Քաղաք

Քաղաք, մարդկային բնակավայր։ Կարող է ներկայացվել որպես մշտական խիտ բնակեցված բնակավայր՝ վարչականորեն բաժանված սահմաններով, որի անդամների զբաղվածությունն ընդգրկում է ոչ գյուղատնտեսական ոլորտները։

Քաղաք

բնակավայրերի դասակարգում

Ենթակատեգորիա	քաղաք, քաղաքատիպ բնակավայր
Ցածր մակարդակ	• քաղաք  • large village   • գյուղ
Հետազոտվում է	urban studies, urban history
Թեմայի աշխարհագրություն	քաղաքայի աշխարհագրություն
Entry in abb­re­via­tions table	г., ш., қ., с.
Enti­tySc­he­ma for this class	Entity schema not supported yet (E100)
Կազմված է	քաղաքի շրջան

Բերգեն

Տամպերե

Քաղաքները երկրի տնտեսական, մշակութային ու գիտական կյանքի կենտրոններն են։ Առաջին քաղաքներն առաջացել են III հազարամյակի վերջում՝ աշխատանքի հասարակական բաժանման հետևանքով, երբ սկսվեց արհեստների, առևտրի տարանջատումը գյուղատնտեսական աշխատանքից։ Նման ոլորտներում զբաղվածություն ունեցող մարդիկ հիմնեցին նոր, ավելի խոշոր բնակավայրեր՝ քաղաքներ։

Քաղաքների աճը գրանցվել է 20-րդ դարի ընթացքում տեղի ունեցած արդյունաբերական բուռն զարգացման շնորհիվ։ Դրա աճին զուգընթաց մեծանում է քաղաքային բնակչության տեսակարար կշիռն ընդհանուր բնակչության հաշվով։ Եթե 1800 թվականին աշխարհի քաղաքային բնակչության բաժինը կազմել է 3%, ապա ներկայումս այն գնահատվում է շուրջ 45%։

Բնակավայրի վերաբերմունքը քաղաքային բաժանումներին ձևավորվում է օրենսդրական կարգով։ Ընդ որում, քաղաքի չափանիշները տարբերվում են՝ սկսած Դանիայում բնակվող 250 հազար մարդուց մինչև 30 միլիոն մարդ Ճապոնիայում։

Քաղաքներն առանձնացվում են՝ ըստ մարդաշատության (բնակիչների թվի), գործառույթների, աշխարհագրական դիրքի, հիմնադրման ժամանակի և այլն։

Քաղաքային ձևեր

Քաղաքները երկրի «հրամանատարական կազմն» են, տարածքի կազմակերպչական կենտրոնները, տնտեսական, մշակութային և գիտական կյանքի գլխավոր կենտրոնները, հաղորդակցության ուղիների հանգուցակետերը։ Հետևաբար, քաղաքների դասակարգումը և խմբավորումը անհրաժեշտ է տարբեր տիպի քաղաքների զարգացման, ռազմավարության մշակման, տարածաշրջանային քաղաքականության իրականացման համար։

Քաղաքների դասակարգման հիմքում ընկած են որակական (գործառույթները, ծագումնաբանությունը, տնտեսաշխարհագրական դիրքը, հատակագծային կառուցվածքը), իսկ խմբավորման հիմքում՝ քանակական հատկանիշները (մարդաշատությունը, տարածքը)։

