Վիքիպեդիա

Յուրայի դարաշրջանի այգին (ֆիլմ)

«Յուրայի դարաշրջանի այգին» 1993 թվականի ամերիկյան sci-fi մարտաֆիլմ[6] է, որի ռեժիսորն է Սթիվեն Սփիլբերգի և պրոդյուսերներն են Քեթլին Քենեդին և Ջերալդ Ռ. Մոլենան։ Սա ֆրանշիզայի առաջին մասն է և «Յուրայի դարաշրջանի այգին» եռահատորի առաջին ֆիլմը։ Այն հիմնված է Մայքլ Քրայթոնի կողմից 1990 թվականին գրված «Յուրայի դարաշրջանի բնայգի» վեպի վրա և Քրայթոնի և Դեյվիդ Քեփփի սցենարի վրա։ Ֆիլմի գործողությունները ծավալվում են մի հորինված կղզում ՝ Իսլա Նուբլար անունով, որը գտնվում է Կենտրոնական Ամերիկայի խաղաղօվկիանոսյան ափի մոտ, Կոստա Ռիկայից ոչ շատ հեռու։ Այնտեղ հարուստ գործարար Ջոն Հեմոնդը և գենետիկ գիտնականների թիմը ստեղծել են վերացած դինոզավրերի վայրի բնության այգի։ Երբ աղետալի արդյունաբերական սաբոտաժը հանգեցնում է այգու էներգաօբյեկտների և անվտանգության միջոցների անջատմանը, Համոնդի այցելուների և թոռների մի փոքր խումբ պայքարում է Վտանգավոր կղզուց փախնելու և գոյատևելու համար։

Յուրայի դարաշրջանի այգին
անգլ.՝ Jurassic Park[1][2][3]
ԵրկիրԱՄՆ
Ժանրֆանտաստիկ ֆիլմ, արկածային ֆիլմ, թրիլեր
Թեմադինոզավրեր[4], զվարճանքի այգի[4], կլոնավորում[4], բիզնես էթիկա[5], complex system?[5] և քաոսի տեսություն
ՀիմքՅուրայի շրջանի բնայգի (վեպ)[1]
ԹվականՀունիս 9,11 1993թվական
ԼեզուԱնգլերեն
ՌեժիսորՍթիվեն Սփիլբերգ
Պրոդյուսեր

Քեթլին Քենեդի

Ջերալդ Ռոբերտ Մոլեն
Սցենարի հեղինակ

Մայքլ Քրայթոն

Դեվիդ Քեփփ
Դերակատարներ

Սեմ Նիլ Լորա Դերն Ջեֆ Գոլդբլում Ռիչարդ Աթենբորո Սեմյուել Ջեքսոն Բոբ Պեկ Ուայնե Նայթ Դին Քանդի Մարտին Ֆեռերո Բրեդլի Դերիլ Վոնգ Միգել Սանդովալ Ռիչարդ Քայլի

Ջոզեֆ Մացելո
ՕպերատորԴին Քանդի
ԵրաժշտությունՋոն Ուիլլիամս
ՄոնտաժՄայքլ Քան
Պատմվածքի վայրԿոստա Ռիկա, Իսլա Նուբլար[5] և Դոմինիկյան Հանրապետություն[5]
Նկարահանման վայրՀավայի և Կաուայ
Կինոընկերություն

Universal Pictures

Amblin Entertainment
Տևողություն127 րոպե
Բյուջե63 միլիոն դոլար
Շահույթ1.046 միլիարդ դոլար
ՀաջորդՅուրայի դարաշրջանի այգին: Կորուսյալ աշխարհ
 Jurassic Park Վիքիպահեստում

Նախքան Քրայթոնի վեպը հրատարակելը, չորս Ստուդիաներ Էկրանավորման իրավունքի հայտ են ներկայացրել։ Universal Studios-ի աջակցությամբ Սփիլբերգը՝ մինչև 1990 թվականի հրատարակությունը՝ վեպի իրավունք ձեռք բերեց 1,5 մլն դոլար չափով, Քրայթոնը լրացուցիչ 500,000 դոլարի դիմաց պետք է հարմարեցներ վեպը էկրանի համար. Քեփփը գրել է վերջնական տարբերակը, որի հետևանքով բռնության մեծ մասը դուրս մնաց, ինչպես նաև կատարվեցին կերպարների բազմաթիվ փոփոխություններ։

Նկարահանումներն անցկացվել են Կալիֆոռնիայում և Հավայան կղզիներում 1992 թվականի օգոստոսից մինչև նոյեմբեր, իսկ հետարտադրությունը շարունակվել է մինչև 1993 թվականի մայիսը ՝ Սփիլբերգի ղեկավարությամբ Լեհաստանում, երբ նա նկարահանում էր «Շինդլերի Ցուցակը». Դինոզավրերը ստեղծվել են, օգտագործելով նորարարական CGI (գրաֆիկա) Industrial Light & Magic (ILM) -ի կողմից և իրական չափի անիմատրոնային դինոզավրեր՝ Ստեն Ուինսթոնի թիմի կողմից ստեղծված։ Ֆիլմի ձայնային դիզայնը ցուցադրելու նպատակով, որը ներառում էր դինոզավրերի մռնչյունի համար տարբեր կենդանիների ձայների խառնուրդ, Սփիլբերգը միջոցներ է ներդրել DTS-ի ստեղծման մեջ, ընկերություն՝ մասնագիտացած թվային ձևաչափով շրջապատի ձայնի ֆորմատներում։ Ֆիլմը նաև անցել է 65 միլիոն դոլար արժողությամբ մարքեթինգային արշավ, որը ներառում էր արտոնագրման գործարքներ ավելի քան 100 ընկերությունների հետ։

«Յուրայի դարաշրջանի այգու» պրեմիերան տեղի է ունեցել 1993թ. հունիսի 9-ին Վաշինգտոնի Uptown Theater-ում, և թողարկվել հունիսի 11-ին Միացյալ Նահանգներում։ Իր սկզբնական թատերաշրջանում այն ամբողջ աշխարհում հավաքեց ավելի քան 914 միլիոն դոլար[7]՝ դառնալով այն ժամանակվա ամենաշահութաբեր ֆիլմը, որը ռեկորդ էր պահպանվել մինչև «Տիտանիկի» թողարկումը՝ 1997 թ։ Ֆիլմը շատ դրական արձագանքներ է ստացել քննադատների կողմից, որոնք գնահատել են նրա հատուկ էֆեկտները, դերասանական խաղը, Ջոն Ուիլյամսի երաժշտական պարտիտուրան և Սփիլբերգի ռեժիսուրան։ 2013 թվականին իր 20-ամյակի վերաթողարկումից հետո Յուրայի դարաշրջանի այգին դարձավ պատմության ամենահին ֆիլմը, որի տոմսերի վաճառքը գերազանցեց $1 միլիարդ դոլարը և ընդհանուր առմամբ տասնյոթերորդը։ Ֆիլմը ստացել է ավելի քան քսան մրցանակ, այդ թվում ՝ երեք «Օսկար»-ի մրցանակ տեսողական էֆեկտների և ձայնային դիզայնի համար։ 2018 թվականին այն Կոնգրեսի Գրադարանի կողմից ընտրվել է Միացյալ Նահանգների ազգային կինոռեգիստրում պահպանվելու համար՝ որպես «մշակութային, պատմականորեն կամ գեղագիտականորեն նշանակալից»։ Ֆիլմին հաջորդել է հինգ շարունակություն – «Կորած աշխարհը։ Յուրայի դարաշրջանի այգին »(1997), «Յուրայի դարաշրջանի այգին III» (2001), «Աշխարհը յուրայի դարաշրջանում»(2015),«Յուրայի դարաշրջանի աշխարհը 2» (2018) և «Յուրայի դարաշրջանի աշխարհը 3» (2022)։

Սյուժե

խմբագրել

Արդյունաբերող Ջոն Համոնդը արևադարձային Իսլա Նուբլար կղզում ստեղծել է կլոնավորված դինոզավրերի թեմատիկ այգի՝ Jurassic Park: Այն բանից հետո, երբ դինոզավրի սանձահարողը սպանվում է վելոցերապտորի կողմից, այգու ներդրողները՝ ի դեմս փաստաբան Դոնալդ Ջեննարոյի, պահանջում են անվտանգության հավաստագիր։ Ջենարոն հրավիրում է մաթեմատիկոս Յան Մալքոլմին, իսկ Համոնդը հրավիրում է հնէաբան Ալան Գրանտին և հնէաբուսաբան Էլլի Սեթլերին։ Ժամանելուց հետո խումբը ցնցված է՝ տեսնելով կենդանի բրահիոզավրին:

Այգու այցելուների կենտրոնում խումբը իմանում է, որ կլոնավորումն իրականացվել է սաթի մեջ պահպանված նախապատմական մոծակներից դինոզավրի ԴՆԹ -ի հեռացման շնորհիվ։ Գորտերի ԴՆԹ-ն օգտագործվել է դինոզավրերի գենոմում բազմաթիվ բացերը լրացնելու համար, իսկ բազմացումը կանխելու համար բոլոր դինոզավրերը ստեղծվել էին էգ՝ ուղղակի քրոմոսոմային մանիպուլյացիայի միջոցով։ Խումբը ականատես է լինում նորածին Վելոցերապտորի՝ ձվից դուրս գալուն և այցելում է նրանց տարածքը։ Ճաշի ընթացքում խումբը քննարկում է կլոնավորման էթիկան և այգու ստեղծումը։ Մալքոլմը զգուշացնում է գենետիկական ինժեներիայի հետևանքների մասին և ծաղրում է այգու հայեցակարգը, ասելով, որ այն անխուսափելիորեն հետևանքներ կունենա։

Համոնդի թոռները՝ Լեքսը և Թիմ Մերֆին, միանում են այգու շրջագայությանը, մինչդեռ Համոնդը վերահսկում է կառավարման սենյակից։ Շրջագայությունը չի ընթանում այնպես, ինչպես պլանավորված էր. դինոզավրերի մեծ մասը չի հայտնվում, և խումբը հանդիպում է հիվանդ Տրիցերատոպսին: Շրջագայությունը դադարում է, քանի որ մոտենում է արևադարձային փոթորիկը։ Այգու աշխատակիցների մեծ մասը նավով մեկնում է մայրցամաք, մինչդեռ այցելուները վերադառնում են իրենց էլեկտրական զբոսաշրջային մեքենաներին, բացառությամբ Սեթլերի, ով մնում է այգու անասնաբույժի հետ՝ Տրիցերատոպսին ուսումնասիրելու համար։

Այգու դժգոհ առաջատար համակարգչային ծրագրավորող Դենիս Նեդրին կաշառվել է Դոջսոնի կողմից, ով աշխատում է Համոնդի կորպորատիվ մրցակցի համար, որպեսզի գողանա բեղմնավորված դինոզավրի սաղմերը։ Նեդրին անջատում է այգու անվտանգության համակարգը՝ սաղմերի պահեստարան մուտք գործելու համար, և սաղմերը պահում սափրվելու կրեմի տուփի մեջ։ Հոսանքազրկումը նաև գործում է զբոսաշրջային մեքենաների վրա, որոնք հենց Տիրանոզավրի տարածքի մոտ են գտնվում։ Այգու էլեկտրական պարիսպների մեծ մասը նույնպես անջատված է, ինչը թույլ է տալիս տիրանոզավրին փախչել և հարձակվել խմբի վրա։ Այն բանից հետո, երբ Տիրանոզավրը շրջում է զբոսաշրջային մեքենան, այն վիրավորում է Մալքոլմին և կուլ է տալիս Ջենարոյին, մինչդեռ Գրանտը, Լեքսը և Թիմը փախչում են։ Սաղմերը կղզու նավահանգիստներ հասցնելու ճանապարհին Նեդրին մոլորվում է անձրևի տակ, վթարի է ենթարկում իր Wrangler ջիպը և սպանվում է Դիլոֆոզավրի կողմից։

