Ընձուղտը (բանաստեղծություն)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ընձուղտ (այլ կիրառումներ)
«Ընձուղտը» բանաստեղծություն, գրվել է Նիկոլայ Գումիլյովի կողմից՝ 1907 թվականին։ Առաջին անգամ տպագրվել է «Ռոմանտիկ ծաղիկներ» գրքում (1908)։ Առաջին հրատարակությունը նվիրված է Աննա Անդրեևնա Գորենկոյին (Ախմատովա)[1]։
| Ընձուղտը | |
|---|---|
| Տեսակ | բանաստեղծություն |
| Ժանր | սիրային |
| Հեղինակ | Նիկոլայ Գումիլյով |
| Երկիր | Ռուսական կայսրություն |
| Բնագիր լեզու | ռուսերեն |
| Գրվել է | 1907 |
| Հրատարակվել է | 1908 |
| Շարք | «Ռոմանտիկ ծաղիկներ» |
Պատմություն
խմբագրել
Աֆրիկա գնալու գաղափարը Գումիլյովի մոտ ծագել է Աննա Ախմատովայի սիրտը գրավելու անհաջող փորձերից հետո. 1907 թվականին նա երկու անգամ ամուսնության առաջարկ է արել, և երկու դեպքում էլ մերժում է ստացել[2]։ Այդ ճանապարհորդության մեջ շատ բան զարմացրեց բանաստեղծին. հանդիպումներ ուխտավորների հետ, ոստիկանության կողմից կալանավորումը Տրուվիլում՝ առանց տոմսի նավով ճանապարհորդելու համար, էկզոտիկ սնունդ[3]։ Ինչ-որ պահի, կուշտ նոր տպավորություններից, Գումիլյովը խոստովանեց[4].
|
Ես հոգնել եմ Կահիրեից, արևից, բնիկներից, եվրոպացիներից, դեկորատիվ ընձուղտներից և չար կապիկներից[5] | 
|
Այնուամենայնիվ, հայրենիք վերադառնալուց հետո, երբ հոգեկան ճգնաժամը մեծապես հաղթահարվեց[6], նշված «դեկորատիվ ընձուղտները» սկսեցին պարբերաբար հայտնվել Գումիլյովի բանաստեղծություններում. Միևնույն ժամանակ հայտնվեց մշտական հերոսուհին՝ «տխուր, ինքնամփոփ, խորհրդավոր» կին[7]։
Փարիզում հրատարակված «Ռոմանտիկ ծաղիկներ» ժողովածուում ասվում էր. «Նվիրված է Աննա Անդրեևնա Գորենկոյին»։ Աննա Գորենկոյին տրված այս գրքի օրինակի առաջին էջում պահպանվել էր Գումիլյովի գրությունը. «Моей прелестной царице и невесте как предсвадебный подарок предлагаю эту книгу»[8]
Գրական վերլուծություն
խմբագրելԳրականագետ Պավել Ֆոկինի խոսքով՝ հերոսն անկեղծորեն փորձում է ընկերուհուն շեղել տխուր մտքերից։ Այնուամենայնիվ, «նա սիրում է նրան ոչ ավելի, քան իր հեքիաթները»։ Նա պատմողի խոսքերում լսում է ոչ այնքան մխիթարություն, որքան նախատինք. Այս բանաստեղծությամբ Գումիլյովը մեծապես կանխորոշեց իր ապագա հարաբերությունները սիրելիի հետ, համոզված է Ֆոկինը. նա կշարունակի հեռու մնալ անհայտ երկրներում արկածների մասին իր պատմություններից[9]։
Գրականագետ Իգոր Սուխիխը, ով ուշադրություն հրավիրեց հերոսուհու մանրամասն դիմանկարի բացակայության վրա (նշվում է միայն նրա ծնկները գրկած նիհար ձեռքերը), կռահում է թաքնված դրամա «Ընձուղտում». պատմողի բոլոր փորձերը՝ հասկանալու կնոջ տրամադրությունը, ապարդյուն են. հերոսն անօգնական է նրա արցունքների առաջ[10].