Քաղաքի ամենաէական հատկանիշներից են նրա արտադրական կամ այլ գործառույթները, որոնցով որոշվում է քաղաքի մասնագիտացումը և մասնակցությունն աշխատանքի աշխարհագրական բաժանմանը։ քաղաքի զարգացման համար առավել կարևոր նշանակություն ունեն այն գործառույթները, որոնք քաղաքը կապում են այլ բնակավայրերի հետ։ Այդ գործառույթները կոչվում են հիմնային կամ քաղաքաստեղծ գործառույթներ։ Բացի հիմնային ճյուղերից՝ արդյունաբերություն, շինարարություն, արտաքին տրանսպորտ, գիտություն, բարձրագույն կրթություն և այլն, յուրաքանչյուր քաղաքում կան քաղաքային սպասարկման ճյուցեր կամ ոլորտներ։ Դրանցից են մանրածախ առևտուրը, դպրոցական կրթությունը, կենցաղային սպասարկումը, առողջապահությունը, ներքաղաքային տրանսպորտը և այլն։ Այս ոլորտները չեն որոշում քաղաքի գոյության իմաստը՝ չնայած որ դրանցում կարող է ընդգրկված լինել բնակչության մեծ մասը։

Ըստ կատարած գործառույթների բնույթի՝ քաղաքները կարելի է բաժանել երկու խմբի՝ տնտեսական և ոչ տնտեսական։ Առաջին խմբի մեջ մտնում են արդյունաբերական, տրանսպորտային, առևտրական, երկրորդի մեջ՝ վարչական, ռազմական, գիտական, մշակութային գործառույթները կատարող քաղաքները։

Այն քաղաքները, որոնք շրջակա տարածքի նկատմամբ կատարում են մի քանի գործառույթներ, կոչվում են բազմագործառույթ քաղաքներ։ Սովորաբար բոլոր քաղաքները կատարում են բազմաբնույթ գործառույթներ և միաժամանակ ընդգրկելով վարչական, արդյունաբերական, տրանսպորտային, կրթամշակութային և այլ գործառույթներն իրենց մեջ։ Միագործառույթ են սովորաբար փոքր քաղաքները։ Օրինակ՝ Վիշին (Ֆրանսիա), Կիսլովոդսկը (Ռուսաստան), Ջերմուկը (Հայաստան)՝ առողջարանային, Քեմբրիջը (Մեծ Բրիտանիա), Փրինսթոնը (ԱՄՆ) բուհական կենտրոններ են։

Ծագում և առաջացում

«Քաղաք» բառն առաջացել է գերմ․ շթաութ բառից, հոլանդերեր՝ tuin և հին սկանդինավերեն տուն բառից։ Բուն պրոտոգերմաներեն *տունան բառը համարվում է պրոտելտերեն *դունոնին բառի փոխառությունը։

Ինչպես գերմաներենում, այնպես էլ կելտերենում բառի նախնական իմաստը բերդ կամ պարիսպն էր։ Ժամանակակից գերմանական շատ լեզուներում «քաղաքի» համագումարները նշանակում են ցանկապատ կամ արգելք։ Անգլերենում և Հոլանդերենում բառի իմաստը ձեռք բերեց տարածական նշանակություն, որը շրջապատում էր այն ցանկապատերը, որով պետք է անցներ ճանապարհը։ Անգլիայում քաղաքը փոքր համայնք էր, որը չէր կարող պարիսպներ կառուցել կամ այլ ավելի մեծ ամրություններ, բայց փոխարենը կարող էր կառուցել շքամուտք։ Նիդեռլանդներում պարտեզ էր, ավելի ճիշտ՝ հարուստների պարտեզ, որը շրջապատված էր բարձր ցանկապատերով կամ պատով (ինչպես՝ Ապելդորնում գտնվող Հեթ Լու պալատի այգին, որը Վիլյամ III-ի գաղտնի պարտեզի օրինակն էր, Մերի II- ը Համփթոնի դատարանում)։ Հին Նորվեգերեն լեզվով տուն նշանակում է (խոտածածկ), տեղ գյուղացիական տնտեսությունների տների միջև, և բառն այսպիսի իմաստով այսօր էլ օգտագործվում է ժամանակակից նորվեգերենում։

Անգլո-սաքսոնական ազգերի բնակեցման շրջանում դարձել է տարածված վերջածանց՝ Անգլիայի և Շոտլանդիայի հարավ-արևելքում։