Սեթլերն օգնում է խաղի պահակ Ռոբերտ Մալդունին, որոնել ողջ մնացածներին. նրանք գտնում են միայն վիրավոր Մալքոլմին, մինչև Տիրանոզավրը հասցրեց վերադառնալ։ Գրանթը, Թիմը և Լեքսը պատսպարվում են ծառի գագաթին և հանդիպում են Բրախիոզավրին։ Հետագայում նրանք հայտնաբերում են դինոզավրերի ձվերի կոտրված կեղևները, և Գրանտը եզրակացնում է, որ դինոզավրերը բազմացել են, ինչը տեղի է ունեցել նրանց գորտի ԴՆԹ-ի պատճառով. որոշ Արևմտյան Աֆրիկյան գորտեր կարող են փոխել իրենց սեռը միասեռային միջավայրում, ինչը թույլ է տալիս դինոզավրերին ևս դա անել։

Չկարողանալով վերծանել Նեդրիի կոդը՝ անվտանգության համակարգը նորից ակտիվացնելու համար, Համոնդը և գլխավոր ինժեներ Ռեյ Առնոլդը վերագործարկեցին այգու համակարգը։ Խումբը փակեց այգու ցանցը և նահանջեց վթարային բունկեր, մինչդեռ Առնոլդը մեկնեց սպասարկման տնակ՝ վերագործարկման գործընթացը ավարտելու համար։ Երբ Առնոլդը չվերադարձավ, Սեթլերը և Մալդունը գնացին այնտեղ։ Նրանք հայտնաբերեցին, որ հոսանքի անջատումը ապաակտիվացրել է մնացած ցանկապատերը և ազատել Վելոցերապտորներին։ Մալդունը շեղում է գիշատիչների ուշադրությունը, մինչդեռ Սեթլերը գնում է հոսանքը միացնելու, նախքան նրա վրա հարձակվում է գիշատիչը և հայտնաբերվում է Առնոլդի կտրված ձեռքը։ Մինչդեռ Մալդունը անսպասելիորեն սպանվում է մյուս երկու րապտորների կողմից։

Գրանտը, Թիմը և Լեքսը հասնում են այցելուների կենտրոն։ Գրանտը դուրս է գալիս Սեթլերին փնտրելու համար՝ ներսում թողնելով Թիմին և Լեքսին։ Թիմին և Լեքսին րապտորները հետապնդում են խոհանոցում, սակայն նրանք փախչում են և միանում Գրանտին և Սաթլերին, ովքեր վերադարձել են։ Խումբը հասնում է կառավարման սենյակ, իսկ Լեքսը օգտագործում է Նեդրիի համակարգիչը՝ վերականգնելու այգու հոսանքը։ Նրանք զանգահարում են Համոնդին, ով օգնություն է կանչում։ Երբ նրանք փորձում են փախչել առջևի մուտքից, նրանց շրջափակում են րապտորները, սակայն նրանք փախչում են, երբ հայտնվում է Տիրանոզավրը և սպանում րապտորներին։ Համոնդը Մալքոլմի հետ ժամանում են ջիպով, և խումբը ուղղաթռի շնորհիվ լքում է կղզին։

Դերերում

խմբագրել

Արտադրություն

խմբագրել

Զարգացում

խմբագրել

Մայքլ Քրայթոնն ի սկզբանե ստեղծեց սցենար մի ասպիրանտի մասին, ով վերստեղծել է դինոզավրի տեսակը։ Նա շարունակեց պայքարել դինոզավրերի և կլոնավորման հանդեպ իր հիացմունքի հետ մինչև սկսեց գրել «Յուրայի շրջանի բնայգի» վեպը։ Մինչ դրա հրապարակումը, Սթիվեն Սփիլբերգն իմացավ վեպի մասին 1989 թվականի հոկտեմբերին, երբ Քրայթոնի հետ քննարկում էր սցենարը, որը կդառնա «Շտապ օգնություն» հեռուստասերիալ։ [8] Սփիլբերգը հասկացավ, թե ինչն է իրեն իսկապես հիացրել Յուրայի դարաշրջանի այգում։ Այն «իրոք արժանահավատ հայացք էր, թե ինչպես կարող են մի օր դինոզավրերը ժամանակակից մարդկության կողքին ապրել», դուրս գալով պարզ հրեշների ֆիլմի սահմաններից։

Մինչ գրքի հրատարակումը, Քրայթոնը պահանջել էր 1,5 միլիոն դոլար անսակարկելի վճար ֆիլմերի իրավունքների համար և եկամուտի զգալի տոկոսը։ Warner Bros.-ը, Թիմ Բարթոնը, Columbia Pictures-ը, Ռիչարդ Դոնները, 20th Century Fox- ը և Ջո Դանթեն հայտ էին ներկայացրել իրավունքների համար [9], սակայն Universal Studios-ը ի վերջո ձեռք բերեց դրանք 1990 թվականի մայիսին՝ Սփիլբերգի համար[10]։ Hook ֆիլմն ավարտելուց հետո Սփիլբերգը ցանկանում էր նկարահանել Շինդլերի ցուցակը։ MCA Inc.-ի նախագահ Սիդ Շայնբերգը (այն ժամանակ Universal Pictures-ի մայր ընկերությունը) թույլատրեց նկարահանել Շինդլերի ցուցակ այն պայմանով, որ Սփիլբերգը նախ ստեղծի Յուրայի դարաշրջանի այգին։ [9] Նա ասաց, որ ավելի ուշ նա ցանկանում էր փորձել ստեղծել Ծնոտների լավ շարունակություն՝ ցամաքում։ [11] Սփիլբերգը նաև նշել է Գոդզիլան որպես ոգեշնչման աղբյուր, մասնավորապես Գոդզիլա՝ հրեշների թագավորը ֆիլմը (1956), որը դիտելով է նա մեծացել։ [12] Արտադրության ընթացքում Սփիլբերգը նկարագրեց Գոդզիլան որպես դինոզավրերի մասին բոլոր ֆիլմերից ամենահեղինակավորը, քանի որ դա ստիպեց նրան և դիտողներին հավատալ, որ դա իրապես տեղի է ունենում։ [13]

Դինոզավրերը ստեղծելու համար Սփիլբերգը մտածեց վարձել Բոբ Գուրին, ով նախագծել էր հսկա մեխանիկական Քինգ Քոնգին։ Մտորելուց հետո նա զգաց, որ իրական չափերի դինոզավրերը չափազանց թանկ են լինելու և ամենևին էլ ոչ համոզիչ։ Փոխարենը Սփիլբերգը Հոլիվուդում փնտրեց լավագույն էֆեկտների կառավարիչներին։ Նա բերեց Սթեն Ուինսթոնին ՝ անիմատրոնիկ դինոզավրեր ստեղծելու համար, Ֆիլ Թիփեթին (վերագրվում է որպես դինոզավրերի վերահսկիչ) երկար կադրերում շարժվող դինոզավրեր ստեղծելու համար, Մայքլ Լանտյերիին էֆեկտները նկարահանման վայրում վերահսկելու համար, և Դենիս Մյուրենին ILM-ից՝ թվային կոմպոզիցիան ստեղծելու համար։ Հնէաբան Ջեք Հորները վերահսկում էր նախագծերը[14], օգնելով իրականացնել Սփիլբերգի ցանկությունը՝ պատկերել դինոզավրերին որպես կենդանիներ, այլ ոչ թե հրեշներ։ Հետևոցին դինոզավրերի մասին որոշ գաղափարներ, ինչպես այն տեսությունը, որ նրանք վերածվել են թռչունների և շատ քիչ ընդհանրություններ ունեն մողեսների հետ։ Սա դրդեց հեռացնել րապտորների թրթռացող լեզուները Թիփեթի վաղ անիմատիկայի մեջ, քանի որ Հորները կարծում էր, որ դա անհավանական է։ Ուինսթոնի բաժինը ստեղծել է դինոզավրերի մանրամասն մոդելներ՝ նախքան լատեքսային կաշվի ավելացումը։ Թիփեթը ստեղծել է խոհանոցում րապտորների և մեքենայի վրա հարձակվող տիրանոզավրի ստոպ-կադր անիմատիկաներ: ILM-ի անիմատորներ Մարկ Դիպպեն և Սթիվ Ուիլյամսը մշակել են տիրանոզավրի կմախքի համար համակարգչային քայլքի ցիկլ և ստացել են ավելին անելու թույլտվություն։ [15] Երբ Սփիլբերգը և Թիփեթը տեսան Թ. Ռեքսի անիմատիկան, որը հետապնդում էր Գալիմիմուսի երամին, Սփիլբերգն ասաց. «Դու աշխատանքից դուրս ես», ինչին Թիփեթը պատասխանեց. «Նկատի ունեք անհետացա՞ծ»[16] Սփիլբերգը հետագայում ներառեց այս խոսակցությունը սցենարի մեջ՝ որպես Մալքոլմի և Գրանտի զրույց։ [15] Թեև ոչ մի գո-կադր չի օգտագործվել, Թիփեթն ու նրա անիմատորները դեռ աշխատում էին՝ դինոզավրերի շարժումը վերահսկելու համար։ Թիփեթը հանդես է եկել որպես դինոզավրերի անատոմիայի խորհրդատու, և նրա ստոպ-կադրի անիմատորները վերապատրաստվել են որպես համակարգչային անիմատորներ[16]։ Թիփեթի թիմի պատրաստած անիմատիկաները օգտագործվել են նաև որպես աղբյուր, թե ինչ պետք է նկարահանվի։ ILM-ի նկարիչները մասնավոր շրջագայությունների ուղարկվեցին տեղի կենդանաբանական այգի, որպեսզի նրանք կարողանան մոտիկից ուսումնասիրել մեծ կենդանիներին՝ ռնգեղջյուրներին, փղերին, ալիգատորներին և ընձուղտներին։ Նրանք նաև մնջախաղի դասեր անցան, որպեսզի օգնեն հասկանալ շարժումները[17]։

Գրելը

խմբագրել
 
1917 թվականին Հենրի Ֆերֆիլդ Օսբորնի կողմից հրապարակած տիրանոզավրիկմախքի սխեման, որը հիմք հանդիսացավ վեպի շապիկի, իսկ հետագայում նաև ֆիլմերի լոգոտիպի համար։[18]

Universal-ը Քրայթոնին վճարեց ևս 500,000 դոլար՝ իր սեփական վեպը ադապտացնելու համար, որը նա ավարտել էր մինչ Սփիլբերգը նկարահանում էր Hook ֆիլմը։ Քրայթոնը նշեց, որ քանի որ գիրքը «բավականին երկար» էր, իր սցենարը համապատասխանում էր վեպի բովանդակության մոտ 10-20 տոկոսին, տեսարաններից շատերը հանվել էին բյուջետային և գործնական նկատառումներով, իսկ բռնությունը մեղմացվել էր[19]։ Մալիա Մարմոն սկսեց սցենարի վերանայումը 1991 թվականի հոկտեմբերին հինգ ամսվա ընթացքում՝ միաձուլելով Յան Մալքոլմին Ալան Գրանտի հետ։ [15]

