևը, Փարիզը և Բեռլինը, պահանջել են Ռուսաստանից դուրս բերել իրենց զորքերը սահմանամերձ շրջաններից, ինչպես նաև «անօրինական բռնակցված Ղրիմից»[24]։

Ապրիլի 20-ին «նորմանդական քառյակի» առաջնորդների քաղաքական խորհրդականների հեռակոնֆերանսի ձախողումից[25] և ՏԿԳ անվտանգության ենթախմբի հանդիպումից հետո, որտեղ, դատելով կողմերի հայտարարություններից, հաջողվել է մի փոքր առաջ շարժվել հրադադարի ռեժիմի ամրապնդման միջոցառումների համաձայնեցման հարցերում, Ուկրանիայի նախխագահ Զելենսկին ՌԴ նախագահ Պուտինին առաջարկել է հանդիպել «Ուկրաինական Դոնբասի ցանկացած կետում, որտեղ պատերազմ է ընթանում»[26][27]։ Ռուսաստանի նախագահը հայտարարել է, որ պատրաստ է Զելենսկուն ընդունել Մոսկվայում, բայց ոչ Դոնբասի քննարկման համար[28]։ Նախագահների հանդիպման նախապատրաստման ընթացքում Ուկրաինան պայման է դրել. բանակցությունների պարտադիր թեմաներ պետք է դառնան Ղրիմի և Դոնբասի խնդիրները[29]։ Հունիսի 30-ին Վլադիմիր Պուտինը ուղիղ եթերի ժամանակ հայտարարել էր, որ չի հրաժարվում ուկրաինացի գործընկերոջ հետ հանդիպելու առաջարկից, բայց չի տեսնում, թե ինչի մասին խոսել նրա հետ. «Ինչու հանդիպել Զելենսկու հետ։ Եթե նա իր երկիրը տվել է ամբողջական արտաքին կառավարման տակ։ Ուկրաինայի կենսագործունեության առանցքային հարցերը լուծվում են ոչ թե Կիևում, այլ Վաշինգտոնում։ Մասամբ Բեռլինում և Փարիզում։ Եվ ինչի մասին խոսել»[30]։

Ապրիլի 22-ին Ղրիմում տեղի է ունեցել Հարավային ռազմական օկրուգի զորքերի և ՌԴ օդադեսանտային զորքերի վարժանքների հիմնական փուլը։ Զորավարժություններում, ըստ ՌԴ պաշտպանության նախարարության տվյալների, գործի են դրվել ավելի քան 10 հազար զինծառայողներ, 1,2 հազար միավոր սպառազինություն և ռազմական տեխնիկա, ավելի քան 40 մարտական նավ և ապահովման 20 նավ[31]։

Ապրիլի 22-ին Ռուսաստանի պաշտպանության նախարար Սերգեյ Շոյգուն հայտարարել է Հարավային և Արևմտյան ռազմական օկրուգների տարածքում անցկացված զորքերի հանկարծակի ստուգումն ավարտելու մասին և կարգադրել մինչեւ մայիսի 1-ը զորքերը վերադարձնել մշտական տեղակայման վայրեր խոսքը Հարավային ռազմական օկրուգի կազմից 58-րդ համազորային բանակի զորքերի, կենտրոնական ռազմական օկրուգի կազմից 41-րդ բանակի, 7-րդ, 76-րդ դեսանտա-գրոհային և օդադեսանտային զորքերի 98-րդ դիվիզիայի մասին է։ Հրահանգվել է նաև «Պոգոնովո» զորավարժարանում տեղակայել 41-րդ համազորային բանակի տեխնիկան և սպառազինությունը, որոնք նախատեսվում է գործարկել «Արևմուտք-2021» ռազմավարական զորավարժություններում[32]։ Միաժամանակ Շոյգուն հրամայել է իր ենթականերին պատրաստ լինել անհապաղ արձագանքել ՆԱՏՕ-ի Defender Europe զորավարժությունների շրջաններում իրադրության անբարենպաստ զարգացման դեպքում, որոնց ընթացքում, մասնավորապես, ապրիլի 24-ին Ալբանիայի Դուրես նավահանգիստ է տեղափոխվել ԱՄՆ-ի ազգային գվարդիայի 29-րդ դիվիզիայի 53-րդ հետևակային բրիգադը և 750 միավոր ռազմական տեխնիկա[33]։

Ելույթ ունենալով ՀԱՊԿ-ի անդամ պետությունների պաշտպանության նախարարների խորհրդի նիստում՝ Շոյգուն հայտարարել է, որ Արևմտյան և Հարավային ռազմական օկրուգների զորքերի մարտական պատրաստության հանկարծակի ստուգումը, որի ընթացքում Արևմտյան սահմաններին, ուսումնամարտական խնդիրների կատարման շրջաններ, հաջողությամբ տեղափոխվել են երկու բանակներ և ռազմաօդային ուժերի երեք միավորումներ, ձեռնարկվել է ի պատասխան եվրոպական տարածաշրջանում ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի սպառնալից գործողությունների[33]։

Էսկալացիան վերսկսվել է (2021 թվականի հոկտեմբեր - 2022 թվականի փետրվարի)

խմբագրել
 
Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկին և ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Ենս Սթոլտթենբերգը: 2021 թվականի դեկտեմբերի 16-ին Բրյուսել

Մարտական անօդաչու թռչող սարքերի կիրառումը

խմբագրել

Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների հերթական սրացումը տեղի է ունեցել 2021 թվականի նոյեմբերին այն բանից հետո, երբ ամերիկյան ԶԼՄ-ները ռուս-ուկրաինական սահմանի մոտ «ռազմական տեխնիկայի անսովոր տեղաշարժերի» մասին հաղորդագրություններ հրապարակեցին[34]։

Ռուս-ուկրաինական հարաբերությունների վատթարացումը հրահրել են ուկրաինական Bayraktar TB2 անօդաչու թռչող սարքի առաջին մարտական կիրառումը ԴԺՀ-ի կազմավորումների դեմ, ինչի մասին հայտնի է դարձել հոկտեմբերի 26-ին։ Հաղորդվում է, որ անօդաչու թռչող սարքն օգտագործվել է ԴԺՀ-ի կազմավորումների Հաուբիցին հարված հասցնելու համար, որն իբր հնարավոր առավելագույն հեռահարությունից գնդակոծել էր Գրանիտնոյե գյուղը։ Անօդաչու թռչող սարքերի առաջին մարտական կիրառման մասին տեղեկությունը հաստատել են Ուկրաինայի գլխավոր շտաբում՝ հստակեցնելով, որ հարվածը հասցրել են «ԶՈՒ գլխավոր հրամանատար գեներալ-լեյտենանտ Վալերի Զալուժնիի հրամանով»։ ԱԹՍ-ի օգտագործման մասին հաղորդումը հայտնվել է գրեթե միաժամանակ կողմերի շփման գծում Ստարոմարիևկա գյուղի օկուպացիայի մասին լուրի հետ, որում այդ պահին բնակվում էր Ռուսաստանի 37 քաղաքացի, որոնք պարզեցված ծրագրով անձնագիր էին ստացել[35][36]։

Նոյեմբերի 2-ին ելույթ ունենալով պաշտպանության հարցերով խորհրդակցության ժամանակ՝ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել է, որ Ռուսաստանը ուշադիր հետևում է «Ռուսաստանի սահմանների մոտ» անօդաչու թռչող սարքի օգտագործմանը և պետք է մանրակրկիտ վերլուծի իրավիճակը։ ԵԱՀԿ դիտորդների տվյալներով՝ հրադադարի ռեժիմը սկսել է խախտվել երկու անգամ ավելի հաճախ, քան 2020 թվականին (հոկտեմբերի 29-ի երեկոյից մինչև հոկտեմբերի 31-ի երեկո հրադադարի ռեժիմը Դոնեցկի մարզում խախտվել է 988 անգամ, իսկ Լուգանսկի մարզում՝ 471 անգամ)[37]։ Ուկրաինայում ԵԱՀԿ հատուկ մոնիթորինգային առաքելության դիտորդները հայտնել են զինված ուժերի ռազմական տեխնիկայի տեղաշարժի, ինչպես նաև դրա անօդաչու թռչող սարքի ազդանշանը լռեցնելու բազմակի փորձերի մասին, որոնք օգտագործվում են դիտարկման համար[38]։ Միևնույն ժամանակ արևմտյան ԶԼՄ-ներում հրապարակումներ են հայտնվել, որ Ռուսաստանը կրկին զորքեր է ձգում ուկրաինական սահմանին։ Որպես ապացույց ներկայացվել են ռուսական զրահատեխնիկայի արբանյակային լուսանկարները[39]։

Նոյեմբերի 2-3-ին Մոսկվա էր ժամանել ԿՀՎ ղեկավար Ուիլյամ Բյորնսը։ CNN-ի պնդմամբ՝ ուղևորության նպատակը Կրեմլին զգուշացնելն էր այն մասին, որ ԱՄՆ-ում ուշադրությամբ հետևում են Ուկրաինայի սահմանի մոտ ռուսական զորքերի ավելացմանը։ Հեռուստաալիքի աղբյուրները հայտնել են, որ այցից հետո Բյորնսը հեռախոսով խոսել է Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկու հետ, որպեսզի թեթևացնի Մոսկվայի և Կիևի միջև լարվածությունը։ Այդ նպատակների համար Նոյեմբերի 4-ին Ուկրաինա է ուղարկվել ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի բարձրաստիճան պաշտոնյան[40]։ Suddeutsche Zeitung-ի պնդմամբ՝ ԱՄՆ-ի ռուսական զորքերի տեղաշարժի մասին տվյալները կիսվել են Եվրամիության հետ։ Դրան նախորդել Է G20-ի գագաթնաժողովի շրջանակներում Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելի հետ ԱՄՆ-ի նախագահ Ջո Բայդենի զրույցը, որի ընթացքում ԱՄՆ-ի ղեկավարը կոչ է արել ուժեղացնել ճնշումը Ռուսաստանի վրա[41]։

Ռազմական սրմանը զուգակցվել է սրացումը նաև ուկրաինական քաղաքական դաշտում։ Նոյեմբերի 2-ին Դմիտրի Յարոշը՝ «Պրավիյ սեկտոր» կազմակերպության նախկին առաջնորդը, նշանակվել է Ուկրաինայի զինված ուժերի գլխավոր հրամանատար Վալերի Զալուժնիի խորհրդական։ Նոյեմբերի 4-ին հաստատվել է պաշտպանության նոր նախարար՝ ժամանակավոր օկուպացված տարածքների վերաինտեգրման հարցերով նախկին փոխվարչապետ Ալեքսեյ Ռեզնիկովը, ով Ուկրաինայից մասնակցել է եռակողմ կոնտակտային խմբի նիստերին[42]։