|
|
Անվախ ճանապարհորդին փոխարինում է երկչոտ սիրեկանը, որը դժվարությամբ է հասկանում կնոջ հոգին, բայց արժանապատվորեն ընդունում է իր պարտությունը։ |
|
Բանաստեղծությունը կառուցված է հակադրության վրա. Հերոսուհու լակոնիկ կերպարը հակադրվում է «աֆրիկյան մասում» զուգահեռ զարգացող գործողությանը։ Այսպիսով, եթե նրա հայացքը «հատկապես տխուր է», ապա ի տարբերություն «ուրախ թռչնի թռիչքի» պատկեր է ստեղծվում։ Կնոջ ցանկությունը՝ «գրկել իր ծնկները» և մեկուսանալ, անցնել իր փորձառություններին, բախվում է «ընդլայնված հակասական շարքի»։ Միևնույն ժամանակ նրան բնորոշ է այն նրբագեղությունը, որը հեքիաթային ընձուղտի հիմնական հատկանիշն է[7]։
Բանասեր Դարյա Սոկոլովան բանաստեղծության կառուցվածքը բաժանում է երկու մասի. դրանցից մեկը ներկայացված է հատուկ պատկերներով, այդ թվում՝ Չադ լիճը, մարմարե քարանձավը և սլացիկ արմավենիները. մյուսը՝ վերացականը, կապված է հերոսի և հերոսուհու բարդ փոխհարաբերությունների պատմվածքի հետ[11]։
Կարծիքներ և ակնարկներ
խմբագրել«Ռոմանտիկ ծաղիկներ» գրքի թողարկումից հետո առաջին տարիներին ժողովածուում ներառված բանաստեղծությունների ակնարկները խառն էին։ Եթե Վալերի Բրյուսովը դրանք անվանել է «գեղեցիկ, էլեգանտ և հիմնականում ձևով հետաքրքիր» (նշելով, որ սա պարզապես «ուսանողական գիրք» է)[12], ապա «Ցարսկոյե Սելո Դելո» թերթը և «Ռուսական միտք» ամսագիրը տվել են շատ կծու գնահատական Գումիլյովի աշխատանքներին։
Այս ակնարկների հայտնվելը Ախմատովային թույլ տվեց հետագայում խոսել «Ցարսկոյեի դաժան գյուղացիների կողմից ակնհայտ հալածանքների մասին»[13], գրականագետ Նիկոլայ Պունինի արխիվում կա գրառում, որ Գումիլյովը շատերին վախեցրել է էկզոտիկին իր ցանկությամբ՝ «ընձուղտներ, թութակներ, Չադ լիճ, տարօրինակ հանգեր, վայրի մտքեր»[14].
|
|
Նա վախեցավ... բայց ոչ այն պատճառով, որ ուզում էր վախեցնել, այլ որովհետև ինքն էլ վախեցած էր երևակայության անվերջ խաղից մեռյալ գիշերում, ծովերի մեջ, ֆրեգատների վրա, Լապերուզի, Գամայի և Կոլումբոսի հետ։ |
|
Քննադատ Անդրեյ Լևինսոնի (1909) ժողովածուի շատ մանրամասն վերլուծության մեջ նշվեց, որ հեղինակի «բանաստեղծական աշխարհը» արմատավորված է ֆրանսիական պոեզիայում, իսկ «Ընձուղտ» («Չադ լիճ») պոեմը ի վիճակի չէ. գրավելով ո՛չ ընթերցողին, ո՛չ նրա հերոսուհուն[15]։
Բանաստեղծության հրապարակումից 12 տարի անց հրապարակախոս Իվանով-Ռազումնիկը չարությամբ նշեց, որ այն ժամանակ, երբ աշխարհը ցնցվում էր գլոբալ իրադարձություններից, «զտված ընձուղտ շրջում է ռուս գրականության այգիներով չափված քայլով»[16]։ Այս բանաստեղծության և նրա հեղինակի հետ կապված որոշակի հեգնանքը բավականին երկար պահպանվեց. օրինակ, Կոռնեյ Չուկովսկու որդի Նիկոլայը հոր մասին հուշերի գրքում ասել է, որ «Համաշխարհային գրականության» խմբագրությունը Գումիլյովին կանչել է նրա հետևում. «նրբագեղ ընձուղտ»[17]։