Սփիլբերգը ցանկանում էր, որ մեկ այլ գրող վերամշակի սցենարը, ուստի Universal-ի նախագահ Քեյսի Սիլվերը խորհուրդ տվեց Դեյվիդ Քեփին, որը «Մահը նրան սազում է» ֆիլմի համահեղինակն է[20]։ Քեփը նորից սկսեց Մարմոյի սևագրից և օգտագործեց այցելուներին ցուցադրվող մուլտֆիլմի մասին Սփիլբերգի գաղափարը։ Մինչ Քեփը փորձում էր խուսափել կերպարների մասին չափազանց մանրամասնություններից, «որովհետև երբ նրանք խոսում են իրենց անձնական կյանքի մասին, բոլորին միևնույն է»[21], նա փորձում էր մարմնավորել կերպարները և ստեղծել ավելի գունեղ դերասանական կազմ։ Որոշ բնութագրումներ փոխվել են վեպից։ Համոնդն անխիղճ գործարարից վերածվեց բարի ծերուկի, քանի որ Սփիլբերգը Համոնդի պես տարված էր ցուցադրական վարպետությամբ։ [8] Նա նաև փոխեց Թիմի և Լեքսի կերպարները։ Գրքում Թիմը տասնմեկ տարեկան է և հետաքրքրված է համակարգիչներով, իսկ Լեքսը ընդամենը յոթ կամ ութ տարեկան է և հետաքրքրված է սպորտով։ Սփիլբերգը դիմեց այդ քայլին, քանի որ ցանկանում էր աշխատել կրտսեր Ջոզեֆ Մազելլոյի հետ, և դա թույլ տվեց նրան ներկայացնել Լեքսի դեռահասական սիրահարվածության ենթասյուժեն։ [15] Քեփը փոխեց Գրանտի հարաբերությունները երեխաների հետ՝ սկզբում ավելի թշնամաբար դարձնելով՝ թույլ տալով ավելի մեծ հնարավորություն կերպարների զարգացման համար։ [8]

Ի վերջո, գրքից երկու տեսարան հանվեցին։ Սփիլբերգը հեռացրել է բացման տեսարանը, որտեղ Պրոկոմպսոգնաթը հարձակվում է փոքր երեխայի վրա, քանի որ այն չափազանց սարսափելի էր։ Բյուջետային խնդիրների պատճառով Քեփը հանեց այն տեսարանը, որտեղ գետից ներքև Թ. Ռեքսը հետապնդում է Գրանտին և երեխաներին՝ նախքան Մալդունի կողմից քնաբերի սրսկումը։ Երկու մասերն էլ ներառվել են ֆիլմերի շարունակություններում։ [15] Սփիլբերգն առաջարկեց ավելացնել այն տեսարանը, որտեղ Թ. Ռեքսը հետապնդում է ջիփին, որը հերոսները քշում էին միայն դինոզավրի ոտնաձայները լսելուց հետո[22]։

Քասթինգ

խմբագրել

Սկզբում Վիլյամ Հըրթին էին առաջարկել Ալան Գրանտի դերը, սակայն նա մերժել էր՝ առանց նույնիսկ սցենարը կարդալու[23]։ Հարիսոն Ֆորդին նույնպես առաջարկվել էր Գրանտի դերը[24], մինչև Սեմ Նիլը վերջնականապես ընտրվեց նկարահանումները սկսելուց երեք կամ չորս շաբաթ առաջ։ Նիլն ասաց, որ «ամեն ինչ շատ արագ կատարվեց։ Ես չէի կարդացել գիրքը, ոչինչ չգիտեի դրա մասին, ոչինչ չէի լսել դրա մասին և մի քանի շաբաթից արդեն աշխատելու եմ Սփիլբերգի հետ»[25]։ Ջանեթ Հիրշենսոնը՝ ֆիլմի քասթինգի տնօրենը, կարծում էր, որ Ջեֆ Գոլդբլումը ճիշտ ընտրություն կլիներ Յան Մալքոլմին մարմնավորելու համար։ Ջիմ Քերին նույնպես մասնակցեց քասթինգին։ Ըստ Հիրշենսոնի, Քերին «նույնպես հիանալի էր, բայց կարծում եմ, որ բավականին արագ մենք բոլորս հավանեցինք Ջեֆի գաղափարը»։

Քեմերոն Թորը նախկինում աշխատել է Սփիլբերգի հետ Hook ֆիլմի վրա, և սկզբում լսումներ էր անցել Մալքոլմի դերի համար, նախքան Դոջսոնի դերը փորձելը։ Ֆիլմում Դոջսոնը Նեդրիին տալիս են սափրվելու կրեմի տուփ, որն իրականում օգտագործվում է սաղմերը տեղափոխելու համար։ Թորն ասել է իր քասթինգի մասին. «Սցենարում պարզապես գրված էր «սափրվելու կրեմ», ուստի ես երկար ժամանակ ծախսեցի դեղատանը՝ ամենաֆոտոգենիկը գտնելու համար։ Ես վերցրեցի Բարբասոլը, որը և ի հայտ եկավ ֆիլմում։ Ես այնքան փողի պակաս ունեի, որ լսումներից հետո տուփը տուն տարա՝ այն օգտագործելու համար»[26]։ Լորա Դերնը Սփիլբերգի առաջին ընտրությունն էր Էլլի Սեթլերի դերի համար, թեև նա միակ դերասանուհին չէր, որին առաջարկվել էր դերը։ Ռոբին Ռայթը մերժել էր դերը[27]։ Գվինեթ Փելթրոուն և Հելեն Հանթը լսումներ են անցել Էլլի Սեթլերի դերի համար[28]։ Սփիլբերգը նախընտրեց ընտրել Ուեյն Նայթին Դենիս Նեդրիի դերի համար այն բանից հետո, երբ տեսավ նրա դերասանական կատարումը Հիմնական բնազդ ֆիլմում[29][30]։

Արիանա Ռիչարդսը, ով Լեքս Մերֆիի դերում է, ասել է. «Ինձ կանչեցին քասթինգի գրասենյակ, և նրանք պարզապես ուզում էին, որ ես գոռամ։ Ավելի ուշ ես իմացա, որ Սթիվենն այդ օրը մի քանի աղջիկների ձայնագրություն է դիտել, և ես միակն էի, ով կարողացավ արթնացնել իր քնած կնոջը բազմոցի վրա, և նա վազեց միջանցք, որ տեսնի արդյոք երեխաների հետ ամեն ինչ լավ է»։ Քրիստինա Ռիչին նույնպես մասնակցեց դերի համար լսումներին[31]։ Ջոզեֆ Մազելոն «Hook» ֆիլմի քասթինգի համար չափազանց երիտասարդ էր։ Ուստի, Սփիլբերգը նրան խոստացել էր, որ նրանք միասին կաշխատեն ապագա ֆիլմի վրա[25]։ Մինչև Ռիչարդ Աթենբորոյի ընտրությունը դիտարկվում էր Շոն Քոներին Ջոն Համոնդի դերի համար[32]։

Ֆիլմի նկարահանումները

խմբագրել
 
Ճշգրիտ Ford Explorers-ի պատճենը ցուցադրված Universal Studios Ճապոնիայում

25 ամիս նախնական արտադրությունից հետո նկարահանումները սկսվեցին 1992 թվականի օգոստոսի 24-ին Հավայան Կաուաի կղզում։ [15] Թեև Դոմինիկյան Հանրապետությունը և Կոստա Ռիկան դիտվում էին որպես նկարահանման վայրեր, հաշվի առնելով վեպի տեղանքը, Սփիլբերգի մտահոգությունները ենթակառուցվածքների և մատչելիության վերաբերյալ նրան ստիպեցին ընտրել մի վայր, որտեղ նա արդեն աշխատել էր։ Երեքշաբաթյա նկարահանումները ներառում էին տարբեր ցերեկային կադրեր Իսլա Նուբլար կղզու անտառների համար[10]։ Սեպտեմբերի 11-ին «Ինիկի փոթորիկը» անցավ ուղիղ Կաուաի կզու վրայով, նկարահանումներից խլելով 1 օր։ [15] Ֆիլմի փոթորկի տեսարաններից մի քանիսը իրական կադրեր են, որոնք նկարահանվել են փոթորկի ժամանակ։ Բացման տեսարանը նկարահանվել է Հայկուում, Մաուի կղզում[33], լրացուցիչ տեսարանները նկարահանվել են Նիհաու «արգելված կղզում»։ Սեմյուել Լ. Ջեքսոնը պետք է նկարահաներ մահվան երկար տեսարան, որտեղ նրա հերոսին հետապնդում և սպանում են րապտորները, սակայն նկարահանման տարածքը ոչնչացվել էր Ինիկի փոթորկի հետևանքով[26]։

Սեպտեմբերի կեսերին անձնակազմը տեղափոխվեց Կալիֆոռնիա, ՝ Universal Studios՝ խոհանոցում րապտորների տեսարանը նկարահանելու համար[10]։ Հաշվի առնելով, որ խոհանոցի սեթը լի էր արտացոլվող մակերեսներով, օպերատոր Դին Քանդին ստիպված էր մանրակրկիթ պլանավորել լուսավորությունը՝ միաժամանակ օգտագործելով սև կտորներ՝ լուսային արտացոլումները փակելու համար։ Անձնակազմը տեսարաններ է նկարահանել այգու լաբորատորիաների և կառավարման սենյակի համար, որտեղ օգտագործվել են անիմացիաներ Silicon Graphics- ի և Apple-ի կողմից։ Մինչ Քրայթոնի գրքում ներկայացված են էլեկտրական շարժիչով աշխատող Toyota Land Cruiser-ները, որպես զբոսաշրջային մեքենաներ Jurassic Park-ում, Սփիլբերգը պայմանավորվածություն ձեռք բերեց Ford Motor Company-ի հետ, որը տրամադրեց յոթ Ford Explorer-ներ։ [34][35] Մեքենաները փոփոխվել են ILM-ի անձնակազմի ևՋորջ Բարիսի կողմից՝ տպավորություն ստեղծելու համար, որ իրենք ինքնակառավարվող մեքենաներ են՝ թաքցնելով վարորդին մեքենայի բեռնախցիկում[36]։ Բարրիսը նաև ձևափոխեց արտադրության մեջ ներկայացված Jeep Wrangler-ները[37]։

Անձնակազմը տեղափոխվեց Warner Bros. Ստուդիա, որ նկարահանի Թ.Ռեքսի հարձակումը ամենագնացների վրա։ [15] Նկարահանումները հիասթափեցնող էին, քանի որ երբ ջուրը ներծծվեց անիմատրոնիկ դինոզավրի ռետինե մաշկի մեջ, Թ. Ռեքսը սկսեց դողալ։ Սա ստիպեց Սթեն Ուինսթոնի անձնակազմին կադրերի միջև չորացնել մոդելը զամշով։ [15] Բաժակում ջրի ծածանումների միտքը, որոնք առաջանում էին Թ. Ռեքսի քայլերից, եկել էր Սփիլբերգի՝ մեքենայում Eart, Wind and Fire երգը լսելիս, որի բասերը տատանումներ էին ստեղծել։ Լանտյերին վստահ չէր, թե ինչպես ստեղծել կադրը մինչև նկարահանման նախորդ գիշերը, երբ նա մի բաժակ ջուր դրեց կիթառի վրա, որը նվագելիս առաջացան Սփիլբերգի ուզած տատանումները։ Հաջորդ առավոտ կիթառի լարերը դրեցին մեքենայի ներսում, և հատակին պառկած մարդու շնորհիվ անձնախումբը հասավ ցանկալի էֆեկտին։ Վերջին տեսարանը, որն արդեն ներառում էր կենդանի դինոզավրերի համադրումը բրածոներով լի թանգարանում, այժմ ավարտվեց այնպես, որ Թ. Ռեքսը փրկեց հերոսներին և այնուհետև հետևեց այն, ինչը Սփիլբերգը նկարագրել է որպես «Քինգ Քոնգի մռնչյուն», մինչ ծածանվում էր «Երբ դինոզավրերը կառավարում էին երկիրը» գրությամբ հեգնական պաստառը[38]։ Ֆիլմի նկարահանումները ավարտվեցին նախատեսվածից տասներկու օր շուտ՝ նոյեմբերի 30-ին, և մի քանի օրվա ընթացքում խմբագիր Մայքլ Կանը արդեն պատրաստել էր նախնական տարբերակը՝ թույլ տալով Սփիլբերգին շարունակել Շինդլերի ցուցակի նկարահանումները։ [15]