Լարվածության բարձրացում

խմբագրել

Նոյեմբերի 15-ին Պենտագոնի մամուլի քարտուղար Ջոն Քիրբին հաստատել է, որ ԱՄՆ-ն շարունակում է հետևել ՌԴ-ի «անսովոր ռազմական ակտիվությանը» Ուկրաինայի սահմանների մոտ, իսկ Պետդեպարտամենտի ղեկավար Էնթոն Բլինկենը այդ շրջանում ռուսական ռազմական գործունեության մասին հաղորդագրությունները քննարկել է արտաքին գործերի նախարար Ժան Իվ Լե Դրիանի հետ։ Հաղորդվում էր, որ ԱՄՆ-ն եվրոպական դաշնակիցների հետ քննարկում է Ռուսաստանի ագրեսիայի դեպքում պատժամիջոցները։ Այս ֆոնին Ուկրաինան կտրուկ ակտիվացրել է դիվանագիտական ջանքերը։ Մասնավորապես, պաշտպանության նոր նախարար Ալեքսեյ Ռեզնիկովը մեկնել է Վաշինգտոն, որտեղ նոյեմբերի 18-ին հանդիպել է ԱՄՆ պաշտպանության նախարար Լլոյդ Օսթինի հետ[43]։

Նոյեմբերի 16-ին ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Ենս Սթոլթենբերգը կոչ է արել Արևմուտքին «հստակ ազդանշան ուղարկել Ռուսաստանին՝ կոչ անելով կրճատել լարվածությունը, խուսափել Ուկրաինայում և Ուկրաինայի մոտ ցանկացած էսկալացիայից»։ Ստոլտենբերգը հավելել է, որ դաշինքը ռուսական ուժերի «անսովոր կենտրոնացում» է արձանագրում ուկրաինական սահմանի մոտ։ Նոյեմբերի 15-ին Գերմանիայի ԱԳ նախարարի պաշտոնակատար Հեիկո Մաասը և Ֆրանսիայի ԱԳ նախարար Ժան-Իվ Լե Դրիանը համատեղ կոմյունիկեում մտահոգություն են հայտնել «Ուկրաինայի մերձակայքում ռուսական ուժերի և ռազմական տեխնիկայի տեղաշարժերի» կապակցությամբ՝ երկու կողմերին կոչ անելով «զսպվածություն ցուցաբերել»։ Այդ ժամանակ էլ Պենտագոնի մամուլի քարտուղար Ջոն Քիրբին հաստատել է, որ ԱՄՆ-ն շարունակում է հետևել ՌԴ-ի «անսովոր ռազմական ակտիվությանը» Ուկրաինայի սահմանների մոտ, իսկ Պետդեպարտամենտի ղեկավար Էնթոն Բլինկենը Ժան-Իվ Լե Դրիանի հետ քննարկել է այդ շրջանում «ռուսական ռազմական գործունեության» մասին հաղորդագրությունները։ ԱՄՆ-ն եվրոպական դաշնակիցների հետ քննարկում է «Ռուսաստանի ագրեսիայի» դեպքում պատժամիջոցները[43]։

Դեռ նոյեմբերի սկզբին ուկրաինական հետախուզությունը հայտարարել էր, որ ուկրաինական սահմաններին լրացուցիչ ռուսական զորքերի տեղափոխման մասին տեղեկատվությունը ոչ այլ ինչ է, քան «հոգեբանական ճնշման տարր»։ Սակայն մեկ շաբաթ անց Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկու գրասենյակում խոստովանել են. որ ՌԴ-ն ուժեղացնում է «զորքերի յուրահատուկ խմբավորումները» սահմանի մոտ։ Ուկրաինայի ԱԳ նախարար Դմիտրի Կուլեբան կոչ է արել Փարիզին և Բեռլինին պատրաստվել Ուկրաինական ուղղությամբ ՌԴ գործողությունների հնարավոր ռազմական սցենարին[43]։

Նոյեմբերի 21-ին Ուկրաինայի պաշտպանության նախարարության հետախուզության գլխավոր վարչության պետ Կիրիլ Բուդանովը հայտնել էր, որ Ռուսաստանն, իբր, Ուկրաինայի սահմանների մոտ կենտրոնացրել է ավելի քան 92 հազար զինծառայողների և «Իսկանդեր» փոքր հեռահարության բալիստիկ հրթիռների համակարգ։ Բուդանովը նշել է, որ Կիևում COVID-19-ի դեմ պատվաստումների և Ուկրաինայում բողոքի այլ ակցիաների դեմ բողոքների հետևում կանգնած է Ռուսաստանը, դա լայնածավալ ռազմական ներխուժման նախապատրաստումն է։ Բուդանովի խոսքով՝ Ռուսաստանին բողոքի ակցիաներ են հարկավոր, որպեսզի ուկրաինացի բնակչությունը չդիմադրի ռազմական գործողության ժամանակ՝ համարելով, որ ուկրաինական իշխանությունն իրեն դավաճանել է. «նրանք ցանկանում են հանրահավաքներ ու բողոքներ կազմակերպել, որպեսզի ցույց տան, որ մարդիկ դեմ են իշխանությանը», Military Times-ին տված հացազրույցում ասել է նա։ «Նրանք փորձում են ապացուցել, որ մեր իշխանությունը դավաճանում է ժողովրդին»։ Ուկրաինական հետախուզության ղեկավարի խոսքով՝ Ռուսաստանը փորձում է հասնել նրան, որ ուկրաինացիներն իրենք փոխեն իշխանությունը, և եթե չստացվի, կմոտենա բանակը[44]։ Բուդանովի խոսքով՝ ակտիվ գործողություններ պետք է սպասել 2022 թվականի հունվարի փետրվարի վերջին[45][46]։

Մոսկվան, իր հերթին, մեղադրել Է Ուկրաինային ագրեսիվ գործողությունների մեջ։ Ռուսաստանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան նոյեմբերի 25-ին հայտարարել է, Ուկրաինայի իշխանությունները սրում են լարվածությունը Դոնբասում և այնտեղ հարձակողական գործողություններ են իրականացնում առանձին հատվածներում։ «Կիևի ռեժիմի տաք ղեկավարները, հավանաբար, զգալով լիակատար անպատժելիությունը, հանդես են գալիս ներուկրաինական ճգնաժամի ուժային լուծման օգտին։Իրավիճակը հակամարտության գոտում սրվում է։ Շարունակվում է ՆԱՏՕ-ի երկրների կողմից Ուկրաինային մատակարարվող միջոցների Մինսկի համալիրով արգելված սպառազինության կիրառման մասին տեղեկատվության ստացումը»։ Նա կարծում է, որ դրանով Ուկրաինայի ղեկավարությունը փորձում է «ուշադրությունը շեղել երկրում սոցիալ-տնտեսական և քաղաքական իրադրության դեգրադացիայից և այդ ուշադրությունը սևեռել արտաքին որոշ ժամանակավոր սպառնալիքների վրա»[45]։

Մինչդեռ նոյեմբերի 15-ին Վլադիմիր Պուտինը հրամանագիր է ստորագրել Ուկրաինայի Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջանների բնակչությանը մարդասիրական օգնություն ցուցաբերելու մասին՝ «մինչ քաղաքական կարգավորումը» Մինսկի համաձայնությունների հիման վրա[47][48]։

Դեկտեմբերի 1-ին ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան ճեպազրույցի ժամանակ հայտարարել էր, որ, ըստ որոշ տվյալների, Դոնբասի հակամարտության շրջան է մտցվել 125 հազար ուկրաինացի զինծառայող, ինչը կազմում է ուկրաինական զինված ուժերի թվաքանակի կեսը։ Նրա խոսքով՝ վերջին շաբաթներին ավելի հաճախ են արձանագրվում փոխհրաձգություններ ուկրաինացի զինվորականների և Դոնեցկի ու Լուգանսկի զինված կազմավորումների միջև։ Զախարովան հայտարարել է, որ ԵԱՀԿ հատուկ ծառայությունները հրադադարի ռեժիմի խախտումները նշում է ոչ միայն առանձին կետերում, այլև կողմերի շփման գծի ողջ երկայնքով. «գնալով ավելի հաճախ են կիռարվում Մինսկի պայմանավորվածություններով արգելված ծանր սպառազինությունները, գնդակոծություններց տուժում են խաղաղ բնակիչները»[49]։

Դեկտեմբերի 3-ին Ուկրաինայի պաշտպանության նախարար Ալեքսեյ Ռեզնիկովը, ելույթ ունենալով Գերագույն ռադայի պատգամավորների առջև, հայտարարել էր. «Ռուսաստանի կողմից լայնածավալ էսկալացիայի հավանականություն կա։ Էսկալացիայի պատրաստվածության հասնելու ամենահավանական ժամանակը հունվարի վերջն է»։ Նա հայտնել է, որ ռուս-ուկրաինական սահմանի մոտ և Դոնբասում ՌԴ զորքերի թիվը 94,3 հազար է[50]։

Դեկտեմբերին Ջեյնսի վերլուծությունը հանգել է այն եզրակացության, որ ռուսական 41-րդ բանակի հիմնական տարրերը Կենտրոնական ռազմական օկրուգի և 1-ին գվարդիական տանկային բանակը (սովորաբար տեղակայված է Մոսկվայի շուրջ) տեղափոխվել են Արևմուտք՝ ուժեղացնելով ռուսական 20-րդ գվարդիական և 8-րդ գվարդիական բանակները։ Հաղորդվում է նաև, որ լրացուցիչ ռուսական ուժերը տեղափոխվել են Ղրիմ՝ ուժեղացնելով այնտեղ արդեն տեղակայված ռուսական ռազմածովային և ցամաքային ստորաբաժանումները[51]։

Դեկտեմբերի 9-ին Ռուսաստանն Ուկրաինային մեղադրել Է Դոնբասում ուժերի բաժանման գծին ծանր հրետանի տեղափոխելու մեջ[52]։ Ռուսաստանի գլխավոր շտաբի պետ Վալերի Գերասիմովը հայտարարել է, որ «Ուկրաինային ուղղաթիռներ, անօդաչու թռչող սարքեր և ինքնաթիռներ մատակարարելը Ուկրաինայի իշխանություններին դրդում է կտրուկ և վտանգավոր քայլերի։ Դոնբասի խնդիրների հարկադիր կարգավորման ճանապարհով ուկրաինական իշխանությունների ցանկացած սադրանք կմեղմացվի»[53]։

