Վիքիպեդիա

Մղձավանջների ուժը․ վախի քաղաքականության բարձրացումը

«Մղձավանջների ուժը․ վախի քաղաքականության բարձրացումը» (անգլ.՝ The Power of Nightmares: The Rise of the Politics of Fear ), BBC հեռուստատեսային վավերագրական ֆիլմաշար՝ ստեղծված Ադամ Քերթիսի կողմից։ Այն բաղկացած է արխիվային կադրերից, որոնց մասին պատմում է Քերթիսը։ Սերիալը սկզբնապես հեռարձակվել է Միացյալ Թագավորությունում 2004 թվականին[1]։ Այնուհետև այն ցուցադրվել է բազմաթիվ երկրներում և տարբեր կինոփառատոներում, ներառյալ 2005 թվականի Կաննի կինոփառատոնը։

Մղձավանջների ուժը․ վախի քաղաքականության բարձրացումը
անգլ.՝ The Power of Nightmares
Երկիր Միացյալ Թագավորություն
Ժանրվավերագրական ֆիլմ
ԹեմաԻսլամական ահաբեկչություն, neoconservatism?, քաղաքականություն և ահաբեկչություն
Թվական2004
Լեզուանգլերեն
ՌեժիսորAdam Curtis?
ՊրոդյուսերAdam Curtis?
Սցենարի հեղինակAdam Curtis?
Տևողություն180 րոպե

Ֆիլմաշարը համեմատում է ԱՄՆ-ում նեոպահպանողական շարժման վերելքը և արմատական իսլամիստական շարժումը՝ համեմատություններ անցկացնելով դրանց ծագման միջև և առանձնացնելով նրանց նմանությունները։ Առավել հակասական է այն պնդումը, որ արմատական իսլամիզմը, որպես խոշոր, չարաբաստիկ կազմակերպություն, հատկապես Ալ-Քաիդայի տեսքով, առասպել է կամ ազնիվ սուտ, որը գործադրվել է բազմաթիվ երկրների ղեկավարների և հատկապես Միացյալ Նահանգների նեոպահպանողականների կողմից՝ ուտոպիստական գաղափարների վերջնական ձախողումից հետո իրենց ժողովրդին համախմբելու և ոգեշնչելու նպատակով։

«Մղձավանջների ուժը» բարձր են գնահատել Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի կինոքննադատները։ Նրա ուղերձն ու բովանդակությունը եղել են նաև պահպանողականների և առաջադեմների տարբեր քննադատությունների առարկա։

Համառոտ ակնարկ

խմբագրել

Մաս 1. «Սիրելիս,դրսում ցուրտ է»

խմբագրել

Շարքի առաջին մասը ներկայացնում է իսլամիզմի և նեոպահպանողականության ծագումը։ Այն ներկայացնում է, որ եգիպտացի պետական ծառայող Սայիդ Կութուբը, ով համարվում է ժամանակակից իսլամիստական մտածողության հիմնադիր, այցելում է ԱՄՆ՝ ծանոթանալու այնտեղի կրթական համակարգին, այնուհետև զզվում է արևմտյան հասարակության մեջ բարոյականության և առաքինությունների կոռումպացվածությունից՝ անհատապաշտության միջոցով։ Երբ նա վերադառնում է Եգիպտոս, նրան անհանգստացնում է Գամալ Աբդել Նասերի օրոք իրականացվող արևմտականացումը և համոզվում է, որ իր հասարակությունը փրկելու համար անհրաժեշտ է այն ամբողջությամբ վերակառուցել իսլամական օրենքի համաձայն՝զուգահեռ օգտագործելով արևմտյան տեխնոլոգիաները։ Հետո նա համոզվում է, որ իր տեսլականը կարող է իրականացվել միայն էլիտար մասսայի միջնորդությամբ՝ առաջնորդելու հեղափոխություն հաստատված կարգի դեմ։ Կութուբը դառնում է «Մուսուլման եղբայրների» առաջնորդը և Նասերի բանտերից մեկում խոշտանգումների ենթարկվելուց հետո սկսում է հավատալ, որ արևմուտքի ազդեցության տակ գտնվող առաջնորդները պետք է արդարացիորեն սպանվեն, որպեսզի վերացվի նրանց կոռուպցիան։ Կութուբը մահապատժի է ենթարկվում 1966 թվականին, սակայն նա ոգեշնչում է Ուսամա բեն Լադենի ապագա դաստիարակ Այման ալ-Զավահիրիին ՝ ստեղծելու իր գաղտնի իսլամիստական խմբավորումը։ Ոգեշնչված 1979 թվականի Իրանի հեղափոխությունից՝ Զավահիրին և նրա դաշնակիցները 1981 թվականին սպանեցին Եգիպտոսի նախագահ Անվար Ալ-Սադաթին՝ սեփական հեղափոխությունը սկսելու հույսով։ Այնուամենայնիվ, հեղափոխությունը չի իրականանում, և Զավահիրին եզրակացնում է, որ մուսուլմանների մեծամասնությունը ոչ միայն կոռումպացվել է արևմտյան գաղափարներով ոգեշնչված առաջնորդների կողմից, այլև մուսուլմաններն իրենք են տուժել ջահիլիայից և, հետևաբար, կարող են դառնալ բռնության օրինական թիրախ, եթե հրաժարվեն միանալ իր գործին։ Նրանք շարունակում էին հավատալ, որ անհրաժեշտ է «ավանգարդի»՝առաջավոր դիրք զբաղեցնողների աջակցությունը՝ ոտքի կանգնելու, կոռումպացված ռեժիմը տապալելու և այն «մաքուր» իսլամիստական պետությունով փոխարինելու համար։