Դինոզավրերը էկրանի վրա

խմբագրել
A life-sized Tyrannosaurus robotic model, with hydraulics where the dinosaur's feet would be, touches a car in a movie set.
Իրական չափի անիմատրոնիկ Tyrannosaurus rex- ը նկարահանման սեթի վրա: Սա Stan Winston Studio-ի կողմից երբևէ ստեղծած ամենամեծ քանդակն է։[39]

Չնայած ֆիլմի վերնագրին, որը վերաբերում է Յուրայի ժամանակաշրջանին, Բրախիոզավրը և Դիլոֆոզավրը միակ դինոզավրերն են, որոնք իրականում ապրել են այդ ժամանակաշրջանում։ Ներկայացված մյուս տեսակները գոյություն չեն ունեցել մինչև կավճի ժամանակաշրջանը։ Սա բացահայտվում է ֆիլմի այն տեսարանում, որտեղ բժիշկ Գրանտը նկարագրում է Վելոցերապտորի դաժանությունը մի երիտասարդ տղայի՝ ասելով. «Փորձիր պատկերացնել քեզ կավճի ժամանակաշրջանում...»

  • Ալամոզավրը հայտնվում է որպես կմախք այգու այցելուների կենտրոնում։
  • Բրախիոզավրն առաջին դինոզավրն է, որին տեսել են այգու այցելուները։ Այն սխալ է պատկերված, երբ ծամում է իր կերը և կանգնում հետևի ոտքերի վրա՝ ծառի բարձր ճյուղերի միջով անցնելու համար։ [15] Նկարիչ Էնդի Շոնեբերգի խոսքերով, ծամելու շնորհիվ կենդանին հնազանդ է թվում՝ նմանվելով կովին։ Դինոզավրի գլուխը և վերին պարանոցը ֆիլմի համար կառուցված ամենամեծ մոդելն էր՝ առանց հիդրոտեխնիկայի[40]։ Չնայած գիտական ապացույցներին, որ նրանք ունեն ձայնային սահմանափակ հնարավորություններ, ձայնային դիզայներ Գերի Ռայդստրոմը որոշեց ներկայացնել նրանց կետի երգերով և էշերի կանչերով։ Պինգվինների ձայները նույնպես օգտագործվել են դինոզավրերի ձայներ ստեղծելու համար։
  • Դիլոֆոզավրը նույնպես շատ տարբերվում էր իր իրական պատկերից՝ զգալիորեն փոքրացված էր, որպեսզի հանդիսատեսները չշփոթեն այն րապտորների հետ։ [15] Նրա պարանոցի ծալքը և թույնը արտանետելու կարողությունը մտացածին են։ Նրա վոկալ հնչյունները ստեղծվել են կարապի, բազեի, ոռնացող կապիկի և բոժոժավոր օձի համադրմամբ։
  • Գալիմիմուսները ցուցադրվում են հրմշտոցի տեսարանում, որտեղ նրանցից մեկին խժռում է Տիրանոզավրը։ Գալիմիմուսի դիզայնը հիմնված էր ջայլամների վրա, և թռչյունների հատկություններն ընդգծելու համար անիմացիան հիմնականում կենտրոնացած էր ոչ թե առանձին կենդանիների, այլ երամակի վրա։ [15] Որպես դինոզավրերի վազքի հղում՝ անիմատորները նկարահանվել են վազելով ILM կայանատեղիում, որտեղ պլաստմասե խողովակները կանգնած են եղել որպես ծառ, որի վրայով ցատկել է Գալիմիմուսը[41]։ Անիմատորներից մեկի՝ վազելու ժամանակ ընկնելը դարձավ հիմք՝ ֆիլմում կենդանու ընկնելու տեսարանի համար[17]։ Ձիու քրքիջը դարձավ Գալիմիմուսի ձայնի հիմքը։
  • Պարասաուրոլոֆը հայտնվում է հետին պլանում՝ Բրախիոզավրի հետ առաջին հանդիպման ժամանակ[42]։
  • Տրիցերատոպսն ունի ընդլայնված կամեո, որտեղ պատկերված է հիվանդ՝ թունավոր բույս ուտելու պատճառով։ Դրա տեսքը լոգիստիկ մղձավանջ էր Սթեն Ուինսթոնի համար, երբ Սփիլբերգը խնդրեց նկարահանել հիվանդ կենդանու անիմատրոնիկան ավելի շուտ, քան սպասվում էր։ [15] Մոդելը, որը կառավարում էին ութ տիկնիկավարներ Կաուաի նկարահանման վայրում, դարձավ առաջին դինոզավրը, որը նկարահանվել է արտադրության ընթացքում։ Ուինսթոնը նաև Արիանա Ռիչարդսի համար ստեղծեց փոքրիկ Տրիցերատոպս՝ հեծնելու համար, մի տեսարան, որն ի վերջո կտրվեց ֆիլմից։ [15] Գերի Ռայդստրոմը ստվարաթղթե խողովակի մեջ իր շնչելու ձայնը միավորեց Skywalker Ranch-ում իր աշխատավայրի մոտ գտնվող կովերի ձայների հետ՝ ստեղծելով Տրիցերատոպսի վոկալները[38]։
  • Տիրանոզավրին Սփիլբերգը անվանեց «ֆիլմի աստղ», և վերաշարադրեց վերջաբանը Թ. Ռեքսի կերպարին ցուցադրելով՝ վախենալով հիասթափեցնել հանդիսատեսին[16]։ Ուինսթոնի անիմատրոնիկ Թ. Ռեքսը կանգնած վիճակում 6.1 մետր էր, կշռում էր 7900 կիլոգրամ, [15] և երկարությամբ 12 մետր էր։ Թեև խորհրդատու հնէաբանները համաձայն չէին դինոզավրի շարժման, մասնավորապես՝ վազելու կարողությունների վերաբերյալ, մուլտիպլիկատոր Սթիվ Ուիլյամսը որոշեց «ֆիզիկան դուրս նետել պատուհանից և ստեղծել Թ. Ռեքս, որը շարժվում էր 60 մղոն ժամում արագությամբ, չնայած որ նրա ոսկորները կջարդվեին, եթե նա այդքան արագ վազեր»։ [43] Հիմնական պատճառն Թ. Ռեքսի՝ Ջիփին հետապնդումն էր, մի տեսարան, որը խլեց երկու ամիս։ [15] Նրա մռնչյունը փղի ձագի, վագրի և ալիգատորի ձայների համադրումն է, իսկ նրա շնչելը՝ կետի հոգոց է։ [15] Խաղալիք պարանի վրա հարձակվող շան ձայները օգտագործվել են Թ.Ռեքսի՝ Գալիմիմուսին խժռելու տեսարանում։
  • Ֆիլմում կարևոր դեր է խաղում Վելոցերապտորը։ Կենդանու տեսքը, ի վերջո, նույնպես չի համապատասխանում գիտական տվյալներին, ըստ որոնց, այն պետք է ավելի փոքր պատկերվեր։ Յուրայի դարաշրջանի այգու թատերական թողարկումից կարճ ժամանակ առաջ[44] հայտնաբերվեց նմանատիպ Ուտահրապտորը, թեև այն իր տեսքով նույնիսկ ավելի մեծ էր, քան ֆիլմի րապտորները։ Սթեն Ուինսթոնը այդ մասին կատակեց. «Մենք ստեղծեցինք, հետո նրանք հայտնաբերեցին»[25]։ Ռոբերտ Մալդունի հերոսի վրա հարձակման և խոհանոցի տեսարանի որոշ հատվածների համար րապտորներին մարմնավորում էին կոստյումներով տղամարդիկ։ [15] Դելֆինի ճիչեր, սագերի ֆշշոցներ[16], աֆրիկյան կռունկների, կրիաների ձայներ և այլ համադրել են րապտորների տարբեր ձայները ստանալու համար[38]։ Ֆիլմի թողարկումից հետո արված հայտնագործությունները վկայում են, որ դրոմեոզավրերը, ինչպիսիք են Վելոցերապտորը և Դեինոնիքոսը, ամբողջովին ծածկված են եղել փետուրներով, ինչպես ժամանակակից թռչունները։ Այս հատկանիշն ընդգրկված է միայն Յուրայի դարաշրջանի այգին III- ում արու րապտորների համար[45]։

Հետարտադրություն

խմբագրել
 
Ֆիլմի րապտորների համար օգտագործված «Դինոզավրերի մուտքագրման սարք»։

Հատուկ էֆեկտների աշխատանքը շարունակվեց ֆիլմի վրա՝ Tippett-ի ստորաբաժանման հարմարանքների շնորհիվ։ Նրանք օգտագործում էին Դինոզավրերի մուտքագրման սարքեր[46], մոդելներ, որոնք տեղեկատվություն էին սնուցում համակարգիչներին՝ թույլ տալով նրանց կենդանացնել կերպարներին, ինչպես ստոպ կադրի տիկնիկներ։ Բացի այդ, նրանք ստեղծեցին տեսարաններ րապտորների և Գալիմիմուսի հետ։ Ինչպես համակարգչային դինոզավրերը, ILM-ն նույնպես ստեղծեց այնպիսի տարրեր, ինչպիսիք են ջրի կաթիլները և թվային դեմքի փոխարինումը Արիանա Ռիչարդսի կասկադյորի համար։ Դինոզավրերին տեսարանների տեղանքում տեղադրելը տևում էր մոտ մեկ ժամ։ Դինոզավրերի վերարտադրությունը հաճախ տևում էր երկուսից չորս ժամ մեկ կադրի համար, իսկ Թ. Ռեքսի՝ անձրևի տակ տեսարանը տևեց վեց ժամ[47]։ Սփիլբերգը վերահսկում էր նրանց առաջընթացը Լեհաստանից Շինդլերի ցուցակի նկարահանումների ժամանակ [15] և շաբաթը չորս անգամ հեռուստակոնֆերանսներ էր ունենում ILM-ի անձնակազմի հետ։ Ռեժիսորը նկարագրել է միաժամանակ երկու շատ տարբեր արտադրություններում աշխատելը որպես «երկբևեռ փորձ»[41]։ Դինոզավրեր և այլ վիզուալ էֆեկտներ ստեղծելու համար օգտագործվող ծրագրերից մի քանիսն էին Pixar- ի RenderMan-ը և Softimage 3D-ն[48]։