Դեկտեմբերի 21-ին Ռուսաստանի պաշտպանության նախարար Սերգեյ Շոյգուն, ելույթ ունենալով ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի մասնակցությամբ պաշտպանության նախարարության կոլեգիայի ընդլայնված նիստում, հայտարարել է Ուկրաինայի արևելքում ամերիկյան մասնավոր ռազմական ընկերությունների կողմից «քիմիական բաղադրիչներով» սադրանք նախապատրաստելու մասին։ Նրա խոսքով՝ «հավաստիորեն հաստատվել է», որ Դոնեցկի շրջանի Ավդեևկա և Պրիազովսկի բնակավայրերում գտնվում են ամերիկյան մասնավոր ռազմական ընկերությունների ավելի քան 120 աշխատակիցներ, որոնք «կահավորում են կրակային օբյեկտները բնակելի տներում և սոցիալապես կարևոր օբյեկտներում, իրականացնում են ուկրաինական ուժերի նախապատրաստումը հատուկ գործողությունների և ակտիվ մարտական գործողությունների անցկացման համար»։ Շոյգուն հայտարարել է, որ «սադրանք կատարելու համար Ավդեևկա և կարմիր Լիման քաղաքներ են հասցվել չպարզված քիմիական բաղադրիչի պահուստները[54]։ Պենտագոնի ներկայացուցիչ Ջոն Քիրբին հայտարարել է, որ այդ մեղադրանքները ամբողջովին կեղծ են»[55]։

Ռուսաստանի վերաբերմունքը Ուկրաինայի և Արևմուտքի ռազմական համագործակցության նկատմամբ

խմբագրել

Միևնույն ժամանակ Վլադիմիր Պուտինը հասկացրել է, որ արևմուտքից Ռուսաստանին անհրաժեշտ են նրա անվտանգության իրավաբանական երաշխիքներ, որոնք ոչ միայն վերաբերում են Ուկրաինային, այլև անմիջականորեն առնչվում են նրան․ Ռուսաստանի ղեկավարությունը պնդում է, որ Ուկրաինան ընդմիշտ դուրս մնա, և այդ հարցը Ռուսաստանը մտադիր է քննարկել ոչ թե Ուկրաինայի, այլ ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի հետ։ Դոնբասի հակամարտության կարգավորման հետ կապված փակուղու ֆոնին Ռուսաստանի ղեկավարությունն ավելի ու ավելի է սկսել ուշադրություն դարձնել Ուկրաինայի հետ արևմտյան երկրների ռազմական և ռազմատեխնիկական համագործակցության ինտենսիվացմանը՝ լրջորեն վախենալով, որ Ուկրաինան պլացդարմի կվերածվի Ռուսաստանի վրա հարձակվելու համար՝ նույնիսկ ձևականորեն ինտեգրված չլինելով ՆԱՏՕ-ին։ ՌԴ պաշտպանության նախարար Սերգեյ Շոյգուն այդ կապակցությամբ հայտարարել է. «Հյուսիսատլանտյան դաշինքի՝ ուկրաինական զինված ուժերին իր ռազմական գործունեության մեջ ներգրավելու ձգտումը սպառնալիք է պարունակում անվտանգության համար, հաշվի առնելով Դոնբասի խնդիրը ուժային ճանապարհով լուծելու Կիևի փորձերը։ Շարունակվում է ՆԱՏՕ-ի երկրների կողմից Ուկրաինայի տարածքի ռազմական յուրացումը։ Սաստկացնում են ԱՄՆ-ի և նրա դաշնակիցների կողմից ուղղաթիռների, հարվածային անօդաչու թռչող ապարատների, հակատանկային կառավարվող հրթիռների մատակարարման իրադրությունը»[56]։

Խոսելով Ուկրաինայի տարածքում  Սև ծովի ավազանում արևմտյան երկրների գործողությունների մասին՝ Նախագահ Պուտինը նախազգուշացրել է. «այն, ինչ նրանք հիմա անում են Ուկրաինայի տարածքում և ծրագրում են անել, դա մեր ազգային սահմանից ոչ թե հազար կիլոմետր հեռավորության վրա է, այլ մեր տան շեմին։ Նրանք պետք է հասկանան, որ մենք պարզապես նահանջելու տեղ չունենք»։ Այսպիսով, ռուսական զգալի ուժերի տեղափոխումն ուկրաինական սահմանի շրջան դարձել է Արևմուտքի գործողությունների յուրօրինակ պատասխան արձագանքը։ Միաժամանակ, դեռ նոյեմբերի 18-ին Պուտինը ԱԳՆ-ին հանձնարարել էր արևմտյան երկրներից Ռուսաստանին տրամադրել «անվտանգության ապահովման երկարաժամկետ լուրջ երաշխիքներ»։ Դեկտեմբերի 1-ին Նա ճշտել Է. «ԱՄՆ-ի և նրա դաշնակիցների հետ երկխոսության մեջ կպնդենք կոնկրետ պայմանավորվածությունների իրականացմանը,, որոնք բացառում են ՆԱՏՕ-ի հետագա ցանկացած առաջխաղացում դեպի արևելք և մեզ սպառնացող զենքի համակարգերի տեղակայումը Ռուսաստանի տարածքի անմիջական մերձակայքում»[57]։

Դեկտեմբերի 7-ին կայացել են Ռուսաստանի և ԱՄՆ նախագահներ Վլադիմիր Պուտինի և Ջո Բայդենի միջև տեսակոնֆերանսային կապի ձևաչափով բանակցությունները։ Սպիտակ տան կայքում զետեղված մամուլի հաղորդագրությունից հետևում է, որ բանակցությունների գլխավոր թեման եղել է Ուկրաինան․ «նախագահ Բայդենը խորը մտահոգություն է հայտնել ԱՄՆ-ին և մեր եվրոպացի դաշնակիցներին Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինայի ուժերի էսկալացիայի կապակցությամբ և պարզ հասկացրել է, որ ԱՄՆ-ն և մեր դաշնակիցները պատասխանելու են տնտեսական և այլ վճռական միջոցներով ռազմական էսկալացիայի դեպքում։ Նախագահ Բայդենը վերահաստատել է աջակցություն Ուկրաինայի ինքնիշխանությանն ու տարածքային ամբողջականությանը և կոչ է արել դեպի ապաէսկալացիա և դիվանագիտության վերադարձին»[58]։ Վլադիմիր Պուտինն ի պատասխան հայտարարել է, որ «ՆԱՏՕ-ն վտանգավոր փորձեր է ձեռնարկում Ուկրաինայի տարածքի յուրացման համար» և մեծացնում է ռազմական ներուժը Ռուսաստանի սահմանի մոտ, իսկ «այդ պատճառով Ռուսաստանը լրջորեն շահագրգռված է հուսալի, իրավաբանորեն ամրագրված երաշխիքների ստացման հարցում, որոնք բացառում են արևելյան ուղղությամբ ՆԱՏՕ-ի ընդլայնումը և Ռուսաստանի հետ սահմանակից պետություններում սպառազինության հարվածային հարձակողական համակարգերի տեղակայումը»։ Նախագահները պայմանավորվել են« հանձնարարել իրենց ներկայացուցիչներին՝ առարկայական կոնսուլտացիաներ անցկացնել այդ զգայուն հարցերի շուրջ»[58]։

Ավելի ուշ Սպիտակ տանը և Կրեմլում հանդես են եկել լրացուցիչ պարզաբանումներով։ Սպիտակ տան հայտարարության համաձայն՝ ԱՄՆ-ի և եվրոպական երկրների ղեկավարները «պայմանավորվել են սերտ կապ պահպանել Ուկրաինայի սահմաններում Ռուսաստանի ռազմական հզորության ավելացմանը ի պատասխան համակարգված և համապարփակ մոտեցման շուրջ»։ Լրագրողների համար ճեպազրույցում ԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջեյք Սալիվանը հայտարարել է, որ Բայդենը «անկեղծ էր նախագահ Պուտինի հետ» և ուղղակիորեն նրան ասել է, «որ Ուկրաինա Ռուսաստանի հետագա ներխուժման դեպքում Միացյալ Նահանգները և մեր եվրոպացի դաշնակիցները դրան կարձագանքեն վճռական տնտեսական միջոցառումներով։ Մենք ուկրաինացիներին լրացուցիչ պաշտպանական ռեսուրսներ կտրամադրենք այն ամենից, ինչ մենք արդեն տրամադրում ենք»։ Նրա խոսքով՝ Բայդենը Պուտինին հայտարարել Է, որ ԱՄՆ-ն և նրա դաշնակիցները մտադիր են քննարկել նաև այլ լուրջ ռազմավարական հարցեր, օրինակ՝ «մեխանիզմներ, որոնք օգնում են նվազեցնել անկայունությունը»[59]։

ՌԴ նախագահի օգնական Յուրի Ուշակովն ընդգծել է, որ նախագահ Պուտինը ամերիկացի գործընկերոջ հետ զրույցում նշել է «կարմիր գծեր». «Այդ գծերը բացառում են ՆԱՏՕ-ի հետագա ցանկացած առաջխաղացում դեպի արևելք և Ուկրաինայի տարածքում տեղակայումը, ինչպես նաև մեզ հետ սահմանակից այլ պետությունների, որոնք սպառնում են մեզ զենքի համակարգերով, հատկապես հարձակողական սպառազինությամբ»[59]

Արևմուտքի դիվանագիտական ակտիվությունը

խմբագրել

Հետագա օրերին Ուկրաինայի թեման ԱՄՆ-ի և նրա դաշնակիցների համար կենտրոնական դարձավ իրենց արտաքին քաղաքական գործունեության մեջ։ Ուկրաինայի շուրջ ստեղծված իրավիճակը ճանաչելով Եվրոպայում անվտանգության գլխավոր սպառնալիք, ԱՄՆ-ն և Արևմուտքը որոշ չափով փոխել են իրենց ռազմավարությունը՝ ուկրաինական իշխանություններին աջակցելու հարցում։ Շարունակելով հայտարարել Ռուսաստանի համար «ագրեսիայի» դեպքում «սարսափելի հետևանքների» մասին, նրանք միևնույն ժամանակ հստակ հասկացրել են, որ ռազմական ճանապարհով չեն պաշտպանելու Ուկրաինան ռուսական «ագրեսիայի» դեպքում։ Միաժամանակ, չնայած ոչ հրապարակային, Արևմուտքը Կիևից պահանջում էր զսպվածություն և խնդրի խաղաղ լուծում[60]։