Միևնույն ժամանակ, Միացյալ Նահանգներում դժգոհ լիբերալների մի խումբ, ներառյալ Իրվինգ Քրիստոլը և Փոլ Վուլֆովիցը, հետևում են Լեո Շտրաուսի քաղաքական մտածողությանը, այն բանից հետո, երբ նախագահ Ջոնսոնի կողմից ձախողվում է Մեծ հասարակությունը։ Նրանք եզրակացնում են, որ անհատական ազատության վրա շեշտադրումը Ջոնսոնի ծրագրերի տապալումն էր։ Նրանք պատկերացնում էին Ամերիկայի վերակառուցումը՝ միավորելով ամերիկացի ժողովրդին ընդհանուր չարիքի դեմ և ձեռնամուխ եղան առասպելական թշնամու ստեղծմանը։ Այս խմբակցությունները՝ նեոպահպանողականները, իշխանության եկան 1980-ականներին Ռեյգանի վարչակազմի օրոք՝ իրենց դաշնակիցներ Դիկ Չեյնիի և Դոնալդ Ռամսֆելդի հետ։ Նրանք պնդում էին, որ Խորհրդային Միությունը չի հետևում երկու երկրների միջև զինաթափման պայմանագրի պայմաններին, և «Թիմ Բ»-ի արդյունքների հետ միասին նրանք գործ են հարուցում՝ օգտագործելով կասկածելի ապացույցներ և մեթոդներ՝ դա Ռոնալդ Ռեյգանին ապացուցելու համար։

Մաս 2․ «Ուրվականների հաղթանակը»

խմբագրել

Երկրորդ մասում իսլամիստական խմբավորումները, արագորեն ընկնելով Զավահիրիի և նրա հարուստ սաուդցի գործընկեր Ուսամա բեն Լադենի արմատական ազդեցության տակ, միանում են նեոպահպանողականների ազդեցության տակ գտնվող Ռեյգանի վարչակազմին՝ պայքարելու Խորհրդային Միության կողմից Աֆղանստան ներխուժման դեմ։ Երբ ի վերջո ԽՍՀՄ-ը դուրս է գալիս Աֆղանստանից, և երբ Սոցիալիստական ճամբարը սկսում է փլուզվել 1989 թվականին, և՛ իսլամիստները, և՛ նեոպահպանողականները կարծում են, որ իրենք են Խորհրդային Միության կործանման հիմնական կերտողները։ Քերթիսը պնդում է, որ Խորհրդային Միությունը, այնուամենայնիվ, փլուզման եզրին էր։ Սակայն իսլամիստները դա բոլորովին այլ կերպ են ընկալում։ Իրենց հաղթանակով նրանք կարծում են, որ իշխանություն ունեն Եգիպտոսում և Ալժիրում «մաքուր» իսլամական պետություններ ստեղծելու համար։ Նման իսլամական պետություններ ստեղծելու փորձերը արգելափակվում են ուժով։ Իսլամիստներն այնուհետև փորձում են հեղափոխություններ հրահրել Եգիպտոսում և Ալժիրում՝ օգտագործելով ահաբեկչությունը, որպեսզի վախեցնեն ժողովրդին իրենց առաջնորդների դեմ ոտքի հանելու համար։ Սակայն ժողովուրդը սարսափած է բռնությունից, և Ալժիրի կառավարությունն օգտագործում է այդ վախը որպես իշխանությունից կախված լինելու միջոց։ Ի վերջո, իսլամիստները հայտարարում են, որ երկրների ողջ բնակչությունը հիմնովին աղտոտված է արևմտյան արժեքներով։ Ի վերջո, Ալժիրում նրանք սկսում են շրջվել միմյանց դեմ՝ յուրաքանչյուրը հավատալով, որ այլ ահաբեկչական խմբավորումների անդամները իրական մուսուլմաններ չեն։

Ամերիկայում նեոպահպանողական նկրտումները՝ օգտագործելու Միացյալ Նահանգների ռազմական ուժը չարագործների հետագա ոչնչացման համար, շեղվում են Ջորջ Բուշի նախագահական ընտրություններով, որին հաջորդում է 1992 թվականին Բիլ Քլինթոնի ընտրությունը, որը նրանց բացարձակապես դուրս թողեց իշխանությունից։ Նեոպահպանողականները, իրենց պահպանողական քրիստոնյա դաշնակիցների հետ միասին, փորձում են դիվացնել Քլինթոնին իր նախագահության ողջ ընթացքում կոռուպցիայի և անբարոյականության տարբեր իրական և հորինված պատմություններով։ Ի հիասթափություն նրանց, ամերիկացի ժողովուրդը չի շրջվում Քլինթոնի դեմ։ Մինչդեռ իսլամիստների հեղափոխության փորձերն ավարտվում են զանգվածային արյունահեղությամբ՝ իսլամիստներին թողնելով առանց ժողովրդի աջակցության։ Զավահիրին և բեն Լադենը փախչում են հարաբերականորեն անվտանգ Աֆղանստան և հայտարարում նոր ռազմավարության մասին․ արևմուտքից ներշնչված բարոյական քայքայման դեմ պայքարելու համար նրանք պետք է հարված հասցնեն դրա աղբյուրին՝ Միացյալ Նահանգներին:

Մաս 3. «Ստվերները քարանձավում»