Թվային էֆեկտների հետ մեկտեղ Սփիլբերգը ցանկանում էր, որ ֆիլմը թվային ձայնով առաջինը լինի։ Նա ֆինանսավորեց DTS- ի ստեղծումը, որը թույլ է տալիս հանդիսատեսին «իրոք լսել ֆիլմը այնպես, ինչպես այն նախատեսված էր լսելու»[41]։ Ձայնային էֆեկտների խումբը, որը ղեկավարում էր Ջորջ Լուկասը, [49] ավարտեց իր աշխատանքը ապրիլի վերջին։ [50] Ձայնային դիզայներ Գերի Ռայդստրոմը համարեց դա զվարճալի գործընթաց, քանի որ ֆիլմն ուներ բոլոր տեսակի ձայներ՝ կենդանիների ձայներ, անձրև, կրակոցներ, ավտովթարներ, և երբեմն չկար երաժշտություն։ Ընթացքում Սփիլբերգը հանգստյան օրերին Լեհաստանից Փարիզ էր թռչում, որտեղ նա հանդիպում էր Ռայդստրոմին՝ ձայնի ստեղծման առաջընթացը տեսնելու համար[41]։ Ֆիլմը վերջապես ավարտուն տեսքի էր 1993 թվականի մայիսի 28-ին [50]։

Երաժշտություն

խմբագրել

Ջոն Ուիլյամսը սկսեց ֆիլմի նկարահանումները փետրվարի վերջին, իսկ մեկ ամիս անց այն ձայնագրվեց։ Ալեքսանդր Քուրիջը և Ջոն Նոյֆելդը տրամադրեցին պարտիտուրի նվագախմբերը։ [15] Ինչպես Սփիլբերգի մեկ այլ ֆիլմի ՝ Երրորդ տեսակի սերտ հանդիպումների դեպքում, Ուիլյամսը զգաց, որ պետք է ստեղծի «աշխատանքներ, որոնք կփոխանցեն «ակնածանքի» և հիացմունքի զգացողությունը՝ հաշվի առնելով այն «չափազանց մեծ երջանկությունն ու հուզմունքը», որը կհայտնվեր կենդանի դինոզավրեր տեսնելուց։ Իր հերթին ավելի լարված տեսարանները, ինչպիսին է Տիրանոզավրի հարձակումը, պահանջում էին ավելի վախեցնող և լուրջ տրամադրությամբ ստեղծագործություններ[51]։ Առաջին սաունդթրեք ալբոմը թողարկվել է 1993 թվականի մայիսի 25-ին[52]։ Ֆիլմի թողարկման 20-ամյակի կապակցությամբ 2013 թվականի ապրիլի 9-ին թողարկվեց նոր սաունդթրեք՝ թվային ներբեռնման համար՝ ներառելով չորս բոնուսային թրեք՝ անձամբ Ուիլյամսի կողմից ընտրված։

Թողարկում

խմբագրել

Յուրայի դարաշրջանի այգու մարքեթինգային արշավը մանրակրկիտ պլանավորելու համար Universal-ից երկար նախաարտադրական շրջան պահանջվեց :[43] 65 միլիոն դոլար և գործարքներ 100 ընկերությունների հետ պահանջվեց 1000 ապրանքների շուկայավարման համար։ Դրանք ներառում էին. երեք Jurassic Park տեսախաղեր Sega- ի և Ocean Software- ի կողմից;[53] խաղալիքների գիծ Քենների կողմից, որը տարածվել է Hasbro- ի շնորհիվ;[54] McDonald's-ի «Dino-Sized Meal»-եր; [43] և վիպակ փոքր երեխաների համար[55]։

Ֆիլմի թրեյլերները դինոզավրերի մասին միայն փոքր պատկեր բացահայտեցին, ինչը լրագրող Ջոշ Հորովիցը նկարագրեց որպես «այդ հին Սփիլբերգի աքսիոմը ՝ երբեք շատ բան չբացահայտել», այն բանից հետո, երբ Սփիլբերգը և ռեժիսոր Մայքլ Բեյը նույն բանը արեցին 2007 թվականին « Տրանսֆորմերներ » ֆիլմի ժամանակ։ Ֆիլմը վաճառվել է «An Adventure 65 Million Years in the Making » խորագրով։ Սա կատակ էր, որն արել էր Սփիլբերգը նկարահանման ժամանակ իրական, հազարամյա հնության սաթի մոծակի մասին, որն օգտագործվում էր Համոնդի ձեռնափայտի համար։

Ֆիլմի պրեմիերան տեղի է ունեցել Uptown Theatre-ում (Վաշինգտոն, ԱՄՆ) 1993 թվականի հունիսի 9-ին ի աջակցություն երկու մանկական բարեգործական կազմակերպությունների։ Ժամը 21:30-ից սկսած ֆիլմը1412 էկրաններին նախադիտումներ ունեցավ հինգշաբթի օրը՝ հունիսի 10-ին, և պաշտոնապես դիտվեց ուրբաթ օրը 2404 թատրոններում և մոտ 3400 էկրանների վրա։ [43] Ֆիլմի թողարկումից հետո սկսվեց շրջագայող ցուցահանդեսը, որը կոչվում էր «Յուրայի դարաշրջանի այգու դինոզավրերը», որտեղ ցուցադրվում էին դինոզավրերի կմախքներ և ֆիլմի պարագաներ։ Ֆիլմի միջազգային թողարկումը սկսվեց հունիսի 25-ին, Բրազիլիայում, նախքան Հարավային Ամերիկայում տարածվելը և այնուհետև հայտնվեց աշխարհի մյուս մասում հուլիսի 16-ից մինչև հոկտեմբեր։ Միացյալ Թագավորությունում պրեմիերան օգնեց փրկել Ուելսի Կարմարտեն քաղաքի «Լիրիկ» թատրոնը փակվելուց, մի իրադարձություն, որը նկարագրված է 2022 թվականի « Փրկեք կինոն» ֆիլմում։

Հեռուստատեսություն

խմբագրել

Յուրայի դարաշրջանի այգին առաջին անգամ հեռարձակվել է 1995 թվականի մայիսի 7-ին՝ ապրիլի 26- ին «Յուրայի դարաշրջանի այգու ստեղծումը» ֆիլմի ցուցադրումից հետո։ 68.12միլիոն մարդ միացավ դիտելու՝ այդ գիշեր հավաքելով NBC- ի բոլոր հասանելի հեռուստադիտողների 36 տոկոս մասնաբաժինը։ Ֆիլմը ամենաբարձր վարկանիշ ունեցող թատերական ֆիլմն էր, որը հեռարձակվել է հեռուստատեսությամբ ցանկացած ցանցի կողմից 1987 թվականի ապրիլին «Փոխվել տեղերով»-ի հեռարձակումից հետո։ 1995 թվականի հունիս-հուլիս ամիսներին ֆիլմը մի քանի անգամ ցուցադրվել է Turner Network Television (TNT) ցանցով[38]։

Թատերական վերաթողարկումներ

խմբագրել

Բլյու-ռեյի թողարկմանն ընդառաջ ֆիլմը թվային տպագիր թողարկեց Մեծ Բրիտանիայի կինոթատրոններում 2011 թվականի սեպտեմբերի 23-ին[56]։ Հավաքելով 245,422 ֆունտ ստերլինգ (786,021 դոլար) 276 կինոթատրոններից՝ զբաղեցրեց հանգստյան օրերի տոմսարկղերի ցուցակի տասնմեկերորդ տեղը[57]։

Պատկեր:Jurassic Park 3D Poster 2013.jpg
Պաստառ 2013 թվականի 3D վերաթողարկման համար

Երկու տարի անց՝ ֆիլմի 20-ամյակին, կինոթատրոններում ցուցադրվեց ֆիլմի 3D տարբերակը[58]։ Սփիլբերգը հայտարարեց, որ ինքը ֆիլմը նկարահանվել է մի տեսակ «ենթագիտակցական 3D»-ով, քանի որ տեսարաններում պատկերված կենդանիները հաճախ քայլում են դեպի դիտորդը, ինչպես նաև առկա են առաջին պլանի և ֆոնի որոշ էֆեկտներ[59]։ 2011 թվականին նա հարցազրույցներից մեկում հայտարարեց, որ «Յուրայի դարաշրջանի այգին» իր աշխատանքներից միակն էր, որը նա դիտարկում էր փոխակերպման համար[60]։ Երբ նա տեսավ « Տիտանիկի» 3D տարբերակը 2012 թվականին, նրան այնքան դուր եկավ ֆիլմի նոր տեսքը, որ նա վարձեց նույն ընկերությունը, Stereo D. Spielberg-ը և կինոօպերատոր Յանուշ Կամինսկին սերտորեն վերահսկեցին իննամսյա գործընթացը՝ Լինքոլն ֆիլմի արտադրության միջև[59][61]։ Stereo D-ի գործադիր Աարոն Փարրին ասաց, որ փոխակերպումը՝ Տիտանիկի աշխատանքի էվոլյուցիան էր։ Ստուդիան դիմել էր ILM-ի օգնությանը, որը նպաստեց որոշ տարրերի և թարմացված էֆեկտներով կադրերի՝ ավելի լավ տեսողական բարելավմանը[62]։ Ֆիլմի դիտումը բացվեց Միացյալ Նահանգներում և յոթ այլ տարածքներում 2013 թվականի ապրիլի 5-ին[63] և մյուս երկրներում վերաթողարկվեց հաջորդ վեց ամիսների ընթացքում[64]։ 2018 թվականին ֆիլմը վերաթողարկվել է ընտրված կինոթատրոններում՝ իր 25-ամյակը նշելու համար[65][66][67]։

Ընդունելություն

խմբագրել

Տոմսարկղ

խմբագրել

Յուրայի դարաշրջանի այգին դարձավ մինչ այդ աշխարհում թողարկված ամենաշահութաբեր ֆիլմը ՝ փոխարինելով Սփիլբերգի սեփական « ET the Extra-Terrestrial»- ին (1982)։ Այն հավաքեց 3,1 միլիոն դոլար՝ հունիսի 10-ին Միացյալ Նահանգներում և Կանադայում ցուցադրություններից և 50,1 միլիոն դոլար 2404 թատրոններից՝ գերազանցելով Բեթմենը վերադառնում է ֆիլմի ռեկորդը, որը սահմանել էր նախորդ տարի։ Ֆիլմը պահեց այդ ռեկորդը երկու տարի մինչև 1995 թվականը, մինչև Հավերժ Բեթմենը ֆիլմի հրապարակումը[68]։ Առաջին շաբաթվա վերջում Յուրայի դարաշրջանի այգին հավաքել էր ռեկորդային $81,7 միլիոն դոլար և երեք շաբաթ մնաց առաջին տեղում։ Այն ի վերջո հավաքեց 357 միլիոն դոլար ԱՄՆ-ում և Կանադայում՝ ET-ից հետո զբաղեցնելով երկրորդ տեղը[69][70]։ Box Office Mojo- ի տվյալներով, ֆիլմի դիտման համար ավելի քան 86,2 միլիոն տոմս է վաճառվել ԱՄՆ-ում՝ սկզբնական թատերական ցուցադրության ժամանակ[71]։