Հին անգլերենում և վաղ ու միջին շոտլանդական լեզուներում տոն, թոն և այլն բառերը կարող էին վերաբերել տարբեր տեսակի բնակավայրերին գյուղատնտեսական կալվածքներին և տնտեսություններին, իսկ սկանդինավերեն իմաստով (ինչպես շոտլանդերենով բառը) ամրացված մունիցիպալիտետներին։ Անգլո-սաքսոնական այլ տարածված ածանցները ներառում էին խոզապուխտ («տնամերձ տարածք» և «թաղել» («թաղել», «թաղամաս», «բուրգ»))։

Որոշ դեպքերում «քաղաքը» այլընտրանքային անվանումն է «քաղաք» կամ «գյուղ»-i (հատկապես` մեծ գյուղ)։ Երբեմն «քաղաք» բառը «բնակավայր»-ի հապավումն է։ Ընդհանրապես, քաղաքներն այսօր կարող են տարբերվել գյուղերից` ելնելով իրենց տնտեսական բնույթից, քանի որ քաղաքի բնակչության մեծ մասը ձգտելու է իր ապրուստը քաղել արտադրական արդյունաբերությունից, առևտրից և հանրային ծառայություններից, այլ ոչ թե առաջնային հատվածի արդյունաբերությունից, ինչպիսիք են՝ գյուղատնտեսությունը կամ դրան կից ոլորտներ ու գործառույթները։

Բնակչության քանակական պատկերը հուսալի չէ։ Աշխարհի շատ շրջաններում, օրինակ՝ Հնդկաստանում, մինչ վերջերս, մի մեծ գյուղ կարող էր մի քանի անգամ ավելի շատ մարդ ունենալ, քան փոքր քաղաքը։ Միացյալ Թագավորությունն ունի պատմական քաղաքներ, որոնք շատ ավելի փոքր են, քան ժամանակակիցները։

Քաղաքամերձ շրջանների ընդարձակ աճի, արբանյակային քաղաքների զարգացման և գյուղերի քաղաքային միգրացիայի ժամանակակից տվյալ երևույթն ավելի է բարդացրել քաղաքների սահմանումը` ստեղծելով քաղաքային համայնքներ իրենց տնտեսական և մշակութային առանձնահատկությունների տեսանկյունից, որոնք չունեն քաղաքային բնակավայրերին հատուկ այլ բնութագրեր։

Ոչ գյուղական բնակավայրի որոշ ձևեր, ինչպիսիք են՝ ժամանակավոր հանքարդյունաբերության վայրերը, կարող են ակնհայտորեն ոչ գյուղական համարվել, բայց լավագույն դեպքում կասկածելի պահանջ ունեն քաղաք կոչելու համար։

Քաղաքները հաճախ գոյություն ունեն որպես հստակ կառավարական ստորաբաժանումներ` օրինականորեն սահմանազատված սահմաններով և տեղական ինքնակառավարման մարմինների որոշ հավելվածներով (օրինակ` ոստիկանության ուժերով)։ Միացյալ Նահանգներում դրանք անվանում են «ընդգրկված քաղաքներ»։ Այլ դեպքերում, քաղաքը չունի իր սեփական կառավարման ձևը և կոչվում է «չկապակցված»։ Չկապակցված քաղաքի գոյությունը կարող է օրինականորեն ապահովվել այլ ձևերով, ինչպիսիք են՝ գոտիավորման տարածքները։ Պլանավորված որոշ համայնքների դեպքում քաղաքը գոյություն ունի օրինական կարգով` քաղաքի ներսում գույքային պայմանագրերի տեսքով։ Միացյալ Նահանգների մարդահամարը նույնականացնում է մարդահամարի նշանակված շատ վայրեր (DPDP), ըստ դրանցում գտնվող չկապակցված քաղաքների անունների, սակայն այդ CDP-ները սովորաբար ներառում են գյուղական և արվարձանային տարածքներ և նույնիսկ հարակից գյուղեր ու քաղաքներ։ Քաղաքի և երկերների միջև տարբերությունը նույն կերպ կախված է մոտեցումից։ Քաղաքը կարող է խստորեն համարվել վարչական մարմին, որին օրենքով շնորհվել է այդ նշանակումը, բայց ոչ ֆորմալ օգտագործման դեպքում այդ տերմինը օգտագործվում է նաև նշելու որոշակի չափի կամ կարևորույթան քաղաքային տեղանք, մինչդեռ միջնադարյան քաղաքը կարող էր ունենալ 10,000 բնակիչ, այսօր ոմանք 100,000-ից պակաս քաղաքային բնակչությամբ տարածքը համարում են քաղաք, չնայած կան և պաշտոնապես նշանակված շատ քաղաքներ, որոնք դրանից շատ ավելի փոքր են։