խմբագրել

Վերջին մասը նվիրված է Ալ-Քաիդայի իրական վերելքին։ Քերթիսը պնդում է, որ ձախողված հեղափոխություններից հետո Բեն Լադենը և Զավահիրին ոչ միայն ժողովրդի կողմից աջակցություն չեն ստացել, այլև լուրջ ահաբեկչական կազմակերպություններից, և կախված են եղել անկախ զինյալներից՝ ջիհադի իրենց նոր կոչն իրականացնելու համար։ Այնուամենայնիվ, ֆիլմը պնդում է, որ 1998 թվականին ԱՄՆ դեսպանատան պայթյունների համար Բեն Լադենին հեռակա հետապնդելու համար ԱՄՆ դատախազությունը պետք է ապացուցեր, որ նա եղել է պայթյունների համար պատասխանատու հանցավոր կազմակերպության ղեկավարը։ Նրանք հետապնդում են Բեն Լադենի նախկին համախոհ Ջամալ ալ-Ֆադլին և վճարում նրան, որպեսզի ցուցմունք տա, որ Բեն Լադենը խոշոր ահաբեկչական կազմակերպության ղեկավարն է, որը կոչվում է Ալ-Քաիդա։ Սեպտեմբերի 11-ի հարձակումներից ի վեր Ջորջ Բուշ կրտսերի հանրապետական նոր վարչակազմի նեոպահպանողականներն օգտագործել են կազմակերպության այս հորինված հայեցակարգը` արդարացնելու հերթական խաչակրաց արշավանքը նոր թշնամու դեմ, որն ավարտվել է ահաբեկչության դեմ պատերազմով։

 
Նեոպահպանողականներն օգտագործում են սեպտեմբերի 11-ի հարձակումները` Ալ-Ֆադլի նկարագրությամբ Ալ-Քաիդայի մասին` ահաբեկչության դեմ պատերազմ սկսելու համար:

Այն բանից հետո, երբ ամերիկյան ներխուժումը Աֆղանստան չկարողացավ արմատախիլ անել ենթադրյալ ահաբեկչական կազմակերպությունը, Բուշի վարչակազմը կենտրոնանում է դեպի ներս՝ անհաջող փնտրելով ահաբեկիչների քնած բջիջները Ամերիկայում։ 2003 թվականին նրանք ընդլայնեցին ահաբեկչության դեմ պատերազմը՝ Իրաք ներխուժմամբ։ Գաղափարներն ու մարտավարությունը տարածվեցին նաև Միացյալ Թագավորությունում, որտեղ Թոնի Բլեերը օգտագործում է ահաբեկչության սպառնալիքը՝ իրեն նոր բարոյական հեղինակություն հաղորդելու համար։ Հետազոտվում են նաև նեոպահպանողական ռազմավարության հետևանքները` Գուանտանամոյի բանտում անժամկետ կալանավորված ահաբեկչության կասկածյալների նկատմամբ, որոնցից շատերը ենթադրաբար ձերբակալվել են հակաթալիբանական Հյուսիսային դաշինքի կողմից առանց Միացյալ Նահանգների ռազմական իրական հետաքննության, հետազոտվում են նաև գոյություն չունեցող և անհավանական սպառնալիքների դեմ «կանխարգելման» ձևերը, որոնք արվում են պարզապես այն հիմքով, որ ներգրավված կողմերը սպառնալիք դառնալու ներուժ ունեն։ Քերթիսը մասնավորապես փորձում է մեղմել կեղտոտ ռումբի հարձակման վախը և եզրափակում է՝ հանգստացնելով հեռուստադիտողներին, որ քաղաքական գործիչները, ի վերջո, պետք է ընդունեն, որ որոշ սպառնալիքներ չափազանցված են, իսկ մյուսներն իրականում հիմք չունեն։ Նա ասում է. «Մի դարաշրջանում, երբ բոլոր մեծ գաղափարները կորցրել են վստահությունը, ուրվական թշնամու վախը այն ամենն է, ինչ քաղաքական գործիչներին մնում է իրենց իշխանությունը պահպանելու համար»։

Աջակցողներ

խմբագրել

Բովանդակություն

խմբագրել

Ադամ Քերթիսն ի սկզբանե մտադիր էր ֆիլմ նկարահանել պահպանողական շարժման ներսում նեոպահպանողական «էլիտար» գաղափարախոսությունների և ավելի անհատապաշտ ազատական խմբակցությունների միջև կոնֆլիկտի մասին։ Պահպանողական շարժման իր հետազոտության ընթացքում Քերթիսը հայտնաբերեց, թե ինչ նմանություններ էր տեսնում նեոպահպանողական և իսլամիստական գաղափարախոսությունների ծագման մեջ։ Նախատեսված վավերագրական ֆիլմի թեման տեղափոխվեց դեպի այս երկու այլ գաղափարախոսություններ, ընդ որում ազատական տարրը ի վերջո հեռացվեց.[2]: Քերթիսն առաջին անգամ ներկայացրեց պահպանողական գաղափարախոսության մասին վավերագրական ֆիլմի գաղափարը 2003 թվականին և կես տարի անցկացրեց ֆիլմի ուսումնասիրության վրա[3][4]։ Վերջնական ձայնագրությունները կատարվել են 2004 թվականի հոկտեմբերի 10-ին, հոկտեմբերի 19-ին և նոյեմբերի 1-ին[5][6][7]։