Գրող Յուրի Լիբեդինսկին հիշեց այն գնահատականը, որ Սերգեյ Եսենինը տվել է բանաստեղծությանը. «Իսկ ձեռքերը հատկապես բարակ են, ծնկները գրկած» տողը, ըստ Եսենինի, գրվել է «քերականության ուղղակի խախտմամբ», սակայն գրական նորմայից շեղումը չի քանդել չափածոյի կառուցվածքը, այլ. ընդհակառակը, դարձավ հեղինակի հմտության դրսևորում. «Ծնկները գրկելը» ոչինչ չի երևում, բայց «ծնկներդ գրկելով» անմիջապես տեսնում ես դիրքը»[18]։
Բանաստեղծի աֆրիկյան ճանապարհորդությանը և նրա բանաստեղծական առաջարկին իր սիրելիին կարեկցող բանաստեղծական արձագանքը «Գումիլյովի բալլադն» էր, որը գրել է նրա աշակերտուհի Իրինա Օդոևցևան[19]։ Նինա Կրասնովան խոստովանեց, որ Գումիլյովի երգերի հետ իր ծանոթությունը սկսվել է «Ընձուղտով». չափածոյի մեղեդին, նրա ռիթմը և նույնիսկ բարակ ձեռքերի մասին տողում անորոշ շարահյուսությունը հաճելի թվացին բանաստեղծուհուն[20].
|
|
Այս արտահայտության մեջ կարելի է զգալ բարակ ձեռքերի գծի ճեղքումը, որը բանաստեղծը փոխանցել է արտահայտության ճեղքումով, ինչպես հետագայում Ալթմանը արեց Աննա Ախմատովայի դիմանկարում՝ իմպրեսիոնիստական-կուբիստական ոճով։ |
|
Լրագրող Դմիտրի Շևարովը պատմել է, որ երբ ուսանողական տարիներին մի անգամ հնչել է «Ընձուղտ» երաժշտության ներքո, դահլիճում աննախադեպ լռություն է տիրել։ Երաժշտության, ընձուղտի և նրա կողքին նստած աղջկա այս համադրությունը երկար տարիներ դարձավ նրա ամենասիրելի հիշողությունը։ Ըստ Շևարովի, Գումիլյովի այս բանաստեղծությամբ սկսվեց մեր կյանքում շատ կարևոր մի բան[21]։
Երաժշտություն
խմբագրելԱյս խոսքերի երգերն ու մեղեդային ասմունքները՝ տարբեր մեղեդիներով, ձայնագրել են «Կվարտալ» խումբը, Պյոտր Նալիչը, Վալերի Լեոնտևը, Ելենա Վաենգան, Վյաչեսլավ Խրիպկոն, Պավել Մորոզովը, Վալերի Աբարովը, Մաքս Ֆրիվինգը, Ուտոպիական բլյուզ նախագիծը, Ելենա Նեխաևան, Բրենդոն Սթոունը և շատ ուրիշներ[22]։
Տես նաև
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Гумилёв Н. С. Стихотворения и поэмы. — М.: Профиздат, 1996. — С. 305—307. — 336 с. — (Поэзия XX века). — ISBN 5-255-00499-5
- ↑ Павел Фокин Конквистадор русской поэзии // Гумилёв Н. С. «Я конквистадор в панцире железном...». — М.: Детская литература, 2004. — С. 11—12. — 315 с. — ISBN 5-08-004127-7
- ↑ Мария Райкис Гумилёв-путешественник // Слово\Word. — 2005. — № 48/49. Архивировано из первоисточника 11 Դեկտեմբերի 2014.