Դեկտեմբերի 8-ին Ջո Բայդենը հայտարարել է ամենաբարձր մակարդակով հանդիպման մասին՝ Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի գծով Վաշինգտոնի առնվազն չորս դաշնակիցների մասնակցությամբ։ Նրա խոսքով՝ այնտեղ կքննարկեն դաշինքի ընդլայնման վերաբերյալ ռուսական անհանգստությունը, և այն, թե «հնարավոր է արդյոք որևէ միջոցներ մշակել արևելյան թևում լարվածությունը նվազեցնելու համար»[61]։ Այս հայտարարությունը, սակայն, առաջացրել է չափազանց նյարդային արձագանք մի շարք այլ ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների, առաջին հերթին արևելաեվրոպական երկրների մոտ։ Արդյունքում ոչ մի նման հանդիպման մասին չի հայտարարվել[62]։

Ուկրաինական թեմայի կարևորությամբ՝ Ջո Բայդենի և Վլադիմիր Զելենսկու հեռախոսազրույցը կայացել է միայն դեկտեմբերի 9-ին։ Բայդենը հաստատել է «Ուկրաինայի ինքնիշխանությանն ու տարածքային ամբողջականությանը ԱՄՆ-ի անսասան հանձնառությունը», Ռուսաստանի գործողություններն ագրեսիվ է անվանել և Ուկրաինայի տարածքին ռազմական միջամտության դեպքում տնտեսական միջոցներ է սպառնացել նրան։ Սպիտակ տան մամուլի հաղորդագրության համաձայն՝ «Բայդենն ընդգծել Է Մինսկի համաձայնությունների կատարումն առաջ մղելու համար ԱՄՆ-ի պատրաստակամությունը՝ աջակցելու նորմանդական ձևաչափի աջակցությանը»[63]։ Ընդ որում Բայդենը միանշանակ հայտարարել է, որ ԱՄՆ-ն չի դիտարկում ռազմական ուժի կիրառումը Ուկրաինայի հետ հակամարտության իրավիճակում։ Ոչ Բայդենը, ոչ նրա վարչակազմի պաշտոնյաները, որոնք մեկնաբանել են Ռուսաստանի հետ բանակցությունները, ոչ մի անգամ չեն հիշատակել Ղրիմը։ Դեկտեմբերի 9-ին Associated Press գործակալությունը, վկայակոչելով իրազեկ աղբյուրին, հաղորդել էր, որ ԱՄՆ-ի Պետդեպարտամենտում բարձրաստիճան պաշտոնյաները Ուկրաինայի ղեկավարությանը հասցրել են, որ Ուկրաինան կարող է առաջիկա տասնամյակում ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու հույս չունենալ։ Բացի այդ, ասվում էր հրապարակման մեջ, ԱՄՆ-ն կարող է ճնշում գործադրել Ուկրաինայի վրա, որպեսզի դրդի նրան շարժվել Դոնբասի իրադրության կարգավորման հարցերում՝ մի կողմ դնելով տարածաշրջաններին չվերահսկվող որոշակի ինքնավարություն տրամադրելը[61]։

Դեկտեմբերի 10-ին Ջո Բայդենը հեռախոսազրույց է ունեցել «Բուխարեստի իննյակի» (Բուլղարիա, Հունգարիա, Լատվիա, Լիտվա, Լեհաստան, Սլովակիա, Ռումինիա, Չեխիա և Էստոնիա) երկրների ղեկավարների հետ՝ քննարկելով, մասնավորապես, «Ուկրաինայի հետ սահմանի երկայնքով Ռուսաստանի ռազմական հզորության ապակայունացնող աճը»։ Կողմերը նշել են «դաշնակիցների հավաքական պաշտպանության հարցում ՆԱՏՕ-ի միասնական, պատրաստված և վճռական դիրքորոշման» անհրաժեշտությունը, հաղորդել Է ԱՄՆ-ի Սպիտակ տան մամուլի ծառայությունը[64]։

Դեկտեմբերի 11-12-ին G7-ի երկրների արտգործնախարարների հանդիպմանը ԱՄՆ-ն դաշնակիցներին կոչ է արել վճռական ընդհանուր պատասխան տալ ենթադրյալ «Ռուսաստանի ագրեսիային»․ նկատի ունենալով այն պայմանավորվածությունը, որ անհրաժեշտության դեպքում Ռուսաստանի դեմ խիստ պատժամիջոցների դեպքում նրանց պետք է պատրաստ լինի արագ միանալ «երկրների լայն խումբը, ներառյալ G7-ի անդամ մյուս երկրները»։ Ընդ որում, հանդիպման ընթացքում հնչած հայտարարություններից ոչ մեկում զենքի ուժով Ուկրաինայի պաշտպանության հնարավորությունը չի հիշատակվել։ Ինքը՝ Ջո Բայդենը, որը դեկտեմբերի 11-ին ելույթ է ունեցել լրագրողների առջև, «ավերիչ հետևանքներ» է խոստացել ռուսական տնտեսության համար Ուկրաինայում ռազմական միջամտության դեպքում, սակայն պարզաբանել է, որ Ռուսաստանին զսպելու համար «ԱՄՆ-ի կողմից ուժի միակողմանի կիրառումն այժմ չի քննարկվում»։ Նրա խոսքով՝ «ագրեսիայի» պատասխանը կարող է դառնալ ամերիկյան զորակազմի տեղափոխումը «Բուխարեստի իննյակի» երկրներ, ինչպես նաև «բոլոր այն երկրներ, որոնց առջև մենք սրբազան պարտավորություն ունենք՝ պաշտպանել նրանց Ռուսաստանի ցանկացած հարձակումից»։ Պատասխանելով ճշտող հարցին, թե ինչու ԱՄՆ-ն հրաժարվեց իր զորքերն տեղակայել Ուկրաինայում, Բայդենը նշել է. «նման հնարավորությունը երբեք չի քննարկվել»[60]։

Եվրոպայում անվտանգության ոլորտում Ռուսաստանի պահանջները

խմբագրել

Դեկտեմբերի 15-ին Ռուսաստանի ղեկավարությունը ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի քննարկմանը է փոխանցել Ռուսաստանի և ՆԱՏՕ-ի երկրների անվտանգության ապահովման միջոցների մասին պայմանագրի և համաձայնագրի նախագծերը՝ «Եվրոպայում ռազմաքաղաքական իրադրությունը հօգուտ իր փոխելու ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի չդադարող փորձերի լույսի ներքո»[6][65]։ Ավելի վաղ ՌԴ ԱԳՆ-ն դեկտեմբերի 10-ի իր հայտարարության մեջ մանրամասն շարադրել էր, թե ինչ պահանջներ է ցանկանում Ռուսաստանը  «անվտանգության երաշխիքների» ներքո։ Նրանց թվում են, մասնավորապես․

  • ՆԱՏՕ-ի հետագա առաջխաղացումը դեպի արևելք և Ռուսաստանի արևմտյան սահմաններին զենքի սպառնալից համակարգերի տեղակայումը բացառող երկարաժամկետ լուրջ իրավական երաշխիքների հավասար և անբաժանելի անվտանգության սկզբունքի հիման վրա մշակում,
  • ՆԱՏՕ-ի 2008 թվականի Բուխարեստի գագաթնաժողովի որոշումներից հրաժարվելը, որ Ուկրաինան և Վրաստանը կդառնան ՆԱՏՕ-ի անդամ, որպես ԵԱՀԿ-ի բոլոր մասնակից պետությունների ղեկավարների պարտավորությանը հակասող «ուրիշների անվտանգության հաշվին չուժեղացնել իրենց անվտանգությունը»,
  • ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի մյուս երկրների կողմից Ռուսաստանի, նրա հարևան երկրների, ինչպես նաև դաշինքի մեջ չմտնող, այնպես էլ դաշինքի մեջ չմտնող սպառազինությունների հարվածային համակարգերի չտեղակայման մասին պայմանավորվածության իրավաբանական ամրագրում[65]։

Ռուսական պահանջների քննարկումը տեղի է ունեցել Ռուսաստան, ԱՄՆ, ՆԱՏՕ և ԵԱՀԿ ձևաչափով 2022 թվականի հունվարի կեսերին։ Հունվարի 26-ին ՌԴ ԱԳՆ է փոխանցվել ԱՄՆ-ի գրավոր պատասխանը Ռուսաստանի անվտանգության վերաբերյալ առաջարկներին։ Փետրվարի 1-ին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը Հունգարիայի վարչապետ Վիկտոր Օրբանի հետ բանակցություններից հետո մամուլի ասուլիսում հայտարարել է, որ Մոսկվան ուշադիր վերլուծում է ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի պատասխանները անվտանգության երաշխիքների վերաբերյալ ռուսական առաջարկների վերաբերյալ և տեսնում է, որ նրա սկզբունքային մտահոգություններն անտեսվեցին։ «Մենք չենք տեսել մեր երեք առանցքային պահանջների համարժեք հաշվառումը, որոնք վերաբերում են ՆԱՏՕ-ի ընդլայնումը թույլ չտալուն, ռուսական սահմանների մոտ հարվածային համակարգերի տեղակայումից հրաժարվելուն, ինչպես նաև 1997 թվականի դրությամբ Եվրոպայում դաշինքի ռազմական ենթակառուցվածքի վերադարձին, երբ ստորագրվեց Ռուսաստան-ՆԱՏՕ հիմնարար ակտը»։

Փետրվարի 2-ին իսպանական El Pais թերթը հրապարակել է ռուսական առաջարկներին ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի գաղտնի պատասխանները։ Դրանցից հետևում է, որ ԱՄՆ-ն և ՆԱՏՕ-ն մերժել են անվտանգության երաշխիքների վերաբերյալ Ռուսաստանի հանգուցային պահանջները, սակայն պատրաստ են նրա հետ երկխոսության՝ սպառազինությունների վերահսկման և ռազմական միջադեպերի կանխման շուրջ։

2022

խմբագրել
Հիմնական հոդված՝ Ռուս-ուկրաինական պատերազմ (2022)