 
Ադամ Քերթիսը՝ «Մղձավանջների ուժը» ֆիլմի ռեժիսորը

Ինչպես Քերթիսի շատ ֆիլմերում, «Մղձավանջների ուժը» օգտագործում է BBC-ի արխիվներից վերցված ֆոնդային կադրերի մոնտաժ, որոնք պատմում է Քերթիսը[2][3]։ Քերթիսը Ջեյմս Մոսմանին վերագրել է որպես իր մոնտաժային տեխնիկայի ոգեշնչման աղբյուրը, որն առաջին անգամ օգտագործել է 1992 թվականի «Պանդորայի արկղը» սերիալի համար[8], մինչդեռ նրա հումորի օգտագործումը վերագրվում է իր առաջին հեռուստատեսային աշխատանքին որպես տաղանդի սկաուտ That's Life[3] լրագրողական ծրագրի համար։ Քերթիսը նաև համեմատել է իր ֆիլմերի ժամանցային կողմը Ամերիկայի Fox News հեռուստաալիքի հետ՝ պնդելով, որ ցանցը հաջողակ է, քանի որ «նրանց հեռուստադիտողները իսկապես վայելում են այն, ինչ անում են»[2]։

Որպեսզի օգնի առաջ մղել իր մտքերը, Քերթիսն օգտագործում է հարցազրույցներ տարբեր քաղաքական և մտավոր գործիչների հետ։ Առաջին երկու մասերում սպառազինությունների վերահսկման և զինաթափման գործակալության նախկին անդամ Էնն Քանը և «Ամերիկացի հանդիսատես»-ի նախկին գրող Դեյվիդ Բրոքը մեղադրում են նեոպահպանողականներին Խորհրդային Միության և նախագահ Բիլ Քլինթոնի դեմ իրենց արշավներում սխալ գործողությունների մասին գիտակցաբար կեղծ ապացույցներ օգտագործելու մեջ։ Ջեյսոն Բերկը, «Ալ-Քաիդա. Ահաբեկչության ստվերը գցելով» գրքի հեղինակը, «Ստվերները քարանձավում» մասում մեկնաբանում է Աֆղանստանում հսկայական ահաբեկչական ցանցի բացահայտման ձախողումը։ Ֆիլմի պատմությունը խթանելու համար ավելացվում են լրացուցիչ հարցազրույցներ խոշոր գործիչների հետ։ Նեոպահպանողականներ Ուիլյամ և Իրվինգ Քրիստոլները, Ռիչարդ Փայփսը, Ռիչարդ Պերլը և Մայքլ Լեդինը հրավիրվում են ֆիլմի թեմայի վերաբերյալ նեոպահպանողական տեսակետ արտահայտելու համար։ Իսլամիզմի պատմությունը քննարկում են Իսլամական քաղաքական մտքի ինստիտուտի Ազզամ Թամիմին, քաղաքագետ Ռոքսան Էուբենը և իսլամիստ Աբդուլլահ Անասը։

Ֆիլմի սաունդթրեքը ներառում է մոտավորապես երկու երաժշտություն Ջոն Քարփենթերի ֆիլմերից, որին Քերթիսը համարում էր ոգեշնչում իր սաունդթրեքի մշակման տեխնիկայի համար, ինչպես նաև ստեղծագործություններ Բրայան Ինոյի Another Green World ալբոմից։ Ֆիլմում հնչում է նաև կոմպոզիտորներ Չարլզ Այվզի և Էնիո Մորիկոնեի երաժշտությունը, իսկ Քերթիսը ֆիլմի «լավագույն» երաժշտությունն է համարել Skinny Puppy արդյունաբերական խմբի երգերը[9]։

Հեռարձակումներ և բաշխում

խմբագրել

«Մղձավանջների ուժը» առաջին անգամ հեռարձակվել է երեք մասով BBC Two-ով 2004 թվականին Միացյալ Թագավորությունում, սկսած «Սիրելիս,դրսում ցուրտ է»՝ հոկտեմբերի 20-ին, «Ուրվականների հաղթանակը»՝ հոկտեմբերի 27-ին և «Ստվերները քարանձավում»՝ նոյեմբերի 3-ին։ Քենեթ Բիգլիի սպանությունը ստիպեց BBC-ին դադարեցնել վերջին սերիայի հրապարակումը մինչև դրա հեռարձակումը[5][6][7][10]։ Այն վերահեռարձակվեց երեք օր 2005թ. հունվարին, երրորդ մասը թարմացվեց՝ հաշվի առնելով նախորդ դեկտեմբերին Օրենքի լորդերի որոշումը, ըստ որի ենթադրյալ օտարերկրյա ահաբեկիչներին առանց դատավարության կալանավորելն անօրինական էր[11]։

2005 թվականի մայիսին ֆիլմը ցուցադրվեց Կաննի կինոփառատոնում 2,5 ժամ տևողությամբ մոնտաժով[12]։ «Փաթեն» գնեց ֆիլմի այս մոնտաժի բաշխման իրավունքները[4]։

Մինչեւ 2008 թվականը ֆիլմը դեռ պետք է ցուցադրվեր ԱՄՆ-ում։ Քերթիսը նշել է այս ձախողման մասին.