Տեղանունային տերմինաբանության մեջ առանձին քաղաքների անունները կոչվում են ասթիմիմներ (հին հունական ἄστυ/քաղաք կամ քաղաք և ὄνομα/անուն)։

Ներքին քաղաք Վիլյանդի (Էստոնիա)

Քաղաքների տարիքի գծագիր

Ավստրալիացի աշխարհագրագետ Թոմաս Գրիֆիթ Թեյլորը առաջարկել է քաղաքների դասակարգում` ելնելով նրանց տարիքից և հողօգտագործումից։ Նա առանձնացրեց հինգ տիպի քաղաքներ։

• Մանկական քաղաքներ՝ առանց հստակ գոտիավորման։
• Զարգացած առևտրի գոտի ունեցող մանկական քաղաքներ։
• Պատանի քաղաքներ, որտեղ սկսեին ի հայտ գալ գործարանները
• Վաղ զարգացող քաղաքներ՝ շքեղ բնակարաններին հատկացված առանձին տարածքով
• Հասուն քաղաքներ՝ սահմանված արդյունաբերական, առևտրային և տարբեր տեսակի բնակելի տարածքներով

Քաղաքների խմբավորում

Քաղաքների խմբավորման կարևորագույն հատկանիշներից է մարդաշատությունը։ Ըստ մարդաշատության առանձացնում են փոքր՝ (մինչև 50 հազար), միջին՝ (50-100 հազար), մեծ՝ (100-250 հազար), խոշոր՝ (250-500 հազար), խոշորագույն՝ (500 հազար և ավելի մարդ) քաղաքներ։

Եվրոպական տիպի քաղաքներ

Եվրոպական տիպի քաղաքներն ունեն հոծ կառուցապատում, կենտրոնն աչքի է ընկնում միջնադարյան, իսկ ծայրամասերը՝ ժամանակակից շենքերով։ Ունեն բարդ հատակագիծ, որն առաջացել է պատմական երկարատև զարգացման ընթացքում։

Բուլղարիա

Որպես կանոն, բուլղարացիները տարբերակում չեն դնում «քաղաք» և «երկիր» բառերը։ Այնուամենայնիվ, առօրյա լեզվով և լրատվամիջոցներում օգտագործվում են «մեծ քաղաքներ» և «փոքր քաղաքներ» հասկացությունները։ «Մեծ քաղաքները» սովորաբար վերաբերում են Սոֆիային, Պլովդիվին, Վառնային և Բուրգասին՝ ավելի քան 200,000 բնակչությամբ։ Ռոսը և Ստառա Զագոռան նույնպես հաճախ ընդգրկվում են իրենց համեմատաբար զարգացած ենթակառուցվածքների և ավելի քան 100,000 բնակչության շնորհիվ։ Մարզի մնացած մայրաքաղաքները դժվար թե կարելի է անվանել «մեծ քաղաքներ», քանի որ դրանք, ընդհանուր առմամբ, ավելի քիչ զարգացած են և ունեն նվազող բնակչություն, որոնց մի մասը միայն 30,000 բնակիչ ունի։