2022 թվականի հունվարի 10-ին Ուկրաինայի կառավարությունը հայտարարել էր, որ ձերբակալել է ռուսական ռազմական հետախուզության հավանական գործակալին, որը փորձել է հավաքագրել մյուսներին Օդեսա քաղաքում հարձակումներ կատարելու համար[66]։ Ավելի ուշ՝ հունվարի 14-ին, Ուկրաինայում կիբեռգրոհ է տեղի ունեցել, որի իրականացնողները ռուս հաքերներն էին[67]։ Նույն օրը ուկրաինական ռազմական հետախուզությունը հայտնել է, որ Ռուսաստանի հատուկ ծառայությունները «սադրանքներ» են նախապատրաստում Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետությունում տեղակայված ռուս զինվորների դեմ, չճանաչված պետության, որը միջազգային մակարդակով համարվում է Մոլդովայի Հանրապետության մի մասը, որպեսզի առիթ ստեղծի Ուկրաինայի տարածք ռուսական ներխուժման համար[68]։

 
ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոն Բլինկենը հանդիպում է Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովի հետ Ժնևում, Շվեյցարիայում, 2022 թվականի հունվարի 21-ին:

Հունվարի 19-ին ՌԴ կոմկուսի խմբակցության պատգամավորները Պետական դումա են ներկայացրել նախագահ Պուտինին դիմելու նախագիծը՝ խնդրելով պաշտոնապես ճանաչել Դոնեցկի Ժողովրդական Հանրապետությունը և Լուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետությունը[69][70]։

Ռուս-բելառուսական զորավարժություններ

խմբագրել

Հունվարին հայտնի էր դարձել «դաշնակցային վճռականություն-2022» համատեղ զորավարժություններին մասնակցելու համար Բելառուս լրացուցիչ ռուսական զորքերի տեղափոխման մասին։

Փետրվարի 10-20-ը նախատեսված զորավարժություններին կմասնակցի 60-80 հազար զինծառայող։

Արևելյան Եվրոպայում ՆԱՏՕ-ի ռազմական ներկայության ավելացում

խմբագրել

ՆԱՏՕ-ի կայքում հունվարի 24-ին հրապարակված կոմյունիկեում հայտարարվել է, որ Ուկրաինայի մերձակա ռուսական ուժերի ավելացման կապակցությամբ ՆԱՏՕ-ի մի շարք երկրներ հայտարարել են իրենց զինված ուժերը մարտական պատրաստականության վիճակի բերելու մասին և լրացուցիչ ուժեր են ուղարկել Արևելյան Եվրոպա։ Այսպես, Դանիան Բալթիկ ծով ֆրեգատ է ուղարկել և հայտարարել Է չորս F-16 կործանիչներ Լիտվա տեղափոխելու մտադրության մասին՝ օդային տարածքի պարեկությանը մասնակցելու համար։ Իսպանիան դաշինքի ռազմածովային ուժերի կազմում իր նավերն է հատկացրել և քննարկում է Բուլղարիա կործանիչներ ուղարկելու հնարավորությունը։ Ֆրանսիան պատրաստակամություն է հայտնել լրացուցիչ զորքեր ուղարկել Ռումինիա։ Երկու F-35 կործանիչներ պատրաստվում են Բուլղարիա ուղարկել Նիդերլանդներ, որոնք ևս մտադիր են մեկ նավ և ցամաքային ստորաբաժանումներ հատկացնել ՆԱՏՕ-ի արագ արձագանքման ուժերի ռեզերվ[71]։

Ինչպես հաղորդել Է The New York Times թերթը, ԱՄՆ-ի նախագահ Ջո Բայդենը դիտարկում է 1-5 հազար զինծառայողներ Մերձբալթյան և Արևելյան Եվրոպայի երկրներ տեղափոխելու հնարավորությունը։ Եթե իրադրությունը վատանա, խոսքը կարող է վերաբերել արդեն 50 հազար ամերիկացի զինծառայողների։ Միաժամանակ ԱՄՆ-ից Ուկրաինա «արտակարգ ռազմական օգնություն» է ստացվում, մասնավորապես, որը ներառում է smaw-D մեկանգամյա նռնականետեր և Javelin հակատանկային համալիրի հրթիռներ[72]։ Հունվարի 28-ին ՌԲԿ-Ուկրաինա հրատարակությունը, հղում անելով Ուկրաինայի պաշտպանության նախարարության աղբյուրին, հաղորդել Է, որ ԱՄՆ-ն Ուկրաինային լրացուցիչ 200 մլն դոլարի ռազմական օգնություն կմատակարարի, որի տեղափոխման համար կպահանջվի շուրջ 45 ավիաչվերթ։ Մատակարարումները ներառում են զինամթերք, հակատանկային պայքարի միջոցներ, հակատանկային միջոցներ, հրաձգային զենք[73]։ Այս մասին օգնության «գաղտնի փաթեթն» ավելի վաղ՝ հունվարին, հայտնել Է CNN հեռուստաալիքը։ Ինչպես գործակալությանը հայտնել է անանուն ամերիկացի դիվանագետը, այդ օգնության հատկացումը Կիևին նախկինում նախատեսված չէր։ Այսպիսով, նրա խոսքով՝ 2021 թվականին Ուկրաինային ԱՄՆ-ի ռազմական օգնության ընդհանուր ծավալը հասել Է ռեկորդային 650 մլն դոլարի[74]։

Ուկրանիայի սպառազինության մատակարարման մասին հայտարարել են նաև ՆԱՏՕ-ի այլ երկրներ։ Ռազմական բեռները, որոնք ներառում են NLAW հակատանկային նռնականետերը, գալիս են Բրիտանիայից։ Նոր զենքի հետ վարվելու համար Ուկրաինա է ուղարկվում բրիտանացի զինվորականների «փոքր թիվը»։ Էստոնիան հայտնել Է Կիևին ավելի վաղ ԱՄՆ-ից ստացված Javelin համալիրները, իսկ Լատվիան և Լիտվան՝ Stinger շարժական զենիթահրթիռային համալիրները փոխանցելու մտադրության մասին։ Այդ զենքի փոխանցման համաձայնությունը ստացվել Է ԱՄՆ Պետդեպարտամենտից[72]։ Չեխիան մտադիր Է հրետանային արկեր ուղարկել Ուկրաինային[74]։

Եվրամիությունը մտադիր է նյութապես աջակցել Ուկրաինային։ «Եվրահանձնաժողովը 1,2 մլրդ եվրոյի չափով արտակարգ ֆինանսական օգնության նոր փաթեթ է առաջարկում», հունվարի 24-ին հայտարարել Է Եվրահանձնաժողովի ղեկավար Ուրսուլա ֆոն դեր Լայենը։ Նրա խոսքով՝ այդ օգնությունն Ուկրաինային թույլ կտա «լուծել ֆինանսական պահանջների արագ ավելացման խնդիրը», կապված Ռուսաստանի հետ հնարավոր հակամարտության հետ[72]։

Ընդհանուր ֆոնի վրա դուրս է մղվում Գերմանիան, որը հրաժարվել է Էստոնիային թույլատրել Ուկրաինային գերմանական արտադրության 122 մմ տրամաչափի հաուբիցներ մատակարարել։ Հունվարի 20-ին Գերմանիայի ԱԳ նախարար Աննալենա Բերբոքը ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոն Բլինկենի հետ հանդիպումից հետո ընդգծել էր. «Գերմանիան ավանդաբար զուսպ դիրքորոշում է զբաղեցնում հակամարտության տարածաշրջաններ զենքի վաճառքի հարցում»։ Ուկրաինայի իշխանությունները հիասթափություն են հայտնել Բեռլինի նման դիրքորոշման կապակցությամբ։ Գերմանիայում Ուկրաինայի դեսպան Անդրեյ Մելնիկը DPA գործակալությանը տված հարցազրույցում նշել է, որ Ուկրաինան կցանկանար Գերմանիայից ռազմական նավեր և ժամանակակից զենիթային համալիրներ ստանալ։ Ավելի վաղ նա բազմիցս հայտարարել էր Ուկրաինային մահաբեր զենք մատակարարելուց Գերմանիայի հրաժարվելու դեպքում «երկկողմ հարաբերությունների համար լուրջ հետևանքների» մասին։ Դեկտեմբերին Բեռլինի դիրքորոշման կտրուկ քննադատությամբ հանդես եկավ նաև Ուկրաինայի պաշտպանության նախարար Ալեքսեյ Ռեզնիկովը[74]։

Ի պատասխան «Արևմտյան մահաբեր զենքով Ուկրաինային մղելու» Դաշնության խորհրդի առաջին փոխխոսնակ, գլխավոր խորհրդի քարտուղար Անդրեյ Տուրչակը հունվարի 26-ի հայտարարել է, որ Ռուսաստանը պետք է օգնություն ցուցաբերի Դոնեցկի և Լուգանսկի ժողովրդական հանրապետություններին՝ զենքի առանձին տեսակների մատակարարումների տեսքով՝ հնարավոր ագրեսիայի դեմ  նրանց պաշտպանունակությունը բարձրացնելու համար[75]։

Հունվարի 30-ին BBC-ին տված հարցազրույցում ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Ենս Սթոլթենբերգն ընդգծել է, որ դաշինքը մտադիր չէ զորքեր ուղարկել Ուկրաինա Կիևի և Մոսկվայի միջև ռազմական հակամարտության դեպքում։ Դրա փոխարեն ՆԱՏՕ-ն կկենտրոնանա Ուկրաինային զենքի մատակարարման և ՌԴ-ի դեմ պատժամիջոցների մշակման վրա[76]։

Կիևի դիվանագիտական անձնակազմի տարհանումը

խմբագրել

2022 թվականի հունվարին Ավստրալիան, Մեծ Բրիտանիան, Գերմանիան, Կանադան  ԱՄՆ-ն Կիևից տարհանել են որոշ դիվանագետների և նրանց ընտանիքների անդամներին՝ վախենալով Ռուսաստանի ենթադրյալ հարձակումից[4][77]։