  Սեպտեմբերի 11-ից ի վեր ամերիկյան հեռուստատեսության հետ ինչ-որ արտառոց բան է տեղի ունեցել։ Առաջատար ցանցերի ղեկավարը, ով ավելի լավ է մնա անանուն, ինձ ասաց, որ ոչ մի կերպ չեն կարող դա ցուցադրել։ Ասեց՝ «Ո՞վ ես դու,որ ասես» և հետո ավելացրեց. «Եթե սա հրապարակենք, մեզ կսպանեն»։ Երբ ես Նյու Յորքում էի, ես DVD տարա HBO-ի վավերագրական ֆիլմերի ղեկավարին։ Ես դեռ լուրեր չունեմ նրանից[4]։  

Չնայած սերիալը երբեք չի ցուցադրվել ԱՄՆ հեռուստատեսությամբ, դրա երեք մասերը ցուցադրվել են 2005 թվականի փետրվարի 26-ին Կոլումբիայում, Միսսուրիի «Ճշմարիտ/Կեղծ» կինոփառատոնի շրջանակներում՝ Քերթիսի անձնական ելույթով[13][14]։ Այն նաև ցուցադրվել է 2006 թվականի Սիեթլի միջազգային կինոփառատոնում և Սան Ֆրանցիսկոյի միջազգային կինոփառատոնում, որոնցից վերջինս Քերթիսին շնորհում է «Տեսողության համառություն» մրցանակը[15][16][17]։ Ֆիլմը ցուցադրվել է նաև Նյու Յորքի Tribeca կինոփառատոնում, իսկ 2005 թվականին Նյու Յորքում տեղի է ունեցել կարճ թատերական ցուցադրություն[18][19]։

Ֆիլմը առաջին անգամ հեռարձակվել է CBC հեռուստաալիքով Կանադայում 2005 թվականի ապրիլին և կրկին 2006 թվականի հուլիսին[20]։ Ավստրալական SBS հեռուստաալիքն ի սկզբանե պլանավորել էր սերիալը հեռարձակել 2005 թվականի հուլիսին, սակայն այն չեղարկվեց՝ ըստ հաղորդագրության՝ հուլիսի 7-ի Լոնդոնի ռմբակոծությունների պատճառով[21][22]։ Ի վերջո, այն հեռարձակվեց դեկտեմբերին, որին հաջորդեց Փիթեր Թեյլորի «Նոր Ալ-Քաիդան»՝ Քերթիսի հակափաստարկի հիման վրա[23]։

2005 թվականի ապրիլին Քերթիսը ցանկություն հայտնեց թողարկել պաշտոնական DVD՝ ժողովրդական պահանջարկի պատճառով, բայց մեկնաբանեց, որ իր խմբագրման տեխնիկան լուրջ իրավական խնդիրներ է ստեղծում նման թողարկման համար հավանություն ստանալու համար[24]։ Ոչ պաշտոնական DVD-ն թողարկվեց Wholphin եռամսյակային DVD ամսագրում երեք համարների համար[25][26][27]։

Արձագանք

խմբագրել

Քննադատական արձագանք

խմբագրել

«Մղձավանջների ուժը» արժանացել է ընդհանուր առմամբ դրական գնահատականների քննադատների կողմից[28]։ Rotten Tomatoes-ը հայտնել է, որ քննադատների 88%-ը ֆիլմին տվել է դրական գնահատակն՝ 8,1/10 միջին գնահատականով՝ հիմնված 8 քննադատների նմուշի վրա[29]։ Metacritic-ում, որը 100-ից նորմալացված գնահատական է տալիս հիմնական քննադատների ակնարկներին, ֆիլմը ստացել է միջին գնահատական 78՝ հիմնված վեց քննադատների գնահատականների վրա՝ նշելով «ընդհանուր առմամբ բարենպաստ կարծիքներ»։ Entertainment Weekly-ն ֆիլմը նկարագրել է որպես «հեղուկ կինոէսսե, որը հիմնված է ջանասիրաբար հավաքված ապացույցների վրա, որը բարձրացնում և մաքրում է ձեր ընկալումները», մինչդեռ Variety-ն այն անվանել է «գլոբալ ահաբեկչության առասպելների և իրողությունների հիանալի, աչք բացող և հաճախ անհեթեթ ծիծաղելի կազմաքանդում[30][31]։ The San Francisco Chronicle-ը նույնքան խանդավառությամբ էր խոսում ֆիլմի մասին և այն համեմատում էր «Atlantic Monthly-ի փայլուն հոդվածի հետ, որը (բարեբախտաբար) կյանքի է կոչվել կինոթատրոններում»[32]։ The New York Times-ն ուներ ավելի թերահավատ կարծիք, որը տպավորված չէր Բիլ Քլինթոնի վրա ամերիկացի պահպանողականների հարձակումները իսլամիստական հեղափոխական գործունեության հետ համեմատելու համար, պնդելով (գրական և կինոգետ Ա. Օ. Սքոթի ակնարկում), որ «քաղաքականության իր ըմբռնումը՝ աշխարհա- և ազգային, կարող է զարմանալիորեն նուրբ թվալ»[19]։ 2005 թվականի մայիսին Ադամ Քերթիսը տեղեկացվեց, որ ֆիլմին ի պատասխան BBC-ին ուղարկված էլեկտրոնային նամակների 94%-ը ուներ դրական կարծիք[4]։

Ֆիլմը 2005 թվականին արժանացել է BAFTA մրցանակի՝ «Լավագույն փաստական սերիալ» անվանակարգում[33] : Մյուս մրցանակները տրվել են Մեծ Բրիտանիայի Ռեժիսորների գիլդիան և Թագավորական հեռուստատեսային ընկերությունը[34][35]։