- ↑ Майкл Баскер «Далёкое озеро Чад» Николая Гумилёва // Гумилёвские чтения: материалы международной конференции филологов-славистов. — Санкт-Петербургский гуманитарный университет профсоюзов и Музей А. Ахматовой в Фонтанном Доме, 15-17 апреля 1996 г.. — С. 125–137. Архивировано из первоисточника 8 Դեկտեմբերի 2014.
- ↑ Гумилёв Н. С. Сочинения: В 3 томах. — СПб: Санкт-Петербургский гуманитарный университет профсоюзов и Музей А. Ахматовой в Фонтанном Доме, 1991. — Т. 2. — С. 253.
- ↑ Павел Фокин Конквистадор русской поэзии // Гумилёв Н. С. «Я конквистадор в панцире железном...». — М.: Детская литература, 2004. — С. 13. — 315 с.
- ↑ 7,0 7,1 Инга Видугирите Стихотворение «Жираф» и африканская тема Н. Гумилёва // LITERATŪRA. — Вильнюсский университет. — ISBN 0258–0802. Архивировано из первоисточника 8 Դեկտեմբերի 2014.
- ↑ И. П. Сиротинская Моей прелестной царице… // Встречи с прошлым : Сборник материалов Российского государственного архива литературы и искусства. —М., 1996. — В. 8. — С. 310–321. Архивировано из первоисточника 8 Դեկտեմբերի 2014.
- ↑ Павел Фокин Конквистадор русской поэзии // Гумилёв Н. С. «Я конквистадор в панцире железном...». — М.: Детская литература, 2004. — С. 25—26. — 315 с. — ISBN 5-08-004127-7
- ↑ Игорь Сухих Русская литература. XX век // Звезда. — 2008. — № 10. Архивировано из первоисточника 11 Դեկտեմբերի 2014.
- ↑ {{{заглавие}}} // Д. В. Соколова Вестник Московского университета. Серия 9. Филология. — 2006. — № 1. — С. 129–137. Архивировано из первоисточника 8 Դեկտեմբերի 2014.
- ↑ И. Панкеев «Высокое косноязычье...» // Николай Гумилёв. Стихотворения и поэмы. — М.: Профиздат, 1991. — С. 14. — 336 с. — (Поэзия XX века). — ISBN 5-255-00499-5
- ↑ Гумилев Н. Избранное, литературно-биографическая хроника И. А. Панкеева. — М.: Просвещение, 1991. — 384 с. — ISBN 5-09-003217-3
- ↑ Вера Лукницкая Материалы к биографии Н. Гумилёва // Н. Гумилёв. Стихи. Поэмы. — Мерани, 1989.
- ↑ Андрей Левинсон Гумилёв. Романтические цветы // Современный мир. — 1909. — № 7. — С. 188—191. Архивировано из первоисточника 21 Մայիսի 2012.
- ↑ Иванов-Разумник Изысканный жираф // Знамя. — 1920. — № 3—4. Архивировано из первоисточника 8 Դեկտեմբերի 2014.
- ↑ Николай Чуковский Литературные воспоминания. — М.: Советский писатель, 1989. — 336 с. — ISBN 5-265-00668-0
- ↑ Юрий Либединский Мои встречи с Есениным // Современники. — М.: Советский писатель, 1958.
- ↑ Запись на радио «Свобода», беседу ведёт В. Росинский, подгот. И. Толстой (1967 թ․ սեպտեմբերի 3). «Ирина Одоевцева о Николае Гумилёве». Старое Радио Podcast. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ Нина Краснова Гумилёв // Наша улица. — 2008. — № 107 (10). Архивировано из первоисточника 25 Դեկտեմբերի 2014.
- ↑ Дмитрий Шеваров Жираф под снегом // Российская газета. — 2013. — № 28 ноября. Архивировано из первоисточника 8 Դեկտեմբերի 2014.
- ↑ группа «Квартал». «Песни на стихи Николая Гумилёва. Жираф». gumilev.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 4-ին.