Ֆիլմը շատ լավ հանդես եկավ նաև միջազգային շուկաներում և առաջինն էր, որ հավաքեց 500 միլիոն դոլար արտասահմանում՝ գերազանցելով ET-ի ռեկորդային 280 միլիոն դոլարը։ Այն գերազանցեց բացման ռեկորդները ամբողջ աշխարհում, ներառյալ Միացյալ Թագավորությունը, Ճապոնիան, Հնդկաստանը, Հարավային Կորեան, Մեքսիկան, Գերմանիան, Ավստրալիան, Թայվանը, Իտալիան, Դանիան, Հարավային Աֆրիկան և Ֆրանսիան[25][25]։ Ճապոնիայում ֆիլմը հավաքեց 8,4 միլիոն դոլար երկու օրվա ընթացքում 237 էկրանից[25]։ Միացյալ Թագավորությունում այն նույնպես գերազանցել է Բեթմենը Վերադառնում է ֆիլմի բացման ռեկորդը՝ 4,875 ֆունտ համախառն արժեքով (7,4 միլիոն դոլար) 434 էկրաններից, ինչպես նաև գերազանցել է Տերմինատոր 2։ Դատաստանի օր ֆիլմի բացման շաբաթվա ռեկորդը՝ 9,2 միլիոն ֆունտ ստեռլինգով[25]։ Ընդամենը երեք շաբաթ անց այն դարձավ Մեծ Բրիտանիայի բոլոր ժամանակների ամենաշահութաբեր ֆիլմը՝ գերազանցելով «Ուրվական» ֆիլմը՝ ի վերջո կրկնապատկելով ռեկորդը՝ 47,9 միլիոն ֆունտ ստեռլինգ[72]։ Յուրայի դարաշրջանի այգին մնաց որպես Եվրոպայի դրամարկղային առաջատար ֆիլմ՝ նախքան Ալադինի ի հայտ գալը։ Ֆիլմը նաև բացման ռեկորդ սահմանեց Գերմանիայում՝ 16,8 միլիոն DM համախառն արժեքով (10,5 միլիոն դոլար) 644 էկրաններից[25][25]։ Իտալիայում այն նաև ունեցել է երբևէ ամենալայն թողարկումը՝ 344 կինոթատրոններում և հավաքել ռեկորդային 9.5 միլիարդ լիրա (6,1 միլիոն դոլար)[25]։ Այն ի վերջո Ֆրանսիայում 1993 թվականի հոկտեմբերի 20-ին հավաքեց ռեկորդային 75 միլիոն F եկամուտ (13միլիոն դոլար) իր բացման շաբաթվա ընթացքում ավելի քան 515 էկրաններից։

Ֆիլմը բոլոր ժամանակների ռեկորդներ է սահմանել Գերմանիայում, Հոնկոնգում, Իռլանդիայում, Իսրայելում, Ճապոնիայում, Մալայզիայում, Մեքսիկայում, Նոր Զելանդիայում, Ֆիլիպիններում, Սինգապուրում, Իսպանիայում, Թաիլանդում և Միացյալ Թագավորությունում։ Ի վերջո, ֆիլմը հավաքեց 914 միլիոն դոլար ամբողջ աշխարհում իր սկզբնական թողարկման շնորհիվ[7], իսկ Սփիլբերգը վաստակեց ավելի քան 250 միլիոն դոլար՝ ամենաշատը, որ ռեժիսորը կամ դերասանն այն ժամանակ երբևէ վաստակել էր մեկ ֆիլմից։ [8][25] Դրա ռեկորդային եկամուտը գերազանցեց 1998 թվականին «Տիտանիկը» ՝ առաջին ֆիլմը, որի եկամուտը գերազանցեց 1 միլիարդ դոլարը։

2013 թվականի ապրիլին Յուրայի դարաշրջանի այգու 3D վերաթողարկումը բացվեց ԱՄՆ-ի տոմսարկղերի չորրորդ տեղում՝ 18,6 միլիոն դոլարով 2771 վայրերում։ IMAX- ի ցուցադրությունները կազմել են ավելի քան 6 միլիոն դոլար, ընդ որում 32 տոկոսը հանդիսանում է IMAX-ի ամենաբարձր մասնաբաժինը երբևէ համազգային թողարկման համար[73]։ Վերահրատարակումը վաստակել է 45,4 միլիոն դոլար ԱՄՆ-ում և Կանադայում և Օգոստոս ամսին 44,5 միլիոն դոլար միջազգային մակարդակում[74], հասնելով 402,5 միլիոն դոլար ռեկորդի ողջ կյանքի ընթացքում ԱՄՆ-ում ու Կանադայում և 628,7 միլիոն դոլար արտասահմանում։ Համաշխարհային համախառն 1,029 միլիարդ դոլար ռեկորդով Յուրայի դարաշրջանի այգին դարձավ 17-րդ ֆիլմը, որը գերազանցել է 1 միլիարդ դոլարը[75]։ Այն ներկայումս զբաղեցնում է Միացյալ Նահանգների և Կանադայի ամենաշահութաբեր ֆիլմերի ցանկում 37-րդ հորիզոնը և բոլոր ժամանակների ամենաշահութաբեր ֆիլմերի ցանկում 40-րդ հորիզոնը։

Քննադատական արձագանք

խմբագրել

Rotten Tomatoes կայքէջը հետահայաց կերպով զեկուցել է 92% հավանության վարկանիշ՝ հիմնված 130 ակնարկների վրա՝ 8,4/10 միջին գնահատականով։ Կայքի քննադատական կոնսենսուսում ասվում է. «Յուրայի դարաշրջանի այգին հատուկ էֆեկտների և իրական կյանքի նման անիմատրոնիկայի պատկեր է՝ Սփիլբերգի կայուն ակնածանքի և սարսափի լավագույն հաջորդականությամբ՝ ծնոտներ ֆիլմից հետո»[76]։ Metacritic- ը ֆիլմին տվել է միջին գնահատական՝ 100-ից 68-ը՝ հիմնվելով 20 քննադատների կարծիքի վրա[77]։ CinemaScore- ի հանդիսատեսները ֆիլմին տվել են «A» միջին գնահատականը՝ A+-ից F սանդղակով[78]։

Ջանեթ Մասլինը՝ The New York Times- ից այն անվանել է «կինոյի իրական նշաձող, որը ներկայացնում է ակնածանք և վախ ներշնչող տեսարաններ, որոնք նախկինում երբեք չեն հայտնվել էկրանին»։ Rolling Stone- ում Փիթեր Թրևերսը ֆիլմը նկարագրել է որպես «վիթխարի զվարճանք՝ ամառվա և, հավանաբար, տարվա աչք ծակող, միտքը շեղող, հուզիչ իրադարձություն» Ռոջեր Էբերտը ֆիլմին տվել է չորս աստղից երեքը. «Ֆիլմը չափազանց լավ է կատարում մեզ դինոզավրերին ցույց տալու իր խոստումը։ Մենք նրանց տեսնում ենք հաճախ, և նրանք իսկապես հատուկ էֆեկտների արտիստիկայի հաղթանակ են, բայց ֆիլմը զուրկ է այլ կարևոր հատկանիշներից, ինչպիսիք են ակնածանքի և զարմանքի զգացումը և մարդկային պատմվածքի ուժեղ արժեքները»։ Հենրի Շիհանը Sight & Sound- ից պնդում էր. «Ֆիլմի պատմության և կերպարի բացակայության վերաբերյալ բողոքները մի փոքր անիմաստ են հնչում»՝ մատնանշելով Գրանտի պատմությունը, ով սկսում է պաշտպանել Համոնդի թոռներին՝ չնայած նրանց հանդեպ իր սկզբնական հակակրանքին։ [8] Empire ամսագիրը ֆիլմին տվել է հինգ աստղ՝ գնահատելով այն որպես «բոլոր ժամանակների մեծագույն բլոկբաստերներից մեկը»[79]։

Պարգևատրումներ

խմբագրել
Year Award Category Nominees
1993 Bambi Awards International Film Jurassic Park
1994 66th Academy Awards[80] Best Sound Effects Editing Gary Rydstrom and Richard Hymns
Best Sound Gary Summers, Gary Rydstrom, Shawn Murphy and Ron Judkins
Best Visual Effects Dennis Muren, Stan Winston, Phil Tippett and Michael Lantieri
Saturn Awards[81] Best Director Steven Spielberg
Best Science Fiction Film Jurassic Park
Best Special Effects Dennis Muren, Stan Winston, Phil Tippett and Michael Lantieri
Best Writing Michael Crichton and David Koepp
Best Actress Laura Dern
Best Costumes
Best Music John Williams
Best Performance by a Young Actor Joseph Mazzello
Best Performance by a Young Actor Ariana Richards
Best Supporting Actor Jeff Goldblum
Best Supporting Actor Wayne Knight
Awards of the Japanese Academy[82] Best Foreign Film Jurassic Park
BAFTA Awards[83] Best Special Effects Dennis Muren, Stan Winston, Phil Tippett and Michael Lantieri
Best Sound Gary Summers, Gary Rydstrom, Shawn Murphy and Ron Judkins
BMI Film Music Award BMI Film Music Award John Williams
Blue Ribbon Awards[84] Best Foreign Language Film Steven Spielberg
Bram Stoker Award[85] Screenplay Michael Crichton and David Koepp
Cinema Audio Society[86] Outstanding Achievement in Sound Mixing for a Feature Film Gary Summers, Gary Rydstrom, Shawn Murphy and Ron Judkins
Czech Lions[87] Best Foreign Language Film Steven Spielberg
Grammy Awards[88] Best Instrumental Composition Written for a Motion Picture or for Television John Williams
MTV Movie Awards[89] Best Action Sequence
Best Movie Jurassic Park
Best Villain T. rex
Mainichi Film Concours[90] Best Foreign Language Film (Fan Choice) Steven Spielberg
Motion Picture Sound Editors[91] Best Sound Editing
People's Choice Awards[92] Favorite Motion Picture Jurassic Park
Young Artist Awards[93] Best Youth Actor Co-Starring in a Motion Picture Drama Joseph Mazzello
Best Youth Actress Leading Role in a Motion Picture Drama Ariana Richards
Outstanding Family Motion Picture – Action/Adventure Jurassic Park
Hugo Awards[94] Best Dramatic Presentation Jurassic Park

Ժառանգություն

խմբագրել
 
Jurassic Park Discovery Center արկածային կղզիներում :

Իր թողարկումից ի վեր Յուրայի դարաշրջանի այգին հաճախ է հիշատակվում կինոքննադատների և ոլորտի մասնագետների կողմից որպես մարտաֆիլմերի և թրիլլեր ժանրի լավագույն ֆիլմերից մեկը։ Ֆիլմը նաև տեխնոթրիլլերի լավ օրինակ է[95]։ Ամերիկյան կինոարվեստի ինստիտուտը 2001 թվականի հունիսի 13-ին ֆիլմը անվանել է բոլոր ժամանակների 35-րդ ամենացնցող ֆիլմը։ 2004 թվականին Empire ամսագրի 15-ամյակին, այն ֆիլմը համարեց վեցերորդ ամենաազդեցիկ ֆիլմը ամսագրի կյանքի ընթացքում։ Empire- ն Բրախիոզավրի հետ առաջին հանդիպումը անվանեց 28-րդ ամենակախարդական պահը կինոարվեստում։ 2008 թվականին ամսագրի ընթերցողների, կինոգործիչների և քննադատների կողմից անցկացված հարցումը նույնպես այն դասեց բոլոր ժամանակների 500 լավագույն ֆիլմերի շարքին։ 2005 թվականին Film Review ամսագրի 55-ամյակին, այն հայտարարեց ֆիլմը՝ ամսագրի կյանքում հինգ ամենակարևոր ֆիլմերից մեկը[96]։ 2006 թվականին IGN- ն Յուրայի դարաշրջանի այգին դասակարգեց որպես 19-րդ ամենամեծ կինոֆրանշիզ[97]։