Հունվարի 23-ին ԱՄՆ-ի Պետդեպարտամենտը թույլատրել Է Կիևում դեսպանատան աշխատակիցների մի մասին կամավոր կարգով լքել Ուկրաինան «Ռուսաստանի կողմից ռազմական գործողությունների պահպանվող սպառնալիքի պատճառով»։ Նրանց ընտանիքներին կարգադրված է հեռանալ երկրից։ Պետդեպարտամենտը խորհուրդ է տվել Ուկրաինայում գտնվող ԱՄՆ քաղաքացիներին դիտարկել երկրից հեռանալու հնարավորությունը, սակայն որոշումն այն մասին, թե արդյոք լքել երկիրը, նրանք պետք է ինքնուրույն ընդունեն։ Միաժամանակ Պետդեպարտամենտը ամերիկացի քաղաքացիներին խորհուրդ է տվել ձեռնպահ մնալ Ռուսաստան ուղևորություններից։ Դեսպանատունը շարունակում է աշխատել սովորական ռեժիմով, երկրում մնում է նաև Ուկրաինայում ԱՄՆ-ի գործերի ժամանակավոր հավատարմատար Քրիստինա Կվինը[72][78]։

ԱՄՆ-ից հետո Ուկրաինայում դեսպանատան աշխատակիցների մի մասը որոշել է տարհանել Մեծ Բրիտանիային։ Դեսպանատան որոշ աշխատակիցների և նրանց ընտանիքների անդամների դուրս են բերում Կիևից ՝ ի պատասխան Ռուսաստանի կողմից աճող սպառնալիքի, ասված է բրիտանական կառավարության հաղորդագրության մեջ։ Համերաշխ դիրք են զբաղեցրել Ավստրալիայի իշխանությունները։ «Այժմ մենք խորհուրդ ենք տալիս Ուկրաինա չայցելել՝ զինված հակամարտության ռիսկի պատճառով ։ Ավստրալիայի կառավարությունը ավստալիական դեսպանատան աշխատակիցների ընտանիքներին կարգադրել է դուրս գալ Կիևից։ Ավստրալիայի ԱԳՆ-ի հանձնարարականում ասվում է որ եթե դուք Ուկրաինայում եք, դուք այժմ պետք է հեռանաք առևտրային տրանսպորտով»[72]։

Միևնույն ժամանակ Եվրամիությունը, ինչպես հայտարարել է եվրոպական դիվանագիտության ղեկավար Ժոզեպ Բորելը, հիմքեր չի տեսնում իր դիվանագետների ընտանիքներին դուրս բերելու համար[79]։ Նրա խոսքով՝ «պետք չէ դրամատիզացնել իրավիճակը, քանի դեռ ընթանում է բանակցային գործընթացը»։ Ֆրանսիայի ԱԳՆ մամուլի ծառայության ներկայացուցիչը հունվարի 24-ին պարզաբանել է. «մենք ի գիտություն ենք ընդունել ԱՄՆ-ի և Միացյալ Թագավորության կողմից Ուկրաինայում իրենց դիվանագիտական անձնակազմի և նրանց ընտանիքների վիճակի վերաբերյալ արված հայտարարությունները։ Մենք սերտ կապի մեջ ենք մեր բոլոր գործընկերների, հատկապես եվրոպացիների հետ»։ Դրանով նա հասկացրել է, որ տարհանման հարցի վերաբերյալ վերջնական դիրքորոշումը կախված կլինի իրավիճակի հետագա զարգացումից։ Գերմանիայի ԱԳՆ-ն թույլ է տվել Ուկրաինայում դիվանագիտական ներկայացուցչությունների աշխատակիցների հարազատներին լքել երկիրը, եթե նրանք ցանկանան։ Չեխիան, Լեհաստանը, Իռլանդիան և Ֆինլանդիան հասկացրել են, որ մտադիր չեն խուճապի մատնվել[72]։

Ուկրաինայի ԱԳՆ-ում օտարերկրյա դիվանագիտական անձնակազմի տարհանումը վաղաժամ են անվանել։ Մինչդեռ պատերազմի վերսկսման հավանականության վերաբերյալ մտավախությունները հանգեցրել են նրան, որ եվրոպական ավիաընկերությունները՝ Lufthansa- ն, Swiss Air-ը, Austrian Airlines-ը և KLM-ը, հրաժարվել են գիշերային կայանատեղիից Կիևում։ Հունվարի 23-ին այդ ավիաընկերությունները որոշում են կայացրել փոխել Ուկրաինայի մայրաքաղաք թռիչքների ժամանակացույցը, որպեսզի իրենց ինքնաթիռներն ու անձնակազմերը չմնան գիշերն երկրում[72].

Տարաձայնություններ ԱՄՆ-ի և Ուկրաինայի ղեկավարության միջև

խմբագրել

ԶԼՄ-ներում չդադարող աժիոտաժը Ուկրաինա ռուսական ենթադրյալ ներխուժման կապակցությամբ, որը հանգեցրել է երկրից օտարերկրյա կապիտալների փախուստի, Ուկրաինայի ղեկավարությանը ստիպել է փոխել հռետորաբանությունը։ Հունվարի 19-ին Զելենսկին տեսաուղերձով դիմել է երկրի բնակչությանը՝ կապված Ռուսաստանի հետ պատերազմի սպառնալիքի մասին հաղորդագրությունների հետ։ Նրա խոսքով՝ այդ պատերազմն իրականում տևում է արդեն ութ տարի, իսկ այժմ ընթանում է «ոչ թե մեր հողի վրա, այլ մեր նյարդերի վրա հարձակում, որպեսզի մենք ունենանք տագնապի մշտական զգացողություն»։ Ուկրաինայի նախագահի կարծիքով՝ տարածվող հաղորդագրությունների նպատակը Ուկրաինային թուլացնելու և նրան զիջումներ պարտադրելու ցանկությունն է[80]։

Ինչպես պնդում Է CNN հեռուստաալիքը, հունվարի 21-ին Զելենսկին ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Էնթոն Բլինկենի հետ բանակցություններում դեմ է արտահայտվել Կիևից ամերիկյան դիվանագիտական անձնակազմի տարհանմանը՝ այն անվանելով «չափազանց արձագանք»[81]։

Հունվարի 24-ին Ազգային անվտանգության և պաշտպանության խորհրդի նիստից հետո Զելենսկին հայտարարել էր. «Մենք աշխատում ենք իրավիճակի և խաղաղ կարգավորման ճանապարհով շարժման լիակատար դեէսկալացիայի համար»։ Նրա խոսքով՝ իրավիճակը մնում է վերահսկողության տակ և խուճապի պատճառներ չկան։ «Ես կցանկանայի դիմել ձեզ բոլորիդ, ընկերներ ու գործընկերներ, մի փոքր նվազեցնել այն ճնշումը, որն այսօր գոյություն ունի։ Առկա իրավիճակը մեզ համար լիովին հասկանալի է։ Այսօր ոչ մի պատճառ չկա, որ մենք ձեզ հետ խուճապի մատնվենք» վստահեցրել է նա[82]։

Հունվարի 25-ին Ուկրաինայի պաշտպանության նախարար Ալեքսեյ Ռեզնիկովը ICTV-ի եթերում հայտարարել էր, որ Ուկրաինա Ռուսաստանի լայնամասշտաբ ներխուժման անմիջական սպառնալիք չի տեսնում. «Այս պահի դրությամբ ՌԴ զինված ուժերի կողմից ոչ մի հարվածային խմբավորում չի ստեղծվել, ինչը կվկայի, որ վաղը նրանք հարձակման կգնան»[82][83]։

Հունվարի 28-ին CNN-ը հաղորդել Է, որ ԱՄՆ-ի և Ուկրաինայի նախագահներ Ջո Բայդենի և Վլադիմիր Զելենսկու հեռախոսազրույցները, որոնք տեղի են ունեցել հունվարի 27-ին, «այնքան էլ լավ» չեն անցել. պետությունների ղեկավարները բաժանվել են ստեղծված իրադրության գնահատման մեջ[84][85]։

CNN-ի աղբյուրի փոխանցմամբ՝ ԱՄՆ-ի ղեկավարությունը դժգոհ է, որ Կիևը «հրապարակայնորեն նվազեցնում է» Ռուսաստանի կողմից հարձակման սպառնալիքը և թույլ է տալիս «վատ քողարկված հարձակումներ կատարել ԱՄՆ-ի նախագահի հասցեին»։ CNN-ի տվյալներով՝ երկու երկրների միջև տարաձայնությունները վկայում են «Ուկրաինայի մշտական մտահոգության մասին, որ այն օգտագործում են ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի միջև աշխարհաքաղաքական դրամայում»։ Ըստ աղբյուրի, Զելենսկին Արևմուտքին կոչ է արել «խուճապ» չստեղծել իր երկրում հնարավոր ռուսական ներխուժման պատճառով՝ հավելելով, որ ներխուժման «անխուսափելի» սպառնալիքի մասին մշտական նախազգուշացումները սպառնալիքի տակ են դնում Ուկրաինայի տնտեսությունը[86][87]։

Politico պարբերականի աղբյուրների փոխանցմամբ՝ Կիևը ԱՄՆ-ի և այլ երկրների դիվանագետների տարհանումը վաղաժամ է համարում. այդ գործողությունները վախեցրել են հենց Ուկրաինայի բնակչությանը և ֆինանսական շուկաներին, ինչը հանգեցրել Է Ուկրաինայի համար փոխառությունների արժեքի բարձրացմանը։ Զելենսկին «մտավախություն ունի, որ ԱՄՆ-ն միտումնավոր չափազանցնում է Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի սպառնալիքը, քանի որ դա նրանց քաղաքական տարածք կտա Կրեմլի հետ պայմանավորվածություններ ձեռք բերելու համար, օրինակ, Դոնբասի նկատմամբ Մոսկվայի վերահսկողության ուժեղացման համար»։ Հունվարի 28-ին Զելենսկին մամուլի ասուլիս է հրավիրել, որտեղ դժգոհություն է հայտնել պատերազմի անխուսափելիության մասին Արևմուտքի երկրների հայտարարությունների վերաբերյալ։ Նա կարծում է, որ խուճապը թանկ է նստում երկրի վրա։ Որոշ դեսպանատների անձնակազմի տարհանումը նա համեմատել է «Տիտանիկի» հետ[88]։