Քաղաքական արձագանք

խմբագրել

Հատկապես առաջադեմ դիտորդները գոհ էին ֆիլմից։ Common Dreams-ը շատ դրական արձագանք տվեց ֆիլմին՝ համեմատելով այն Matrix սերիայի «կարմիր հաբի» հետ, որը Քերթիսը գնահատեց[24][36]։ The Village Voice-ի մեկնաբանությունը նույնպես հիմնականում դրական էր՝ նշելով. «Որպես պարտիզանական ֆիլմ, այն հաճախ փայլուն է և երբեմն զվարճալի՝ Սիրիանայի գերազանց տարբերակ»[37]։ The Nation-ը, ֆիլմի բովանդակության մանրամասն քննադատությունից հետո, ասել է հենց ֆիլմի մասին. «այն, անկասկած, ամենակարևոր ֆիլմն է «ահաբեկչության դեմ պատերազմի» մասին սեպտեմբերի 11-ի իրադարձություններից ի վեր»[38]։

Միացյալ Նահանգների պահպանողական և նեոպահպանողական քննադատների շրջանում «Մղձավանջների ուժը» նկարագրվել է որպես «դավադրության տեսություն», հակաամերիկյան աշխատանք կամ երկուսն էլ։ Դեյվիդ Ասմանը FoxNews.com-ից ասել է. «Մենք կցանկանայինք, որ ստիպված չլինեինք անընդհատ օրինակներ բերել, թե ինչպես են եվրոպական լրատվամիջոցները դարձել մոլեգնորեն հակաամերիկյան։ Բայց նրանք շարունակում են մղել պատնեշը՝ այժմ աբսուրդի աստիճանի»[39] : Նրա տեսակետները կիսել է մեկնաբան Քլայվ Դևիսը՝ ավարտելով իր մեկնաբանությունը ֆիլմի մասին National Review-ի համար՝ ասելով. «Բրիտանացի պրոդյուսերները, որոնք կառչած են «Ամերիկայի»՝ որպես ամեն չարիքի աղբյուրի մասին Չոմսկի տեսակետից, ակնհայտորեն շահագրգռված չեն անգամ փորձելու գտնել ճշմարտությունը»[40]։ Այլ մեկնաբաններ ևս տարբեր կերպ նկարագրել են ֆիլմը որպես դավադրության տեսություն առաջացնող։ Դևիսը և բրիտանացի մեկնաբան Դեյվիդ Ահարոնովիչը երկուսն էլ կոպտորեն պիտակեցին ֆիլմի ուղերձը որպես դավադրության տեսություն՝ասելով Քերթիսի մասին․«նրա փաստարկը նույնքան նուրբ է, որքան տան աղյուսը»[40][41]։ Այս հարձակումները շարունակվեցին 2005 թվականի հուլիսի 7-ի Լոնդոնի պայթյուններից հետո,երբ Քրիստոնեական հեռարձակման ցանցը ֆիլմը որակում էր որպես «բրիտանական ձախերի» պնդումների աղբյուր, որ «Ահաբեկչության դեմ Միացյալ Նահանգների պատերազմը խարդախություն էր», իսկ Ավստրալիա/Իսրայելի և հրեական հարցերի խորհուրդը այն անվանում էր «ամենատարօրինակ և ծայրահեղ հակապատերազմական վավերագրական ֆիլմաշարը, որը երբևէ հովանավորվել է BBC-ի կողմից»[22][42]։ «Ստվերները քարանձավում» մասում Քերթիսը նշում է, որ չի բացառում ահաբեկչական գործունեության հնարավորությունը, սակայն ահաբեկչական սպառնալիքը խիստ չափազանցված է եղել։ Ի պատասխան դավադրության տեսություն ստեղծելու մեղադրանքների՝ նա հայտարարեց, որ կարծում է, որ վախի ենթադրյալ օգտագործումը որպես ուժ քաղաքականության մեջ դավադրության արդյունք չէ, այլ ավելի շուտ, որ ֆիլմի սուբյեկտների հետ «պատահել է դա»։

Փիթեր Բերգենը, գրելով The Nation-ի համար, մանրամասնորեն քննադատել է ֆիլմը։ Բերգենը գրել է, որ նույնիսկ եթե Ալ-Քաիդան այնքան կազմակերպված չէ, որքան Բուշի վարչակազմն էր շեշտում, այն դեռ շատ վտանգավոր ուժ է իր հետևորդների ֆանատիզմի և բեն Լադենի հասանելի ռեսուրսների պատճառով։ Անդրադառնալով Քերթիսի այն պնդմանը, թե Ալ-Քաիդան նեոպահպանողական քաղաքական գործիչների ստեղծածն է, Բերգենն ասաց. «Սա անհեթեթություն է։ Կան էական ապացույցներ, որ Ալ-Քաիդան հիմնադրվել է 1988 թվականին բեն Լադենի և համախոհ զինյալների մի փոքր խմբի կողմից, և որ խմբավորումը վերածվել է գաղտնի, կարգապահ կազմակերպության, որն իրականացրել է սեպտեմբերի 11-ի հարձակումները»[43]։ Բերգենը նաև նշում է, որ Քերթիսի փաստարկները պաշտպանում էին Բուշի՝ 2001 թվականին Աֆղանստան ներխուժելու ժամանակ Բեն Լադենին բռնելու ձախողումը և անտեսում էին սեպտեմբերի 11-ից առաջ ահաբեկչական հարձակման մասին նախազգուշացումները[43]։