Բուլղարիայում Նախարարների խորհուրդը որոշում է, թե ինչն է կարգավորում, մինչդեռ Բուլղարիայի նախագահը յուրաքանչյուր կարգավորման շնորհում է իր կոչումը։ 2005 թվականի պահանջը․ գյուղերը, որոնք ցանկանում են իրենց դասել քաղաքների շարքին, պետք է ունենան սոցիալական և տեխնիկական ենթակառուցվածք, ինչպես նաև 3500 մարդուց ոչ պակաս բնակչություն։ Առողջարանային բնակավայրերի համար պահանջներն ավելի ցածր են, որտեղ բնակչությունը պետք է լինի ոչ պակաս, քան 1000 մարդ, բայց ենթակառուցվածքների պահանջները մնում են նույնը։

Չեխիայի Հանրապետություն

Չեխիայում մեստո քաղաք․ բառն օգտագործվում է համայնքների լայն բազմազանության համար, սկսած Պրահայից, ամենամեծ քաղաքը՝ մոտ 1,2 միլիոն բնակչությամբ, մինչև ամենափոքրը՝ Փշեբուս, որի բնակչությունը կազմում է 74 մարդ։ Տեխնիկապես մունիցիպալ կոչում շնորհելու համար քաղաքապետարանը պետք է ունենա առնվազն 3000 բնակիչ, չնայած շատ փոքր համայնքապետարաններ, հատկապես որոշ նախկին լեռնահանքային քաղաքները, պատմական պատճառներով պահպանում են Մեստո կոչումը։ Ներկայումս 592 բնակավայրերից մոտավորապես 192-ը ունեն 3000-ից պակաս բնակչություն։

Որոշ համայնքապետարաններ միավորվել են, այնպես որ ամբողջը համարվում է մեստո։

Օրենսդրական քաղաքներ (statutární město), որոնք սահմանված են թիվ օրենքով։ 128/2000 Coll, որը կարող է նշանակել իրենց սեփական ինքնակառավարման համայնքային տարածքները։ Նման 25 քաղաք կա, բացի Պրահայից, որը փաստացի պաշտոնական քաղաք է։

2006 թվականին վերականգնվեց քաղաքի իրավական հասկացությունը (městys, կամ ավելի վաղ městečko): Ներկայումս մոստո կոչումը պատկանում է 213 համայնքապետարաններին։

Քաղաքապետարանները, որոնք չեն որակվում որպես մեստո կամ městys ենթակա են դեֆոլտ օբյեկտի (համայնքապետարան)-ի կամ, ոչ պաշտոնապես, vesnice (գյուղ)-ի կոչման, չնայած որ կարող են բաղկացած լինել մեկ կամ ավելի գյուղերից։

Դանիա

Դանիայում, շատ համատեքստերում, տարբերություն չի դրվում «քաղաքի», «քաղաքային բնակավայրի» և «գյուղի» միջև։ Առավել հատուկ գործածության դեպքում, փոքր գյուղերի համար օգտագործվում է «Landsby» բառը (նշանակում է «գյուղական քաղաք»), մինչդեռ «քաղաք» անգլերենի դանիական համարժեքը «storby» է (նշանակում է՝ «մեծ քաղաք»)։ Ձևական նպատակներով ստեղծված առնվազն 200 բնակիչ ունեցող քաղաքային տարածքներ են։

Պատմականորեն որոշ քաղաքներ ունեին տարբեր արտոնություններ, որոնցից ամենակարևորը շուկա պահելու իրավունքն էր։ Դրանք կառավարվում էին գյուղական բնակավայրերից առանձին` ինչպես հարկաբյուջետային, այնպես էլ ռազմական և իրավական հարցերում։ Նման քաղաքները հայտնի են որպես «købstad» (մոտավորապես նույն իմաստը՝ «թաղամաս», թեև բխում է այլ ստուգաբանությունից) և նրանք պահպանում են տիտղոսի բացառիկ իրավունքը նույնիսկ այն բանից հետո, երբ իրենց արտոնությունների վերջին հետքերը վերացան տեղական վարչակազմի բարեփոխումների արդյունքում՝ 1970 թվականին։