Նորմանդական ձևաչափով շփումների վերսկսումը

խմբագրել

Դեռևս 2021 թվականի դեկտեմբերին, ճանաչելով Ուկրաինայի շուրջ ստեղծված իրադրությունը Եվրոպայում անվտանգության գլխավոր սպառնալիքով, ԱՄՆ-ն և Արևմուտքը որոշ չափով փոխեցին իրենց ռազմավարությունը Ուկրաինայի իշխանություններին աջակցելու հարցում։ Շարունակելով հայտարարել Ռուսաստանի համար ագրեսիայի դեպքում սարսափելի հետևանքների մասին՝  նրանք միաժամանակ հստակ հասկացրել են, որ ռուսական ագրեսիայի դեպքում նրանք զինված ճանապարհով չեն պաշտպանի Ուկրաինան։ Միաժամանակ, թեև ոչ հրապարակային, Արևմուտքը Կիևից պահանջում էր զսպվածություն և խնդրի խաղաղ լուծում։ Մասնավորապես, դեկտեմբերի 10-ին Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը հեռախոսազրույց է ունեցել Վլադիմիր Զելենսկու հետ՝ նրան կոչ անելով վերսկսել բանակցությունները «նորմանդական ձևաչափով» Ֆրանսիայի և Գերմանիայի միջնորդությամբ[60]։ Ուկրաինայի շուրջ բանակցային գործընթացի վերագործարկումը դարձել Է ԱՄՆ պետքարտուղարի Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով օգնական Կարեն Դոնֆրիդի այցի գլխավոր թեման, որը դեկտեմբերի 13-ին այցելել էր Կիև։ Մոսկվա նրա այցի նախաշեմին ԱՄՆ-ի Պետդեպարտամենտը հայտարարել է, որ «պետքարտուղարի օգնականը կընդգծի, որ մենք կարող ենք դիվանագիտական առաջընթացի հասնել Դոնբասի հակամարտության դադարեցման հարցում՝ Մինսկի համաձայնությունների կատարման միջոցով նորմանդական ձևաչափի աջակցությամբ»[60]։

Հունվարի 19-ին Կիև կատարած այցի ժամանակ ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոն Բլինկենը «Ամերիկայի Ձայնին» տված հարցազրույցում հայտարարել է, որ Մինսկի համաձայնությունները վերանայման կարիք չունեն և Դոնբասի հակամարտության կարգավորման միակ ճանապարհն են։ Բլինկենը նաև նշել է, որ Ուկրաինան պետք է մի շարք քայլեր ձեռնարկի այդ կապակցությամբ[82]։

Ուկրանիայի ու ԱՄՆ-ի մի շարք շփումներց հետ Զելենսկու թիմի հռետորաբանությունը փոխվել է։ Եթե ավելի վաղ Ուկրաինայի նախագահի գրասենյակի ղեկավար Անդրեյ Երմակը հայտարարել էր, որ Մինսկի համաձայնագրերը ներկայիս տեսքով կատարելը գրեթե անհնար է, ապա հունվարի 24-ին ICTV հեռուստաալիքի եթերում նա դրանք անվանել է «միակ հարթակը, որի վրա այսօր կարելի է աշխատել»։ Երմակը հայտնել է, որ Մինսկի համաձայնագրերում ամրագրված բոլոր օրենքները կարող են ընդունվել Գերագույն ռադայի կողմից Դոնբասում պատերազմի դադարեցման պլանի համաձայնեցումից հետո, բայց, նրա խոսքով, «մենք Մինսկի պայմանավորվածությունները կկատարենք բացառապես ուկրաինական շահերից ելնելով և բացառապես միջազգային իրավունքի նորմերին համապատասխան»[82]։

Նույն օրը Գերագույն ռադայից հանկարծակի հետ էր կանչվել 2021 թվականի օգոստոսին այնտեղ ուղարկված «անցումային շրջանի պետական քաղաքականության մասին» օրինագիծը, որի համաձայն՝ Ռուսաստանին առաջարկվում էր անվանել «ագրեսոր պետություն», չճանաչված ԴԺՀ-ում և ԼԺՀ-ում տրված ցանկացած փաստաթուղթ, ներառյալ ռուսական անձնագրերը, անվավեր համարել մինչև Դոնբասի՝ Կիևին չվերահսկվող մասում տեղական ինքնակառավարման ընտրություններ անցկացնելը, ժամանակավոր վարչակազմեր ստեղծել։ Ինչպես իր աղբյուրներին վկայակոչելով հայտնել է «Եվրոպական պրավդա»-ն, փաստաթղթի հետկանչը պայման էր, որով ռուսական կողմը համաձայնություն էր տվել անցկացնել «նորմանդական քառյակի» առաջնորդների քաղաքական խորհրդականների հանդիպումը։ Հրատարակության տեղեկատվության համաձայն՝ Ռուսաստանի պահանջն Ուկրաինայի ղեկավարությանը փոխանցել են Գերմանիայի և Ֆրանսիայի ներկայացուցիչներ Ենս Պլետները և Էմանուել Բոննը, որոնք, իրոք, եղել են Կիևում հունվարի 11-ին և բանակցություններ են վարել Վլադիմիր Զելենսկու և Անդրեյ Երմակի հետ, իսկ մինչ այդ հունվարի 6-ին այցելել են Մոսկվա, որտեղ նրանց ընդունել է Դմիտրի Կոզակը[82]։

Հունվարի 26-ին Փարիզում 2021 թվականի օգոստոսից ի վեր առաջին անգամ հանդիպել են «նորմանդական քառյակի» երկրների առաջնորդների քաղաքական խորհրդականները։ Գերմանիան ներկայացրել է Գերմանիայի կանցլերի արտաքին քաղաքական խորհրդական Ենս Պլետները, Ֆրանսիան՝ նախագահի խորհրդական Էմանուել Բոննը, Մոսկվան և Կիևը՝ նախագահական վարչակազմի ղեկավարի տեղակալ Դմիտրի Կոզակը և Ուկրաինայի նախագահի գրասենյակի ղեկավար Անդրեյ Երմակը[82]։ Հանդիպումից հետո Ելիսեյան պալատը կոմյունիկե է հրապարակել, որում հաստատվել է, որ Մինսկի պայմանավորվածությունները «նորմանդական ձևաչափի» աշխատանքի հիմքն են, և հաղորդվել է, որ բանակցությունների մասնակիցները մտադիր են նվազեցնել առկա տարաձայնությունները՝ առաջ շարժվելու համար։ Հանդիպման մասնակիցները համաձայնել են, որ Դոնբասում հրադադարի ռեժիմը պետք է պահպանվի անկախ այլ հարցերի շուրջ տարաձայնություններից[89]։

Տես նաև

խմբագրել
  • Ռուս-ուկրաինական հարաբերությունները
  • Ռուսաստանն ու ՆԱՏՕ-ն
  • Ուկրաինան և ՆԱՏՕ-ն
  • ՆԱՏՕ-ի՝ արևելք չընդարձակվելու մասին պայմանավորվածության գոյության հարցը