Լրացուցիչ հարցեր են բարձրացվել Քերթիսի կողմից նեոպահպանողականներին պատկերելու վերաբերյալ։ Դևիսը National Review-ի իր հոդվածում դժգոհություն է հայտնել Քերթիսի՝ Լեո Շտրաուսի կերպարի առնչությամբ՝ նշելով, որ «Քերթիսի աշխարհում իրական չար հանճարը Շտրաուսն է, այլ ոչ թե Ուսամա բեն Լադենը»[40]։ Փիթեր Բերգենը հայտարարեց, որ ֆիլմը չափազանցնում է Շտրաուսի ազդեցությունը նեոպահպանողականության վրա՝ քաղաքական փիլիսոփայությունը վերագրելով ավելի շուտ Ալբերտ Վոլշտետերին[43]։ 2005 թվականին Քրիստոֆեր Նուլի Filmcritic.com-ի ակնարկը հակասում է Քերթիսի՝ «Ուրվականների հաղթանակը» մասում Բիլ Քլինթոնի վրա կատարված հարձակումների վերապատմմանը, դրանք վերագրելով ավելի շատ ամերիկյան կրոնական իրավունքին, քան նեոպահպանողական շարժման «գրքամոլ համալսարանական տեսակներին»[44]։

Ամերիկացի պահպանողական քաղաքական մեկնաբան Դենիել Փայփսը՝ Ռիչարդ Փայփսի որդին, ով հարցազրույց է տվել ֆիլմում,գրում է, որ ֆիլմում կոմունիզմի սպառնալիքը Միացյալ Նահանգներին, ըստ Փայփսի, դիտվում է որպես «պարզապես ցրված երկրներ՝ անվնաս կոմունիստական կուսակցություններով, որոնք ոչ մի կերպ չէին կարող սպառնալ Ամերիկային»։ Փայփսը նշել է, որ այս եզրակացությունն արվել է ֆիլմում՝ չհիշատակելով Կոմունիստական ինտերնացիոնալի, Ջուլիաս և Էթել Ռոզենբերգների, Կլաուս Ֆուքսի կամ Իգոր Գուզենկոյի մասին[45]։

Մեղադրանքներ են հնչել ֆիլմում նկարագրված պատմության մեջ բացթողումների մասին։ Որոշ դիտողների կողմից նկատվել է իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտության քննարկման բացակայությունը.[19][37]: Դևիսը պնդում էր, որ Լեո Շտրաուսի գաղափարները ձևավորվել են Վայմարի Հանրապետության ժամանակ Գերմանիայում ունեցած իր փորձից և պնդում էր, որ ֆիլմում դա չնշելը պայմանավորված էր Շտրաուսին ամերիկյան արվարձանային մշակույթին ներկայացնելու ցանկությամբ, ինչպիսին Քութբն էր[40]։

Համեմատություններ «Ֆարենհեյթի 9/11»-ի հետ

խմբագրել

Թողարկումից հետո «Մղձավանջների ուժը» բազմիցս համեմատվեց Ֆարենհեյթի 9/11-ի հետ, որը ամերիկացի կինոռեժիսոր Մայքլ Մուրի 2004 թվականի քննադատությունն է ԱՄՆ-ում Ջորջ Բուշի նախագահության առաջին չորս տարիների վերաբերյալ։ The Village Voice-ն ուղղակիորեն անվանել է «Մղձավանջների ուժը» որպես «ամենալայն քննարկված փաստաթղթային քարոզարշավը Ֆարենհեյթի 9/11-ից հետո»[37]:The Nation-ը և Variety-ն մեկնաբանել են Քերթիսի ֆիլմի գերազանցությունը Ֆարենհեյթի և այլ քաղաքական վավերագրական ֆիլմերի նկատմամբ տարբեր ոլորտներում. առաջինը մեջբերում էր Քերթիսի աշխատանքը որպես ավելի «ինտելեկտուալ գրավիչ» և «պատմականորեն զննող», մինչդեռ երկրորդը մեջբերում էր «հավասարակշռություն, լայնախոհություն և պատմական հեռանկարի զգացում»[31][38] : Մուրի աշխատանքը նույնպես օգտագործվել է որպես համեմատության կետ Քերթիսի պահպանողական քննադատների կողմից[40]։