Էստոնիա

Էստոնիայում տարբերություն չկա գյուղի և քաղաքի միջև, քանի որ «Լին» բառը օգտագործվում է ինչպես ավելի մեծ, այնպես էլ փոքր բնակավայրերի համար, որոնք ավելի մեծ են, քան գյուղերն ու թաղամասերը։ Էստոնիայում կա 30 քաղաքային համայնք (omavalitsuslik linn) և 17 գյուղ, որոնք միավորվել են ծխական համայնքի հետ։

Ֆրանսիա

Վարչական տեսանկյունից ամենացածր մակարդակի տեղական ինքնակառավարման մարմինները, կոչվում են «կոմունաներ»։ Նրանք կարող են ունենալ նվազագույնից մինչև մեկ միլիոն բնակիչ, իսկ Ֆրանսիան ունի 36000 բնակիչ։ Ֆրանսիական «քաղաք» տերմինը նշանակում է «բուրգ», բայց ֆրանսիական օրենսդրությունը չի տարբերակում այն քաղաքները, որոնք սովորաբար անվանում են «վիլլաներ»։ Այնուամենայնիվ, որոշ օրենքներ այս իշխանություններին տարբեր կերպ են վերաբերվում ՝ կախված բնակչությունից, և երեք խոշոր քաղաքների՝ Փարիզի, Լիոնի և Մարսելի նկատմամբ կիրառվում են տարբեր կանոններ։ Պատմական պատճառներով, Մյուզ բաժնում վեց համայնքներ գոյություն ունեն որպես անկախ վարչական մարմիններ՝ չնայած բնակիչների բացակայությանը։

Վիճակագրական նպատակների համար ազգային վիճակագրական ինստիտուտը (INSEE) տարանջատում է դնում 2000-ից պակաս բնակիչ ունեցող և ավելի մեծ համայնքներ ունեցող քաղաքային տարածքների միջև, որոնց վերջինները կոչվում են «վիլլեներ»։ Ավելի փոքր բնակավայրերը սովորաբար անվանում են «գյուղեր»։

Գերմանիա

Գերմանացիները, որպես կանոն, չեն տարբերակում «քաղաք» կամ «գյուղ»։ Երկուսի գերմաներեն տարբերակներում էլ Ստադտ-ն է, ինչպես շատ այլ լեզուներում, որոնք չեն տարբերակում այդ անգլո-սաքսոնական հասկացությունները։ «Գյուղ» բառը՝ որպես ավելի փոքր բնակավայր, Դորֆ է։ Այնուամենայնիվ, 1887 թվականի միջազգային վիճակագրական համաժողովը Ստադտի տարբեր չափերը որոշեց կոչել, կախված նրանց բնակչությունից, հետևյալը. «միջին քաղաք»՝ 20,000-ից 100,000 բնակչությամբ և Grossstadt («մեծ քաղաք», ավելի քան 100,000 բնակչություն)։ Գրոսշտադ տերմինը կարող է թարգմանվել որպես «քաղաք»։ Բացի այդ, գերմանացիները կարող են խոսել Միլիոնշտադտի՝ ավելի քան մեկ միլիոն բնակչություն ունեցող քաղաքի մասին (օրինակ՝ Մյունխեն, Համբուրգ և Բեռլին)։

Պատմականորեն շատ բնակավայրեր վերածվել են Ստադտի՝ Ստադտրեխտ անվանումը ստանալով միջնադարում։ Գերմաներեն լեզվի ժամանակակից օգտագործման ժամանակ պատմական նշանակությունը, կենտրոնական գործառույթների առկայությունը (կրթություն, մանրածախ առևտուր և այլն) և բնակչության խտությունը քաղաքում նույնպես կարող է դիտարկվել որպես Շտադի բնութագրեր։ Տեղական ինքնակառավարման ժամանակակից կազմակերպությունը ենթակա է յուրաքանչյուր նահանգի օրենքներին և պատկանում է Գեմայնդեին (մունիցիպալիտետ)՝ անկախ դրա պատմական անվանումից։ Չնայած Գեմայնդենների մեծ մասը տեղական ինքնակառավարման ավելի բարձր մակարդակի՝ Լանդկրեյսի (շրջանի) մասն են կազմում, ավելի մեծ քաղաքները կարող են ունենալ kreisfreie Stadt կարգավիճակ՝ համատեղելով քաղաքապետարանի և շրջանի լիազորությունները։