Ֆիլմի հեղինակությունը ստիպեց 1995 թվականին Տորոնտոյում հիմնադրված Բասկետբոլի ազգային ասոցիացիայի ղեկավարությանը ընդունել Raptors մականունը[98]։ Բացի այդ, թիմի փլեյ-օֆֆ խաղերի ժամանակ երկրպագուները խաղը դիտում էին մեծ հեռուստացույցով մարզադաշտից դուրս գտնվող երկրպագուների տարածքում, որը ստացել է «Jurassic Park» մականունը[99]։ Ֆիլմը դիտվեց որպես նոր սերնդի առաջացմանը նպաստող գործոն։ Այն շատ երիտասարդներին ոգեշնչեց դառնալ հնէաբաններ և իրական կյանքում դինոզավրերի մասին հայտնագործություններ կատարել։

Ֆիլմի ամենամեծ ազդեցությունը հետագա ֆիլմերի վրա CGI-ի արդյունքն էր։ Կինոպատմաբան Թոմ Շոնը մեկնաբանել է ֆիլմի նորարարությունն ու ազդեցությունը՝ ասելով, որ «իր ճանապարհով Յուրայի դարաշրջանի այգին ազդարարեց այնպիսի խորը հեղափոխություն ֆիլմերում, ինչպիսին էր ձայնի հայտնաբերումը 1927 թվականին»։ [43] Շատ կինոգործիչների համար ֆիլմի էֆեկտները օգնեցին գիտակցել, որ իրենց տեսլականներից շատերը, որոնք նախկինում համարվում էին անիրագործելի կամ չափազանց թանկ, այժմ հնարավոր են։ ILM-ի սեփականատեր Ջորջ Լուկասը, գիտակցելով իր սեփական ընկերության կողմից իրատեսական կենդանի դինոզավրերի ստեղծման հաջողությունը, սկսեց ստեղծել «Աստղային պատերազմների» պրիքուելներ[100]։ Սթենլի Կուբրիկը որոշեց ներդրումներ կատարել կենդանիների AI արհեստական ինտելեկտի նախագծում, որի ռեժիսորի դերը հետագայում ստանձնեց Սփիլբերգը[38]։ Փիթեր Ջեքսոնը սկսեց նորից ուսումնասիրել իր մանկության սերը ֆանտաստիկ ֆիլմերի նկատմամբ, ճանապարհ, որը նրան տարավ դեպի Մատանիների տիրակալը և Քինգ Քոնգը ֆիլմերի ստեղծումը[101]։ Յուրայի դարաշրջանի այգին նաև ոգեշնչեց դինոզավրերի հետ կապված ֆիլմերի և վավերագրական ֆիլմերի ռեժիսորներին, ինչպիսիք են Գոձիլայի, Դինոզավրը խորքից, Կարնոզավրը, Դինոզավրերի կղզին և Դինոզավրերի հետ զբոսանքը[38]։

Սիքվելներ և ապրանքներ

խմբագրել

Ֆիլմի հսկայական հաջողությունից հետո Սփիլբերգը խնդրեց Քրայթոնին գրել վեպի շարունակություն, որը հանգեցրեց 1995 թվականին «Կորած աշխարհը» գրքի ստեղծմանը[102]։ Սա, իր հերթին, ադապտացվել է որպես Կորած աշխարհը. Յուրայի դարաշրջանի այգին ֆիլմը։ Ֆիլմը թողարկվել է 1997 թվականի մայիսին, ռեժիսորը Սփիլբերգն էր, իսկ սցենարիստը Դեյվիդ Քեփը։ Մեկ այլ ֆիլմ՝ Յուրայի դարաշրջանի այգին III- ը, թողարկվեց 2001 թվականի հուլիսին Ջո Ջոնսթոնի ղեկավարությամբ, իսկ Սփիլբերգը գործադիր պրոդյուսերն էր։ Այն պարունակում էր Քրայթոնի սկզբնական վեպից չօգտագործված տարրեր։ Չորրորդ մասը՝ Աշխարհը յուրայի դարաշրջանում, էկրաններին հայտնվեց 2015 թվականի հունիսին։ Սփիլբերգը կրկին պրոդյուսերն էր, իսկ Քոլին Տրևորոուն և Դերեկ Քոնոլին միասին աշխատել են սցենարի վրա։ Յուրայի դարաշրջանի աշխարհը 2-ը՝ ֆրանշիզայի հինգերորդ ֆիլմը, էկրանին հայտնվեց 2018 թվականի հունիսին՝ Սփիլբերգը այս անգամ ևս որպես պրոդյուսեր և Ջ.Ա. Բայոնան որպես ռեժիսոր[103]։ Վեցերորդ ֆիլմը՝ Յուրայի ժամանակաշրջանի աշխարհը։ Գերիշխում- ը, նկարահանվել է Տրևորոուի կողմից և կինոթատրոններում է հայտնվել 2022 թվականի հունիսին[104]

Ֆիլմի պատմությունը շարունակվում էր օժանդակ լրատվամիջոցներում՝ նույնիսկ կապված չլինելով բուն ֆիլմի շարունակության հետ։ Դրանցից էին կոմիքսների մի շարք, որոնք գրվել են Սթիվ Էնգլհարթի կողմից Topps Comics- ի համար[105] և տեսախաղեր, ինչպիսիք են Ocean Software-ի Jurassic Park 2: The Chaos Continues (1994), Վիվենդիի Jurassic Park: Operation Genesis (2003) և Telltale Games -ի Jurassic Park: The Game (2011)[53]:

Բոլոր Universal-ի զբոսայգիները և հանգստավայրերը ներառում են Յուրայի դարաշրջանի այգու թեմայով ատրակցիոններ։ Առաջինը Jurassic Park: The Ride- ն էր Hollywood-ում 1996թ.-ի հունիսի 15-ին, որը կառուցվել է վեց տարվա մշակումից հետո՝ 110 միլիոն դոլար արժողությամբ[106]։ Այս ատրակցիոնը կրկնօրինակվել է Universal Studios Japan- ի կողմից 2001 թվականին[107] Արկածային կղզիները Օռլանդոյում (Ֆլորիդա) ունեն մի ամբողջ հատված, որը նվիրված է Յուրայի դարաշրջանի այգուն։ Սինգապուրի Universal Studios-ում, որը բացվել է 2010 թվականին, «Կորած աշխարհը» կոչվող թեմատիկ գոտին հիմնականում բաղկացած է Յուրայի դարաշրջանի այգու ատրակցիոններից, ինչպիսիք են Canopy Flyer երկաթուղին և Jurassic Park Rapids Adventure-ը գետային ռաֆթինգ-ը[108]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ Academy Collections — AMPAS.
  3. ↑ Entertainment Identifier Registry — 2010.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 AFI լիամետրաժ ֆիլմերի կատալոգ
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Jurassic Park — 1993.
  6. ↑ «Jurassic Park (1993) - Steven Spielberg | Synopsis, Characteristics, Moods, Themes and Related». AllMovie. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 «The Box Office Legacy Of 'Jurassic Park,' 20 Years Later». Forbes. 2013 թ․ ապրիլի 5. Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> թեգ. «original release» անվանումը սահմանվել է մի քանի անգամ, սակայն տարբեր բովանդակությամբ:
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 McBride, 1997
  9. ↑ 9,0 9,1 McBride, 1997, էջ 416–9
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 DVD Production Notes
  11. ↑ McBride, 1997, էջ 418
  12. ↑ Ryfle, 1998, էջ 15
  13. ↑ Ryfle, 1998, էջ 17
  14. ↑ Epstein, Sonia (2016 թ․ հունիսի 14). «Science on Screen: Interview with Jack Horner, Jurassic World». Sloan Science & Film. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 14-ին.
  15. ↑ 15,00 15,01 15,02 15,03 15,04 15,05 15,06 15,07 15,08 15,09 15,10 15,11 15,12 15,13 15,14 15,15 15,16 15,17 15,18 15,19 15,20 Shay & Duncan, 1993
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 {{cite AV media}}: Empty citation (օգնություն)
  17. ↑ 17,0 17,1 Failes, Ian (2013 թ․ ապրիլի 4). «Welcome (back) to Jurassic Park». FX Guide. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 5-ին.
  18. ↑ Caron, C. (2018 թ․ հունիսի 20). «The Hidden History of the Jurassic Park Logo». TIFF (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 2-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 24-ին.
  19. ↑ Biodrowski, Steve.
  20. ↑ McGilligan, Patrick (2010). Backstory 5: Interviews with Screenwriters of the 1990s. University of California Press. ISBN 978-0-520-25105-2.
  21. ↑ Biskind, Peter (1997 թ․ մայիս). «A World Apart». Premiere.
  22. ↑ «David Koepp: Writer's block». The A.V. Club. 1999 թ․ սեպտեմբերի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 7-ին.
  23. ↑ «Answers to all that jazz about 'Jurassic'». The San Bernardino Sun. 1993 թ․ հունիսի 19. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 24-ին.
  24. ↑ Clark, Noelene (2011 թ․ սեպտեմբերի 16). «Harrison Ford on an 'Indy' sequel, turning down 'Jurassic Park'». Los Angeles Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 24-ին.
  25. ↑ 25,00 25,01 25,02 25,03 25,04 25,05 25,06 25,07 25,08 25,09 25,10 {{cite magazine}}: Empty citation (օգնություն)
  26. ↑ 26,0 26,1 de Semlyen, Nick (2013 թ․ սեպտեմբեր). «Jurassic Park 20th Anniversary: When Dinosaurs Ruled the Earth» (PDF). Empire. էջ 5. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ փետրվարի 21-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  27. ↑ «Robin Wright Penn Writes Off Blockbuster Roles». Star-News. 1997 թ․ հուլիսի 13. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 24-ին.
  28. ↑ «The Huge Role They Almost Got». 2013 թ․ ապրիլի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.
  29. ↑ Sears, Rufus (2014 թ․ հոկտեմբերի 12). «How Jurassic Park Became The Biggest Movie Of All Time». Empire. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 28-ին.
  30. ↑ Harris, Will (2012 թ․ հուլիսի 25). «Wayne Knight talks about The Exes, Newman, and working in the mud for Jurassic Park». The A.V. Club. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 28-ին.
  31. ↑ Schuldt, Scott (1995 թ․ մայիսի 26). «Star Lives Up to Her Precocious Image». The Oklahoman. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 24-ին.
  32. ↑ «Jurassic Park: 20 behind the scenes secrets». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.
  33. ↑ Harden, MJ (2014 թ․ փետրվարի 18). «NBC Features Rappel Maui on 1st Look with Audrina Patridge». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունիսի 11-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 11-ին.
  34. ↑ Shone, 2004, էջ 219
  35. ↑ «All The Right Movies». New York: 20. 1993 թ․ նոյեմբերի 29. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 18-ին.
  36. ↑ Barris, George; Fetherston, David (1996). Barris TV and Movie Cars. MotorBooks International. էջ 41. ISBN 1-61060-818-6.
  37. ↑ Udel, James C. (2013). The Film Crew of Hollywood: Profiles of Grips, Cinematographers, Designers, a Gaffer, a Stuntman and a Makeup. McFarland & Company. էջ 174. ISBN 978-0-7864-6484-5.
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 38,3 38,4 38,5 {{cite news}}: Empty citation (օգնություն)
  39. ↑ «Jurassic Park's T-Rex – Sculpting a Full-Size Dinosaur». Stan Winston School of Character Arts. 2012 թ․ դեկտեմբերի 15. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 5-ին.
  40. ↑ «Jurassic Park's Brachiosaurus Animatronic Puppet Rehearsal». Stan Winston School of Character Arts. 2013 թ․ հունվարի 23. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 6-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 41,3 "Return to Jurassic Park: The Next Step in Evolution", Jurassic Park Blu-ray (2011)
  42. ↑ Nelson, Ray (1996 թ․ նոյեմբեր). «Jurassic Park». Popular Science. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 18-ին.
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 43,3 43,4 Shone, 2004
  44. ↑ Magazine, Smithsonian. «What Do We Really Know About Utahraptor? | Dinosaur Tracking». doi:10.1080/02724634.2001.10010852. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 10-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 24-ին. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  45. ↑ G. S. Paul (2002). Dinosaurs of the Air: The Evolution and Loss of Flight in Dinosaurs and Birds. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
  46. ↑ Knep, Brian; Hayes, Craig; Sayre, Rick; Williams, Tom (1995). «Dinosaur Input Device». Proceedings of the SIGCHI Conference on Human Factors in Computing Systems. էջեր 304–309. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  47. ↑ Peterson, John; Williams, Steve; Letteri, Joe (1994). «Jurassic Park – The Illusion of Life». Silicon Valley ACM Siggraph. էջ 1. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ հոկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 19-ին.
  48. ↑ «The long and lonely death of Softimage». DigitalArts. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 14-ին.
  49. ↑ Shay & Duncan, 1993, էջ 123
  50. ↑ 50,0 50,1 Shay & Duncan, 1993, էջ 144–6
  51. ↑ Siegel, Robert (2012 թ․ փետրվարի 20). «The Making of Steven Spielberg's Jurassic Park». Blu-Ray.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 9-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  52. ↑ «Jurassic Park (Original Motion Picture Soundtrack)». AllMusic. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2007 թ․ մարտի 29-ին.
  53. ↑ 53,0 53,1 Meikleham, Dave (2013 թ․ հունիսի 11). «Twenty years on after Jurassic Park's release, a look back at the video games inspired by the dinosaur franchise». Daily Mirror. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 23-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 12-ին. Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> թեգ. «games» անվանումը սահմանվել է մի քանի անգամ, սակայն տարբեր բովանդակությամբ:
  54. ↑ Wasko, Janet (1995). Hollywood in the Information Age: Beyond the Silver Screen. University of Texas Press. էջ 205. ISBN 978-0-292-79094-0. Վերցված է 2007 թ․ մարտի 12-ին.
  55. ↑ Herman, Gail; Crichton, Michael; Koepp, David (1993). Jurassic Park. Grosset & Dunlap. էջ 88. ISBN 0-448-40172-X.
  56. ↑ White, James (2011 թ․ օգոստոսի 26). «Jurassic Park Is Back on the Big Screen». Empire. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 31-ին.
  57. ↑ «UK Box Office: 23- 25 September 2011». British Film Institute. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.
  58. ↑ «Release Dates for Kick-Ass 2, 47 Ronin, Jurassic Park 3D, R.I.P.D., Identity Thief, 2 Guns and About Time». Collider. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
  59. ↑ 59,0 59,1 Alexander, Bryan (2013 թ․ ապրիլի 3). «20 years later, 'Jurassic Park' reopens in 3-D». USA Today. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  60. ↑ Rosen, Christopher (2011 թ․ դեկտեմբերի 20). «Steven Spielberg on 'Tintin', Andy Serkis's Oscar Bona Fides and 'Jurassic Park 3D'». Moviefone. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 10-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 10-ին.
  61. ↑ Chitwood, Adam (2011 թ․ դեկտեմբերի 3). «Producer Kathleen Kennedy Talks JURASSIC PARK 4, a 3D Re-Release for Jurassic Park, and the Tintin Sequel». Collider. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 7-ին.
  62. ↑ Kaufman, Debra (2013 թ․ ապրիլի 18). «Jurassic Park 3D: A New Dimension for a Modern Classic». Creative COW Magazine. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 29-ին.
  63. ↑ Loria, Daniel (2013 թ․ ապրիլի 7). «Global: 'Oz' Reaches $450M; 'G.I. Joe' Holds With $40.2M Weekend; 'Croods' Posts $34.1M Weekend». Box Office Media. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 11-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 7-ին.
  64. ↑ Subers, Ray (2013 թ․ ապրիլի 9). «Around-the-World: 'G.I. Joe' Nears Predecessor, 'Croods' Passes $200M». Box Office Mojo. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 3-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 5-ին.
  65. ↑ Bui, Hoai-Tran (2018 թ․ օգոստոսի 16). «'Jurassic Park' Stomps Back into Theaters for Three Days This Fall». /Film. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  66. ↑ «Jurassic Park Returns to Theaters This Fall for 3 Days Only». MovieWeb. 2018 թ․ օգոստոսի 16.
  67. ↑ «Jurassic Park returning to theaters for 25th anniversary in September». Entertainment Weekly. 2018 թ․ օգոստոսի 16.
  68. ↑ «'Batman' Takes a Bite Out of 'Jurassic' Record: Movies: Third Bat film soars to an estimated opening weekend gross of $53 million. 'Pocahontas' makes a staggering $2.7 million in just six--albeit large--theaters». Los Angeles Times. 1995 թ․ հունիսի 19.
  69. ↑ Fox, David J. (1994 թ․ հունվարի 3). «THE YEAR IN MOVIES: '93 a Record-Smasher at the Box Office». Los Angeles Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 6-ին.
  70. ↑ «Jurassic Park (1993) – Weekend Box Office». Box Office Mojo. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2007 թ․ փետրվարի 8-ին.
  71. ↑ «Jurassic Park (1993)». Box Office Mojo. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 31-ին.
  72. ↑ BFI Statistical Yearbook (PDF) (2012 ed.). London: British Film Institute. 2013. էջեր 22. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 4-ին.
  73. ↑ Subers, Ray (2013 թ․ ապրիլի 6). «Weekend Report: Audiences Thrill to 'Evil Dead', 'Jurassic Park 3D'». Box Office Mojo. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 9-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 6-ին.
  74. ↑ «Jurassic Park 3D». Box Office Mojo. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 3-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 6-ին.
  75. ↑ White, James (2013 թ․ օգոստոսի 23). «Jurassic Park Joins The Billion Dollar Club». Empire. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 26-ին.
  76. ↑ «Jurassic Park (1993)». Rotten Tomatoes. Fandango Media. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 19-ին.
  77. ↑ «Jurassic Park Reviews». Metacritic. CBS Interactive. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 8-ին.
  78. ↑ «Find CinemaScore». CinemaScore. Արխիվացված է օրիգինալից (Type "Jurassic Park" in the search box) 2018 թ․ հունվարի 2-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 29-ին.
  79. ↑ Westbrook, Caroline (1993 թ․ օգոստոս). «Review of Jurassic Park». Empire (50). Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 17-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 7-ին.
  80. ↑ «The 66th Academy Awards (1994) Nominees and Winners». Academy of Motion Picture Arts and Sciences. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.
  81. ↑ «Past Saturn Awards». Academy of Science Fiction, Fantasy & Horror Films. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2007 թ․ ապրիլի 14-ին.
  82. ↑ «17th Annual Japanese Academy Awards» (ճապոներեն). Japan Academy Prize Association. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ փետրվարի 22-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 15-ին.
  83. ↑ «1993 BAFTA Awards and Nominations». bafta.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 25-ին.
  84. ↑ ルビー・モレノ快進撃 「月はどっちに出ている」3冠 (ճապոներեն). The Association of Tokyo Film Journalists. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 15-ին.
  85. ↑ «Past Bram Stoker Nominees & Winners». horror.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 3-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 25-ին.
  86. ↑ «The Cinema Audio Society Awards For Outstanding Achievement in Sound Mixing 1993–2002». Cinema Audio Society. Արխիվացված է օրիգինալից 2004 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 15-ին.
  87. ↑ «Český lev 1993 – Přehled ocenění» (չեխերեն). Czech Film and Television Academy. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 15-ին.
  88. ↑ Moon, Tom (1994 թ․ հունվարի 7). «Sting, R.e.m., Houston Grab Grammy Bids Nominations Predictably Conservative; Mariah Carey, Michael Bolton Blocked From Big Awards». The Philadelphia Inquirer. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 25-ին.
  89. ↑ «1994 MTV Movie Awards». MTV. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 8-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 25-ին.
  90. ↑ «48th 日本映画大賞». Mainichi Shinbun (ճապոներեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 15-ին.
  91. ↑ Cox, Dan (1994 թ․ մարտի 20). «Spielberg pix sound great at MPSE's Golden Reels». Variety. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 15-ին.
  92. ↑ «People's Choice Awards 1994 Nominees». People's Choice Awards. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 25-ին.
  93. ↑ «15th Annual Young Artist Awards». youngartistawards.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 25-ին.
  94. ↑ «The Hugo Awards: 1994 Hugo Awards». thehugoawards.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 25-ին.
  95. ↑ «Crypto, Sci-Fi, Soldiers, Spies (and Disasters, of Course): 5 Varieties in the Technothriller Genre». Writer's Digest (ամերիկյան անգլերեն). 2018 թ․ հուլիսի 19. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 9-ին.
  96. ↑ «Film Review Special #59 – 55 Years Anniversary contents». Film Review. 2005 թ․ հուլիսի 28. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ հոկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2007 թ․ մարտի 6-ին.
  97. ↑ Stax; Linder, Brian; Gilchrist, Todd; Moro, Eric; Carle, Chris (2006 թ․ նոյեմբերի 30). «Top 25 Movie Franchises of All Time: #19». IGN. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 6-ին. Վերցված է 2007 թ․ մարտի 8-ին.
  98. ↑ «Laying the Groundwork for the NBA in Toronto». Toronto Raptors. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 17-ին.
  99. ↑ «Welcome to Jurassic Park, where hope springs eternal for Toronto sports fans». CBC. 2019 թ․ մայիսի 19. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 17-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 17-ին.
  100. ↑ Hearn, Marcus (2005). 'ILM and the Digital Revolution' The Cinema of George Lucas. New York: Harry N. Abrams Inc, Publishers. էջ 174. ISBN 0-8109-4968-7.
  101. ↑ Sibley, Brian (2006). Peter Jackson: A Film-maker's Journey. London: HarperCollins. էջ 310. ISBN 0-00-717558-2.
  102. ↑ «The Lost World». MichaelCrichton.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 2-ին. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 7-ին.
  103. ↑ Kenny, Glenn (2018 թ․ հունիսի 19). «Jurassic World: Fallen Kingdom». rogerebert.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  104. ↑ D'Alessandro, Anthony (2020 թ․ հոկտեմբերի 6). «'Jurassic World: Dominion' Stomps To Summer 2022». Deadline. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.
  105. ↑ «Jurassic Park». stevenenglehart.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ ապրիլի 28-ին. Վերցված է 2007 թ․ փետրվարի 24-ին.
  106. ↑ «Jurassic Park: The Ride (1996–present)». The Studio Tour. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 5-ին. Վերցված է 2007 թ․ մարտի 13-ին.
  107. ↑ «Jurassic Park: The Ride». Universal Studios Japan. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 5-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 7-ին.
  108. ↑ «The Lost World – Universal Studios Singapore». Resorts World Sentosa. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յուրայի դարաշրջանի այգին (ֆիլմ)» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wiki.x.io/w/index.php?title=Յուրայի_դարաշրջանի_այգին_(ֆիլմ)&oldid=9812411» էջից