Քերթիսը փորձել է տարբերել իր աշխատանքը Մուրի ֆիլմից՝ Մուրին անվանելով «քաղաքական գրգռիչ կինոռեժիսոր» և նշելով, որ «Ձեզ համար դժվար կլինի պարզել իմ քաղաքականությունը «Մղձավանջների ուժը» դիտելուց հետո[4]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ «The Power of Nightmares: 1/3: Baby It's Cold Outside». BBC Genome. BBC. 2004 թ․ հոկտեմբերի 14. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 19-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Koehler, Robert. «Neo-Fantasies and Ancient Myths: Adam Curtis on The Power of Nightmares». Cinema Scope. Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ օգոստոսի 11-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Adams, Tim (2004 թ․ հոկտեմբերի 24). «The Exorcist». The Observer. Guardian News and Media. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 14-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Jeffries, Stuart (2005 թ․ մայիսի 12). «The film US TV networks dare not show». The Guardian. Guardian News and Media. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 14-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 «The Power of Nightmares: Baby it's Cold Outside». BBC Programme Catalogue. BBC. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 18-ին.(չաշխատող հղում)
  6. ↑ 6,0 6,1 «The Power of Nightmares: The Phantom Victory». BBC Programme Catalogue. BBC. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 18-ին.(չաշխատող հղում)
  7. ↑ 7,0 7,1 «The Power of Nightmares: The Shadows in the Cave». BBC Programme Catalogue. BBC. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 18-ին.(չաշխատող հղում)
  8. ↑ Eaves, Hannah; Marlow, Jonathan (2005 թ․ մայիսի 29). «Adam Curtis: "I'm a modern journalist."». GreenCine Daily. GreenCine. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 7-ին. Վերցված է 2007 թ․ օգոստոսի 6-ին.
  9. ↑ Curtis, Adam (2005 թ․ հունվարի 24). «Power of Nightmares music». BBC News. BBC. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 18-ին.
  10. ↑ Beckett, Andy (2004 թ․ հոկտեմբերի 15). «The making of the terror myth». The Guardian. Guardian News and Media. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  11. ↑ «The Power of Nightmares: The Shadows in the Cave». BBC News. BBC. 2005 թ․ հունվարի 14. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  12. ↑ «Feature Films Out of Competition». Cannes Film Festival. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  13. ↑ «Films». True/False Film Festival. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  14. ↑ Bland, Pete (2005 թ․ մարտի 1). «So True». Columbia Daily Tribune. GateHouse Media. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ ապրիլի 9-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  15. ↑ «Films/The Power of Nightmares; The Rise of the Politics of Fear». Seattle International Film Festival. Cinema Seattle. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ հունիսի 14-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 18-ին.
  16. ↑ Thomson, David. «Power of Nightmares: The Rise of the Politics of Fear, The». San Francisco International Film Festival. San Francisco Film Society. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 18-ին.
  17. ↑ Thomson, David. «Secret Histories». San Francisco International Film Festival. San Francisco Film Society. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 18-ին.
  18. ↑ «The Power of Nightmares». Tribeca Film Festival. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 28-ին.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Scott, A. O. (2005 թ․ դեկտեմբերի 9). «Deconstructing the Realities of Politics and Terrorism». The New York Times. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 18-ին.
  20. ↑ «The Power of Nightmares». The Passionate Eye. CBC. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 12-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  21. ↑ «Documentary Series: The Power of Nightmares». TV What's On. Special Broadcasting Service. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ հունիսի 13-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  22. ↑ 22,0 22,1 Fleischer, Tzvi (2005 թ․ օգոստոսի 1). «Scribblings: Conspiracy Theories». AIJAC. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 28-ին.
  23. ↑ «Cutting Edge Terrorism Special». TV What's On. Special Broadcasting Service. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  24. ↑ 24,0 24,1 Curtis, Adam (2005 թ․ ապրիլի 26). «Power of Nightmares re-awakened». BBC News. BBC. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  25. ↑ «Issue 2: Spring 2006». Wholphin. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  26. ↑ «Issue 3: Fall 2006». Wholphin. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 13-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  27. ↑ «Issue 4: Spring 2007». Wholphin. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 7-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  28. ↑ «The Power of Nightmares: The Rise of the Politics of Fear Reviews». Metacritic. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 22-ին.
  29. ↑ «The Power of Nightmares: The Rise of the Politics of Fear». Rotten Tomatoes. Fandango Media. 2004 թ․ հոկտեմբերի 20. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 19-ին.
  30. ↑ Gleiberman, Owen (2005 թ․ դեկտեմբերի 14). «The Power of Nightmares: The Rise of the Politics of Fear». Entertainment Weekly. Time. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 18-ին.
  31. ↑ 31,0 31,1 Foundas, Scott (2005 թ․ ապրիլի 13). «The Power of Nightmares: The Rise of the Politics of Fear». Variety. Penske Business Media. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 18-ին.
  32. ↑ LaSalle, Mick; Stein, Ruthe; McMurtrie, John; Curiel, Jonathan (2005 թ․ հունիսի 10). «Film Clips». San Francisco Chronicle. Hearst Communications. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 19-ին.
  33. ↑ «Bafta TV Awards 2005: The winners». BBC News. BBC. 2005 թ․ ապրիլի 17. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  34. ↑ «Top UK directors award for Kinsey». BBC News. BBC. 2005 թ․ մարտի 20. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  35. ↑ «Programme Award Winners 2004». Royal Television Society. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 28-ին.
  36. ↑ Hartman, Thom (2004 թ․ դեկտեմբերի 7). «Hyping Terror For Fun, Profit—And Power». Common Dreams. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ ապրիլի 19-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 Hoberman, J. (2005 թ․ դեկտեմբերի 6). «The Phantom Menace». The Village Voice. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  38. ↑ 38,0 38,1 Bergen, Peter (2005 թ․ հունիսի 2). «Beware the Holy War». The Nation. էջ 1. Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 18-ին.
  39. ↑ Asman, David (2004 թ․ հոկտեմբերի 20). «Anti-American Europeans». Fox News. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 12-ին.
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 40,3 40,4 Davis, Clive (2004 թ․ հոկտեմբերի 21). «The Power of Bad Television». National Review. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 10-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  41. ↑ Aaronovitch, David (2004 թ․ հոկտեմբերի 19). «Al-Qaida is no dark illusion». The Guardian. Guardian News and Media. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 6-ին.
  42. ↑ Hurd, Dale. «How Leftists Aid Radical Islam». CBN News. Christian Broadcasting Network. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 18-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 29-ին.
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 Bergen, Peter (2005 թ․ հունիսի 2). «Beware the Holy War». The Nation. էջեր 2–5. Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 29-ին.
  44. ↑ Barsanti, Chris (2005). «The Power of Nightmares: The Rise of the Politics of Fear». FilmCritic.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հոկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 18-ին.
  45. ↑ Pipes, Daniel (2004 թ․ հոկտեմբերի 15). «The BBC Announces: There Is No Terrorist Threat». Daniel Pipes: Middle East Forum. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 22-ին.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
Ստացված է «https://hy.wiki.x.io/w/index.php?title=Մղձավանջների_ուժը․_վախի_քաղաքականության_բարձրացումը&oldid=9799863» էջից