Տարբեր նահանգներում նշանակումները նույնքան բազմազան են, ինչպես օրինակ, Ավստրալիայի նահանգներում և տարածքներում և տարբերակվում են նահանգներից՝ պետություն։ Որոշ գերմանական նահանգներում Markt («շուկա»), Marktflecken (երկուսն էլ օգտագործվում են հարավային Գերմանիայում) կամ Flecken («կետ», հյուսիսային Գերմանիա, օրինակ՝ Ստորին Սաքսոնիայում) բառերը նշանակում են առանձնահատուկ կարևորության քաղաքային բնակելի համայնք Gemeinde-ի և Stadt-ի միջև։ Պատմականորեն նրանք ունեին Մարկտրեխտ (շուկայի իրավունք), բայց ոչ լիարժեք քաղաքային արտոնություններ։ Հատուկ բնակավայրի իրավական անվանումը կարող է տարբերվել իր սովորական անվանումից (օր.՝ Samtgemeinde- ը Ստորին Սաքսոնիայում օրինական տերմին է մի խումբ գյուղերի համար [Dorf, pl. Dörfer] ընդհանուր տեղական ինքնակառավարման մարմիններով, որը ստեղծվել է համայնքների միաձուլման արդյունքում [Gemeinde, pl . Gemeinden]):

Ավստրիա

Մոյսաքուլան փոքր քաղաք է Էստոնիայի հարավային մասում

Ավստրիայի իրավական համակարգը չի տարբերակում գյուղերը, քաղաքները։ Երկիրը բաժանված է հիմնովին հավասար կոչում ունեցող 2098 համայնքների (գերմ.՝ Gemeinden) համայնքապետարանների։ Ավելի մեծ համայնքապետարանները նշանակվում են որպես շուկայական քաղաքներ (գերմաներեն՝ Marktgemeinden) կամ պարզապես քաղաքներ (Städte), բայց այդ տարբերակումները զուտ խորհրդանշական են և լրացուցիչ իրավական պարտականություններ չեն առաջացնում։ Գոյություն ունեն մի շարք ավելի փոքր համայնքներ, որոնք պիտակավորված քաղաքներ են, քանի որ դրանք հեռավոր անցյալում բնակչության տարածաշրջանային կենտրոններ էին։ Օրինակ՝ Ռատենբերգ քաղաքն ունի շուրջ 400 բնակիչ։ Հարդեգ քաղաքն ունի շուրջ 1200 բնակիչ, չնայած պատմական քաղաքի միջուկը՝ Հարդեգը, առանց նախկին շրջակա գյուղերի, ընդամենը 80 բնակելի տուն է ներառում։

Ոչ կազմակցված տարածքներ չկան։

Ավստրիայի 201 քաղաքներից 15-ը կանոնադրական քաղաքներ են (Statutarstädte): Կարգավիճակը չի ենթադրում լրացուցիչ ինքնավարության իրավունք։ Շրջվարչակազմերը հիմնականում սպասարկման կենտրոններ են, որոնք քաղաքացիներն օգտագործում են ազգային կառավարության հետ շփվելու համար, օրինակ՝ վարորդական իրավունքի կամ անձնագրեր ստանալու համար։ Ազգային կառավարությունը սովորաբար օգտագործում է մարզերն իր անունից շփման այս կետերը շահագործելու համար. օրենքով սահմանված քաղաքների դեպքում քաղաքապետարանը կարող է ակտիվացնել իր գործունեությունը։