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ Sanger, David E. (2022 թ․ հունվարի 10). «In U.S.-Russia Talks, How Far Can Putin Turn Back the Clock?». The New York Times (անգլերեն). ISSN 0362-4331. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 21-ին.
  2. ↑ «Putin to mull options if West refuses guarantees on Ukraine». AP NEWS (անգլերեն). 2021 թ․ դեկտեմբերի 26. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 21-ին.
  3. ↑ Gongloff, Mark (2022 թ․ հունվարի 13). «Putin Launches an Unwelcome Cold War Reboot». Bloomberg. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 21-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «Переброска войск, поставки оружия и эвакуация из посольств. Как развивается "украинский кризис"». BBC. 2022 թ․ հունվարի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 25-ին.
  5. ↑ Harris S., Sonne P. (2021 թ․ դեկտեմբերի 3). «Russia planning massive military offensive against Ukraine involving 175,000 troops, U.S. intelligence warns». The Washington Post. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 Вперед, в прошлое. Россия требует от США и НАТО восстановить в Европе ситуацию 1997 года // Коммерсантъ, 18.12.2021
  7. ↑ «"Серьезные военные риски". Россия потребовала закрыть для Украины и Грузии путь в НАТО, альянс отказал». BBC News Русская служба (ռուսերեն). 2021 թ․ դեկտեմբերի 10. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 28-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 23-ին.
  8. ↑ «Russia recognises Ukraine separatist regions as independent states». BBC News. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ փետրվարի 21-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 21-ին.
  9. ↑ «Russia's invasion of Ukraine». The Economist. 2022 թ․ փետրվարի 26.
  10. ↑ Киев заявил о гибели четверых военных при обстреле в Донбассе // Коммерсантъ, 26.03.2021
  11. ↑ Минные переговоры по Донбассу. Лидеры РФ, Франции и Германии собираются обсудить обострение на востоке Украины без Киева // «Коммерсантъ» от 29.03.2021
  12. ↑ 12,0 12,1 Донбасскому урегулированию четвёртого не дано. Лидеры России, ФРГ и Франции обсудили Украину в отсутствие представителей Киева // «Коммерсантъ» от 31.03.2021
  13. ↑ «Назвали війну війною: Рада ухвалила заяву про ескалацію російсько-українського конфлікту». Левий берег. 30 березня 2021. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 6-ին. Վերցված է 31 травня 2021-ին.
  14. ↑ Если завтра Донбасс. Восток Украины готовится к войне // Газета «Коммерсантъ» № 58/П от 05.04.2021
  15. ↑ 15,0 15,1 Черноморскому флоту демонстрируют иностранные флаги. Британский корабль отправился в Одессу на смену американскому // «Коммерсантъ» от 16.05.2021
  16. ↑ Равняйсь, мирно! Украина подтвердила свои обязательства по прекращению огня в Донбассе // Коммерсантъ, 07.04.2021
  17. ↑ Война не принуждается к миру. Контактная группа по Донбассу провела заседание вхолостую // Коммерсантъ, 07.04.2021
  18. ↑ Как НАТО ляжет. Украина хочет вступить в альянс по самый Донбасс // Газета «Коммерсантъ» № 60 от 07.04.2021
  19. ↑ Североатлантический нюанс. В НАТО готовы помочь Украине всем, кроме членства // «Коммерсантъ» от 13.04.2021
  20. ↑ Осуждаем, но не сдаёмся. США и НАТО на словах защищают Украину, а на деле не готовы приближать её к альянсу // Газета «Коммерсантъ» № 66 от 15.04.2021
  21. ↑ Кораблі ФСБ РФ намагались спровокувати ВМСУ біля Керченської протоки: «Гюрзи-М» дали гідну відсіч | Defense Express
  22. ↑ Краснознамённый Черноморский фронт. Россия и Запад вступают в новый конфликт, теперь ещё и из-за режима Чёрного моря // Газета «Коммерсантъ» № 69 от 20.04.2021
  23. ↑ «Украина должна уже узаконить свои отношения с Евросоюзом». Корреспондент «Ъ FM» — о встрече Владимира Зеленского и Эмманюэля Макрона // «Коммерсантъ FM» от 16.04.2021
  24. ↑ «Нормандский формат» позвали на все четыре стороны. Владимир Зеленский стремится возобновить разговор с Владимиром Путиным о Донбассе // Газета «Коммерсантъ» № 68 от 17.04.2021
  25. ↑ Нет Донбасса без огня. На Украине требуют разрыва дипотношений с Россией на фоне провала переговоров // «Коммерсантъ» от 19.04.2021
  26. ↑ Зеленский предложил Путину встретиться в Донбассе // Коммерсантъ, 20.04.2021
  27. ↑ «Господин Путин! Я готов предложить вам встретиться в любой точке украинского Донбасса». Владимир Зеленский пригласил российского лидера на переговоры // «Коммерсантъ» от 20.04.2021
  28. ↑ Путин готов принять Зеленского в Москве, но не для обсуждения Донбасса // Коммерсантъ, 22.04.2021
  29. ↑ Владимир Зеленский обозначил приоритеты. Как прошла пресс-конференция украинского лидера // «Коммерсантъ FM» от 21.05.2021
  30. ↑ Путин: Зеленский отдал Украину под внешнее управление // Коммерсантъ, 30.06.2021
  31. ↑ Россия начала возвращать войска с учений в Крыму // Интерфакс-Украина, 23.04.2021
  32. ↑ Проверка в ЮВО и ЗВО завершается, с 23 апреля войска начнут возвращаться в пункты постоянной дислокации — Шойгу // Интерфакс-Украина, 22.04.2021
  33. ↑ 33,0 33,1 РФ не приемлет давления в вопросе перемещения войск на своей территории — Шойгу // Интерфакс-Украина, 27.04.2021
  34. ↑ «От беспилотников к беспредельникам. Восток Украины переходит в режим непрекращающегося огня». Коммерсантъ. 02.11.2021. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 26-ին.
  35. ↑ «Донбасс становится беспилотной зоной – Газета Коммерсантъ № 197 (7159) от 28.10.2021». kommersant.ru. 2021 թ․ հոկտեմբերի 27. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  36. ↑ «Генштаб Украины показал первое применение дрона Bayraktar в Донбассе — РБК». rbc.ru. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  37. ↑ «OSCE Special Monitoring Mission to Ukraine (SMM) Daily Report 256/2021 issued on 1 November 2021». www.osce.org (անգլերեն). OSCE. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 19-ին.
  38. ↑ «Daily Report 256/2021» (PDF). www.osce.org. 2021 թ․ նոյեմբերի 1. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 19-ին.
  39. ↑ «От беспилотников к беспредельникам – Мир – Коммерсантъ». kommersant.ru. 2021 թ․ նոյեմբերի 2. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  40. ↑ «Администрация президента США очень обеспокоена». CNN объяснил, зачем глава ЦРУ приезжал в Москву // Газета.ru, 06 ноября 2021
  41. ↑ Визит с предупреждением. Стали известны детали приезда главы ЦРУ Уильяма Бернса в Москву // Коммерсантъ, 06.11.2021
  42. ↑ Алексей Резников назначен министром обороны Украины // Коммерсантъ, 04.11.2021
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 Россия и Запад концентрируют обвинения. Угроза дестабилизации на украинском направлении беспокоит всех, но по-своему // Коммерсантъ, 16.11.2021
  44. ↑ «Глава разведки Украины назвал протесты в Киеве подготовкой России к военному вторжению – Новости – Мир – Коммерсантъ». kommersant.ru. 2021 թ․ նոյեմբերի 21. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  45. ↑ 45,0 45,1 «Ненормандское положение вещей – Газета Коммерсантъ № 215 (7177) от 26.11.2021». kommersant.ru. 2021 թ․ նոյեմբերի 25. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  46. ↑ «Украина заговорила о "вторжении" – Коммерсантъ FM – Коммерсантъ». kommersant.ru. 2021 թ․ նոյեմբերի 22. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  47. ↑ «Указ Президента Российской Федерации от 15.11.2021 № 657 «Об оказании гуманитарной поддержки населению отдельных районов Донецкой и Луганской областей Украины»». Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 6-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 6-ին.
  48. ↑ Саммит Украине! Героям саммит! Почему важны и чем уникальны переговоры Владимира Путина и Джо Байдена // Коммерсантъ, 07.12.2021
  49. ↑ Захарова заявила об отправке половины украинских военных в район Донбасса // РБК, 01.12.2021
  50. ↑ За нашу соседскую родину. Киев ждёт войну с Россией, а Москва — пересмотра политики Запада на украинском направлении // Коммерсантъ, 03.12.2021
  51. ↑ «Russia builds up forces on Ukrainian border». Politico. 2021 թ․ դեկտեմբեր.
  52. ↑ «Russia accuses Ukraine of mobilising artillery, feigning negotiations». Euronews. 2021 թ․ դեկտեմբերի 10.
  53. ↑ «UPDATE 1-Russia accuses Ukraine of mobilising artillery, feigning negotiations». Reuters. 2021 թ․ դեկտեմբերի 9.
  54. ↑ Шойгу заявил о подготовке США провокации с химоружием на Украине // РБК, 21.12.2021
  55. ↑ Пентагон назвал ложью слова Шойгу о провокациях с химоружием в Донбассе // РБК, 22.12.2021
  56. ↑ Остросюжетная внешняя политика. Как Россия перешла в дипломатическое наступление и чем оно может закончиться // Коммерсантъ, 30.12.2021
  57. ↑ Путин предложил начать переговоры по нерасширению НАТО на восток // Ведомости, 01.12.2021
  58. ↑ 58,0 58,1 Кремль прокомментировал переговоры Путина и Байдена // Коммерсантъ, 07.12.21
  59. ↑ 59,0 59,1 Между Киевом и наковальней. Владимир Путин и Джо Байден обсудили Украину без Украины // Коммерсантъ, 08.12.21
  60. ↑ 60,0 60,1 60,2 60,3 Меролюбивая позиция. США и союзники готовы защищать Украину только экономически // Коммерсантъ, 13.12.21
  61. ↑ 61,0 61,1 Альянс на скаку остановят. Что происходит в отношениях Москвы и Запада после видеосаммита президентов России и США // Коммерсантъ, 10.12.21
  62. ↑ Операция против деградации. США и НАТО готовы обсуждать российские требования о гарантиях безопасности, но выборочно // Коммерсантъ, 22.12.2021
  63. ↑ Байден в разговоре с Зеленским выразил озабоченность «агрессивными действиями России» // Коммерсантъ, 10.12.21
  64. ↑ Байден обсудил с лидерами «бухарестской девятки» ситуацию на российско-украинской границе // Коммерсантъ, 10.12.21
  65. ↑ 65,0 65,1 Помощник Блинкена получила предложения России о гарантиях безопасности. Чем завершилось украино-российское турне помощника госсекретаря США Карен Донфрид // РБК, 15.12.21
  66. ↑ «Ukraine says arrests Russian agent planning attacks in Odessa». www.msn.com.
  67. ↑ Harding, Luke (2022 թ․ հունվարի 14). «Ukraine hit by 'massive' cyber-attack on government websites». The Guardian (անգլերեն).
  68. ↑ «Russia is preparing a pretext for invading Ukraine: US official». Al Jazeera English. 2022 թ․ հունվարի 14.
  69. ↑ «Признать Донецкую и Луганскую народные республики!». Правда. 21 января 2022.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  70. ↑ «В Госдуму внесли проект обращения к Путину с просьбой признать ДНР и ЛНР».
  71. ↑ НАТО на фоне наращивания РФ военной группировки возле Украины приводит войска в боеготовность // Интерфакс-Украина, 24.01.2022
  72. ↑ 72,0 72,1 72,2 72,3 72,4 72,5 72,6 Поджигатели волны. Ситуация вокруг Украины становится предвоенной // Коммерсантъ, 24.01.2022
  73. ↑ СМИ: Украина ожидает от США 45 самолётов с военной помощью // ТАСС, 28.01.2022
  74. ↑ 74,0 74,1 74,2 Украину взяли на вооружение. Страны НАТО наращивают военную помощь Киеву // Коммерсантъ, 20.01.2022
  75. ↑ Турчак: Россия должна поддержать ДНР и ЛНР поставками отдельных видов вооружений // ТАСС, 26.01.2022
  76. ↑ Столтенберг заявил, что НАТО не знает истинные намерения РФ в отношении Украины // ТАСС, 30.01.2022
  77. ↑ Канада отзывает из Киева часть сотрудников посольства // Коммерсантъ, 30.01.2022
  78. ↑ Госдеп рекомендовал американцам покинуть Украину и начал эвакуацию сотрудников посольства // Коммерсантъ, 24.01.2022
  79. ↑ Зарубежные СМИ: Почему США решили вывезти из Киева семьи дипломатов? // Коммерсантъ, 24.01.2022
  80. ↑ Зеленский призвал украинцев не паниковать из-за слухов о российском вторжении // Коммерсантъ, 19.01.2022
  81. ↑ США могут начать эвакуацию сотрудников посольства на Украине на следующей неделе // Коммерсантъ, 22.01.2022
  82. ↑ 82,0 82,1 82,2 82,3 82,4 82,5 Власти Украины разжигают мир. Угрозу большой войны отменили перед переговорами в «нормандском формате» // Коммерсантъ, 25.01.2022
  83. ↑ Министр обороны Украины заявил, что не видит угрозы вторжения России в ближайшее время. ТАСС, 25.01.2022
  84. ↑ Ukrainian official tells CNN Biden’s call with Ukrainian President 'did not go well' but White House disputes account. CNN Politics, 28.01.2022
  85. ↑ CNN: телефонный разговор Байдена и Зеленского прошел «не очень хорошо» // Коммерсантъ, 28.01.2022
  86. ↑ Tensions growing between Washington and Kyiv as Ukraine-Russia crisis drags on. CNN Politics, 28.01.2022
  87. ↑ CNN: США недовольны, что Украина «преуменьшает угрозу» возможного «российского вторжения». Коммерсантъ, 29.01.2022
  88. ↑ Politico: Зеленский опасается, что США намеренно преувеличивают российскую угрозу. Коммерсантъ, 29.01.2022
  89. ↑ «На ответ мы ответим ответом». «Коммерсантъ» (ռուսերեն). 2022 թ․ հունվարի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 23-ին.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել

Ռուսական պայմանագրերի նախագծեր։

Ստացված է «https://hy.wiki.x.io/w/index.php?title=Ռուս-ուկրաինական_ճգնաժամ_(2021_թվականից)&oldid=9978938» էջից