Ամերիկյան տիպի քաղաքներ

Ամերիկյան տիպի քաղաքները ունեն առավել ցրված կառուցապատման ձև և հիմնականում առանձնատներով։ Միայն մեծ քաղաքների կենտրոնը՝ գործարար շրջանը, առանձնանում է բարձրահարկ շենքերով, բանկերի, հյուրանոցների և այլ շենքերի կուտակմամբ։

Կանադա

Կանադայում քաղաքի իրավաբանական սահմանումը տատանվում է ըստ նահանգի կամ տարածքի, քանի որ յուրաքանչյուրն իրավասու է սահմանել և օրենսդրություն սահմանել քաղաքների, երկրների և իրենց սահմաններում գտնվող այլ քաղաքային համայնքների միջև։

Քվեբեկ նահանգը եզակի է նրանով, որ իրավաբանորեն չի տարբերակում քաղաքները։ Ֆրանսերենում գյուղի և գյուղական հանայնքի միջև չկա միջանկյալ մակարդակ (քաղաքապետարանը վարչական տերմին է, որը սովորաբար կիրառում է իրավաբանական, այլ ոչ թե աշխարհագրական սուբյեկտի ուսումնասիրություն), այնպես որ այդ երկուսը միավորվում են վիլլիի մեկ իրավական կարգավիճակի ներքո։ Չնայած անգլիախոսների շրջանում կարող է լինել ոչ պաշտոնական տեղեկատվություն այն մասին, թե արդյոք որոշակի բնակավայրեր, սովորաբար, կոչվում են քաղաքներ կամ շրջաններ, սակայն օրենքի համաձայն նման տարբերակման օբյեկտիվ իրավական չափանիշներ չկան։

Ասիական տիպի քաղաքներ

Ասիական տիպերի քաղաքները ձևավորվել է զարգացող երկրներում, առանձնանում է անսովոր խիտ, առավելապես ցածրահարկ կառուցապատմամբ, բարեկարգման ցածր մակարդակով։

Արաբական տիպի քաղաքներ

Արաբական տիպի քաղաքները տարածված են Հարավարևմտյան Ասիայում և Հյուսիսային Ամերիկայում։ Այս տիպի քաղաքներն ունեն բավական խիտ կառուցապատված հին միջուկ (կենտրոն), վերջին տասնամյակներին կառուցապաված ու եվրոպական քաղաքներ հիշեցնող թաղամասեր, ծայրամասային գոտի, որտեղ չքավորական թաղամասերն են։

Աֆրիկյան տիպի քաղաքներ

Աֆրիկյան տիպի քաղաքներ են Կենտրոնական և Հարավային Աֆրիկայի քաղաքները, որոնք իսկական գյուղեր են՝ հաճախ մերձակա հողամասերով, բարեկարգման ցածր աստիճանով։ Սակայն կենտրոնները լրիվ հակառակ են՝ լավ բարեկարգված և կառուցապատված բարձրահարկ շենքերով։

Լատինաամերիկյան տիպի քաղաքներ

Լատինաամերիկյան տիպի քաղաքներում գաղութային տիրապետության ժամանակ կառուցված հին թաղամասերի հարևանությամբ կան լավ հատակագծված ու բարեկարգված նոր թաղամասեր՝ բազմահարկ շենքերով։ Այս քաղաքների ծայրամասերը, ինչպես՝ արաբականներինը, զբաղեցնում են չքավորների թաղամասերը։ Քաղաքներ՝

• 
• 
• 
• 
• 
• 

Աղբյուրներ

• «Աշխարհագրություն, 10-րդ դասարանի դասագիրք», Մ. Մանասյան, Թ. Վարդանյան, Ա. Հովսեփյան, Ա. Գրիգորյան, Գ. Հովհաննիսյան, Ա. Պոտոսյան, էջ 206։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քաղաք» հոդվածին։